- •1. Сінтаксіс як раздзел граматыкі. Асноўная сінтаксічныя адзінкі сінтаксісу. Віды і сродкі сінтаксічнай сувязі.
- •2. Словазлучэнне: характэрныя асаблівасці, суадносіны са словам і сказам, тыпалогія.
- •3. Віды падпарадкавальнай сувязі ў словазлучэнні. Асаблі-васці дапасавання і кіравання ў сучаснай беларускай літа-ратурнай мове.
- •4. Сказ як асноўная сінтаксічная адзінка: катэгарыяльныя адзнакі, функцыі ў мове. Аспекты вывучэння сказа.
- •5. Тыпы сказаў паводле мэты выказання. Адносін выказвання да рэчаіснасці, інтынацыйнага афармлення.
- •6. Дзейнік як галоўны член сказа. Тыпы дзейнікаў і спосабы іх выражэння.
- •7. Выказнік як гал. Чл.Сказа. Тыпы выказ. І сп. Іх выражэння.
- •8. Каардынацыя выказніка і дзейніка ў ліку і родзе.
- •9. Працяжнік паміж дзейнікам і выказнікам. Размежаванне дзейніка і выказніка пры выражэнні іх пэўнымі граматычнымі формамі.
- •10. Дапаўненне, яго віды. Спосабы выражэння
- •11. Азначэнне, яго віды. Выражэнне дапас і недапас азнач.
- •12. Прыдатак як разнавіднасць азначэння. Размежаванне прыдатка і паяснёнага слова. Злучок і двукоссе пры прыдатку.
- •13. Акалічнасці, іх віды і спосабы выражэння.
- •14. Аднародныя члены сказа: прыметы аднароднасці, выражэнне, спосабы сувязі і сэнсава-сінтаксічныя адносіны, закрытыя і адкрытыя аднародныя рады.-
- •15. Аднародныя і неаднародныя азначэнні.
- •16. Абагульняльныя словы пры аднародных чл сказа: семантыка, сінтакс. Функц, марфалаг выраж; зн прыпынку.
- •17. Адасобленыя члены сказа: паняцце, умовы адасаб-лення. Адасабленне дапас і недапасав азначэнняў.
- •18. Умовы адасаблення прыдаткаў і правілы ўжывання знакаў прыпынку пры іх.
- •19. Адасабленне акалічнасцей.
- •20. Адасабленне дапаўненняў і далучальных канструкцый
- •21. Параўнальныя звароты. Знакі прыпынку пры параўнальным звароце і падобных да яго канструкцыях.
- •22. Зваротак: сувязь са сказам, інтанац афармленне, грамат выр, функцыі ў маўленні. Знакі прыпынку пры зваротку.
- •23. Пабочныя канструкцыі. Падзел іх паводле структуры, марфалагічнага выражэння і суадноснасці з тыпамі сказаў, значэння.
- •24. Устаўныя канструкцыі, іх адрозненне ад пабочных. Знакі прыпынку пры ўстаўных канструкцыях.
- •25. Аднасастаўныя выказнікавыя асабовыя сказы: пэўна-, няпэўна-, абагульнена-асабовыя сказы, формы выражэння ў іх выказніка.
- •26. Аднасастаўныя выказнікавыя неасабовыя сказы: бесасабовыя і інфінітыўныя сказы, формы выражэння ў іх выказніка, семантычныя разнавіднасці.
- •27. Намінатыўныя сказы: характэрныя прыметы, выражэнне дзейніка, разнавіднасці паводле значэння, адрозненне ад іншых простых сказаў.
- •28. Канструкцыі, што прымыкаюць да намінатыўных сказаў, і іх характарыстыка.
- •29. Няпоўныя сказы і іх тыпы. Адрозненне няпоўных сказаў ад падобных да іх іншых сказаў.
- •31. Парадак слов ў сказе. Сэнсавае, граматычнае і стылістычнае значэнне парадк слов.
- •32. Складаназлуч. Сказ: сродкі сувязі частак, сэнсавыя адносіны (і іх прыватныя значэнні) паміж часткамі, адкрытая і закрытая структура, знакі прыпынку.
- •33. Складаназалежны сказ: агульнае паняцце, сродкі сувязі даданай часткі з галоўнай. Знакі прыпынку ў складаназалежным сказе (сс).
- •34. Складаназалежныя сказы з даданымі дзейнікавымі і даданымі дапаўняльнымі часткамі.
- •35. Складаназалежныя сказы з даданымі выказнікамі і даданымі азначальнымі часткамі.
- •36. Складаназал. Ск. З дад. Акалічнаснымі ч-камі
- •37. Складаназал. Ск. З дад. Параўнальнымі і дад. Далучальнымі часткамі.
- •38. СЗалС з некалькімі даданымі часткамі.
- •39. Бяззлучнікавыя складаныя сказы, іх тыпы. Знакі прыпынку ў бязз. Скл.Сказах
- •40. Складаныя сказы з рознымі відамі сувязі. Знакі прыпынку ў іх.
- •41. Простая мова, яе прызначэнне і адметныя рысы. Формы простай мовы.
- •42. Простая мова, яе прызначэнне і адметныя рысы. Формы простай мовы. Знакі прыпынку.
- •43. Ускосная мова, яе прызначэнне і адметныя рысы. Правілы змены простай мовы ўскоснаю.
- •44. Пунктуацыя. Прынцыпы суч. Бел пунктуацыі. Класіфікацыя знак. Прыпынку паводле ф-цыі.
2. Словазлучэнне: характэрныя асаблівасці, суадносіны са словам і сказам, тыпалогія.
С л о в а з л у ч э н н е — сінтаксіч. адзінка, утвар. спалучэннем двух ці больш самастойных слоў, на аснове падпарадкавальнай сувязі (дапас., кір., прым.). (гал. кампанент – граматыч і семантыч незалеж слова, залеж. кампанент – граматыч залеж форма слова: новы дом, змагацца за мір). Д а словазлучэнняў нельга адносіць: 1)спалучэнне дзейніка і выказніка; 2)слова і адасоблены член сказа, які паясняе гэта слова; 3)аднародныя члