- •1. Сінтаксіс як раздзел граматыкі. Асноўная сінтаксічныя адзінкі сінтаксісу. Віды і сродкі сінтаксічнай сувязі.
- •2. Словазлучэнне: характэрныя асаблівасці, суадносіны са словам і сказам, тыпалогія.
- •3. Віды падпарадкавальнай сувязі ў словазлучэнні. Асаблі-васці дапасавання і кіравання ў сучаснай беларускай літа-ратурнай мове.
- •4. Сказ як асноўная сінтаксічная адзінка: катэгарыяльныя адзнакі, функцыі ў мове. Аспекты вывучэння сказа.
- •5. Тыпы сказаў паводле мэты выказання. Адносін выказвання да рэчаіснасці, інтынацыйнага афармлення.
- •6. Дзейнік як галоўны член сказа. Тыпы дзейнікаў і спосабы іх выражэння.
- •7. Выказнік як гал. Чл.Сказа. Тыпы выказ. І сп. Іх выражэння.
- •8. Каардынацыя выказніка і дзейніка ў ліку і родзе.
- •9. Працяжнік паміж дзейнікам і выказнікам. Размежаванне дзейніка і выказніка пры выражэнні іх пэўнымі граматычнымі формамі.
- •10. Дапаўненне, яго віды. Спосабы выражэння
- •11. Азначэнне, яго віды. Выражэнне дапас і недапас азнач.
- •12. Прыдатак як разнавіднасць азначэння. Размежаванне прыдатка і паяснёнага слова. Злучок і двукоссе пры прыдатку.
- •13. Акалічнасці, іх віды і спосабы выражэння.
- •14. Аднародныя члены сказа: прыметы аднароднасці, выражэнне, спосабы сувязі і сэнсава-сінтаксічныя адносіны, закрытыя і адкрытыя аднародныя рады.-
- •15. Аднародныя і неаднародныя азначэнні.
- •16. Абагульняльныя словы пры аднародных чл сказа: семантыка, сінтакс. Функц, марфалаг выраж; зн прыпынку.
- •17. Адасобленыя члены сказа: паняцце, умовы адасаб-лення. Адасабленне дапас і недапасав азначэнняў.
- •18. Умовы адасаблення прыдаткаў і правілы ўжывання знакаў прыпынку пры іх.
- •19. Адасабленне акалічнасцей.
- •20. Адасабленне дапаўненняў і далучальных канструкцый
- •21. Параўнальныя звароты. Знакі прыпынку пры параўнальным звароце і падобных да яго канструкцыях.
- •22. Зваротак: сувязь са сказам, інтанац афармленне, грамат выр, функцыі ў маўленні. Знакі прыпынку пры зваротку.
- •23. Пабочныя канструкцыі. Падзел іх паводле структуры, марфалагічнага выражэння і суадноснасці з тыпамі сказаў, значэння.
- •24. Устаўныя канструкцыі, іх адрозненне ад пабочных. Знакі прыпынку пры ўстаўных канструкцыях.
- •25. Аднасастаўныя выказнікавыя асабовыя сказы: пэўна-, няпэўна-, абагульнена-асабовыя сказы, формы выражэння ў іх выказніка.
- •26. Аднасастаўныя выказнікавыя неасабовыя сказы: бесасабовыя і інфінітыўныя сказы, формы выражэння ў іх выказніка, семантычныя разнавіднасці.
- •27. Намінатыўныя сказы: характэрныя прыметы, выражэнне дзейніка, разнавіднасці паводле значэння, адрозненне ад іншых простых сказаў.
- •28. Канструкцыі, што прымыкаюць да намінатыўных сказаў, і іх характарыстыка.
- •29. Няпоўныя сказы і іх тыпы. Адрозненне няпоўных сказаў ад падобных да іх іншых сказаў.
- •31. Парадак слов ў сказе. Сэнсавае, граматычнае і стылістычнае значэнне парадк слов.
- •32. Складаназлуч. Сказ: сродкі сувязі частак, сэнсавыя адносіны (і іх прыватныя значэнні) паміж часткамі, адкрытая і закрытая структура, знакі прыпынку.
- •33. Складаназалежны сказ: агульнае паняцце, сродкі сувязі даданай часткі з галоўнай. Знакі прыпынку ў складаназалежным сказе (сс).
- •34. Складаназалежныя сказы з даданымі дзейнікавымі і даданымі дапаўняльнымі часткамі.
- •35. Складаназалежныя сказы з даданымі выказнікамі і даданымі азначальнымі часткамі.
- •36. Складаназал. Ск. З дад. Акалічнаснымі ч-камі
- •37. Складаназал. Ск. З дад. Параўнальнымі і дад. Далучальнымі часткамі.
- •38. СЗалС з некалькімі даданымі часткамі.
- •39. Бяззлучнікавыя складаныя сказы, іх тыпы. Знакі прыпынку ў бязз. Скл.Сказах
- •40. Складаныя сказы з рознымі відамі сувязі. Знакі прыпынку ў іх.
- •41. Простая мова, яе прызначэнне і адметныя рысы. Формы простай мовы.
- •42. Простая мова, яе прызначэнне і адметныя рысы. Формы простай мовы. Знакі прыпынку.
- •43. Ускосная мова, яе прызначэнне і адметныя рысы. Правілы змены простай мовы ўскоснаю.
- •44. Пунктуацыя. Прынцыпы суч. Бел пунктуацыі. Класіфікацыя знак. Прыпынку паводле ф-цыі.
1. Сінтаксіс як раздзел граматыкі. Асноўныя структурныя адзінкі сінтаксісу. Віды і сродкі сінтаксічнай сувязі.
2. Словазлучэнне: характэрныя асаблівасці, суадносіны са словам і сказам, тыпалогія.
3. Віды падпарадкавальнай сувязі ў словазлучэнні. Асаблівасці дапасавання і кіравання ў сучаснай беларускай літаратурнай мове.
4. Сказ як асноўная сінтаксічная адзінка: катэгарыяльныя адзнакі, функцыі ў мове.
5. Тыпы сказаў паводле мэты выказвання. Тыпы сказаў паводле адносін выказвання да рэчаіснасці, інтанацыйнага афармлення.
6. Дзейнік як галоўны член сказа. Тыпы дзейнікаў і спосабы іх выражэння.
7. Выказнік як галоўны член сказа. Тыпы выказнікаў і спосабы іх выражэння.
8. Каардынацыя выказніка і дзейніка ў ліку і родзе.
9. Працяжнік паміж дзейнікам і выказнікам. Размежаванне дзейніка і выказніка пры выражэнні іх пэўнымі граматычнымі формамі.
10. Дапаўненне, яго віды. Спосабы выражэння дапаўненняў.
11. Азначэнне і яго віды. Выражэнне дапасаваных і недапасаваных азначэнняў.
12. Прыдатак як разнавіднасць азначэння. Размежаванне прыдатка і паяснёнага слова. Злучок і двукоссе пры прыдатку.
13. Акалічнасці, іх віды і спосабы выражэння.
14. Аднародныя члены сказа: прыметы аднароднасці, выражэнне, спосабы сувязі і сэнсава-сінтаксічныя адносіны, закрытыя і адкрытыя аднародныя рады.
15. Аднародныя і неаднародныя азначэнні.
16. Абагульняльныя словы пры аднародных членах сказа: семантыка, сінтаксічная функцыя, марфалагічнае выражэнне; знакі прыпынку.
17. Адасобленыя члены сказа: паняцце, умовы адасаблення. Адасабленне дапасаваных і недапасаваных азначэнняў.
18. Умовы адасабл. прыдаткаў і правілы ўжывання знакаў прыпынку пры іх.
19. Адасабленне акалічнасцей.
20. Адасабленне дапаўненняў і далучальных канструкцый.
21. Параўнальныя звароты. Знакі прыпынку пры параўнальным звароце і падобных да яго канструкцыях.
22. Зваротак: сувязь са сказам, інтанацыйнае афармленне, граматычнае выражэнне, функцыі ў маўленні. Знакі прыпынку пры зваротку.
23. Пабочныя канструкцыі. Падзел іх паводле структуры, марфалагічнага выражэння і суадноснасці з тыпамі сказаў, значэння.
24. Устаўныя канструкцыі, іх адрозненне ад пабочных. Знакі прыпынку пры ўстаўных канструкцыях.
25. Аднасастаўныя выказнікавыя асабовыя сказы: пэўна-, няпэўна-, абагульнена-асабовыя сказы, формы выражэння ў іх выказніка.
26. Аднасастаўныя выказнікавыя неасабовыя сказы: безасабовыя і інфінітыўныя сказы, формы выражэння ў іх выказніка, семантычныя разнавіднасці.
27. Намінатыўныя сказы: характэрныя прыметы, выражэнне дзейніка, разнавіднасці паводле значэння, адрозненне ад іншых простых сказаў.
28. Канструкцыі, што прымыкаюць да намінатыўных сказаў, і іх характарыстыка.
29. Няпоўныя сказы і іх тыпы. Адрозненне няпоўных сказаў ад падобных да іх іншых сказаў.
30. Сінтаксічна непадзельныя сказы: структурныя і граматычныя асаблівасці, разнавіднасці паводле марфалагічнага выражэння і паводле значэння.
31. Парадак слоў у сказе. Сэнсавае, граматычнае і стылістычнае значэнне парадку слоў.
32. Складаназлучаны сказ: сродкі сувязі частак, сэнсавыя адносіны (і іх прыватныя значэнні) паміж часткамі, адкрытая і закрытая структура; знакі прыпынку.
33. Складаназалежны сказ: агульнае паняцце, сродкі сувязі даданай часткі з галоўнай. Знакі прыпынку ў складаназалежным сказе.
34. Складаназалежныя сказы з даданымі дзейнікавымі і даданымі дапаўняльнымі часткамі.
35. Складаназалежныя сказы з даданымі выказнікавымі і даданымі азначальнымі часткамі.
36. Складаназалежныя сказы з даданымі акалічнаснымі часткамі.
37. Складаназалежныя сказы з даданымі параўнальнымі і даданымі далучальнымі часткамі.
38. Складаназалежныя сказы з некалькімі даданымі часткамі. Знакі прыпынку ў іх.
39. Бяззлучнікавыя складаныя сказы, іх тыпы. Знакі прыпынку ў бяззлучнікавых складаных сказах.
40. Складаныя сказы з рознымі відамі сувязі. Знакі прыпынку ў іх.
41. Простая мова, яе прызначэнне і адметныя рысы. Формы простай мовы. Знакі прыпынку ў сказах з простай мовай.
42. Ускосная мова, яе прызначэнне і адметныя рысы. Правілы замены простай мовы ўскоснаю
43. Няўласна-простая мова і яе асаблівасці. Цытаты і іх афармленне на пісьме
44. Пунктуацыя. Прынцыпы сучаснай беларускай пунктуацыі. Класіфікацыя знакаў прыпынку паводле функцыі.
1. Сінтаксіс як раздзел граматыкі. Асноўная сінтаксічныя адзінкі сінтаксісу. Віды і сродкі сінтаксічнай сувязі.
Граматыка як навука аб граматычным ладзе мовы ўключае дзве састаўныя часткі — марфалогію і сінтаксіс.
С і н т а к с і с – раздзел граматыкі, у якім вывучаюцца: способы аб’яднання слоў і словаформ у словазлучэнні і сказы, простых сказаў у складаныя; тыпы словазлучэнняў і сказаў паводле іх значэння, функцыі і структуры.
Прадмет – словазлучэнне як структурны кампанент сказа, што ўтвораны шляхам спалучэння двух ці больш самастойных слоў, звязаных граматычна і сэнсам, а таксама сказ як граматычна аформленая адзінка мовы, што выражае ў працэсе зносін паведамленне пра факт рэчаіснасці, пытанне, пачуццё, пабуджэнне да дзеяння.
Аб’ект – працэсы і вынікі выкарыстання моўных сродкаў у камунікатыўных метах, для зносін паміж людзьмі.
Сінтаксіс звязаны з лексікалогіяй (слова з'яўляецца будаўнічым матэрыялам для словазлучэння і сказа.) З марфалогіяй: сінтаксічная роля слова ў сказе — адзін з крытэрыяў, які ўлічваецца пры падзеле часцін мовы на самастойныя і службовыя. Самастойныя словы маюць лексічнае значэнне, г. зн. выражаюць пэўны сэнс, які робіць сказ адзінкай фарміравання, выражэння і паведамлення думкі. Фанетыкай – па інтанацыі вызнач віды сказаў па мэце выказвання, пабоч і ўстаўныя канструк..
Асноўныя адзінкі сінтаксісу:
Словазлучэнне – сінтаксіч. адз., утвараецца спалучэннем самаст. слоў на асн. падпарадкавальнай сувязі (гал. кампанент – слова, залеж. – форма слова: новы дом, змагацца за мір). Выконвае намінатыуную функцыю, з’яўляецца будаўнічым матэрыялам для сказа.
Сказ – камунік. моўн. адз., служыць для паведамлення пра факт рэчаіснасці. Мб простыя (Прыйшла вясна) і складаныя (Я пайшоў у школу, а насустрач мне шла настаўніца). На базе простых сказаў фарміруюцца складаныя.
Падпарадкавальная сувязь/падпарадкаванне – 1 з асн. відаў сінтаксіч. сувязі, які выступае пры аб’яднанні граматыч. нераўнапраўных кмпанентаў у словазлучэнні (дапас., кірав., прым.) і гал, і дад. ч. у С.Зал.С (злучнікавае падпарад. – праз падпарад. злучнікі і інтанац.; адноснае – злуч. словы і інтанац.) Прык: Я знаю, што цяжка і горка свой дом пакідаць. – злучнікавае. Тады яны ведалі, што іх чакае шчасце. – адноснае.
Злучальная сувязь/злучэнне – 1 з асн. відаў сінтаксіч. сувязі, які выступае пры аб’яднанні граматыч. раўнапраўн. членаў у простым сказе, частак СЗлучС і СБС (злучнікавае злуч. – праз злуч. злучнікі і інтанац.; бяззлуч. злуч. – толькі інтанацыя.) Прык.: Ангеліна пайшла у магазін, але магазін быў закрыты. – злуч. Я ведаю: цяжка і горка свой дом пакідаць.
Прэдыкатыўная сувязь/узаемнае падпарадкаванне. Сустрак. У сучас бел. біт. м., радзей іллюстрец. дзейн. і выказ. (бягуць гады). Дзейн. і выказ. звяз сінтаксіч сувязз. каардынацыі.
Словы ў словазлучэннях звязаны паміж сабой падпарадкавальнай сувяззю дапасавання, прымыкання і кіравання.
Дапасаванне – від сувязі, пры якім залежнае слова набывае формы роду, ліку і склону, уласцівыя галоўнаму слову. Дапасуюцца да назоўнікаў прыметнікі, парадкавыя лічэбнікі, займеннікі, дзеепрыметнікі: школьныя гады, на трэцім паверсе, твой гонар, высушанае сена.
Прымыканне – такі від сувязі, пры якім залежнае слова звязваецца з галоўным па сэнсе. Прымыкаюць звычайна нязменныя словы і формы –прыслоўі, дзеепрыслоўі, інфінітыў: зрабіць сумленна, есці стоячы, уменне працаваць.
Пры кіраванні залежнае слова ўжываецца ў форме пэўнага ўскоснага склону: берагчы лес, сустрэцца з ёю. Кіраванне бывае прыназоўнікавае: убачыцца з сябрам, ісці з лесу і беспрыназоўнікавае: збіраць суніцы, глядзець спектакль.
Сродкі сінтаксічнай сувязі:
Канчаткі. Прыназоўнікі. Злучнікі. Парадак слоў.Інтанацыя.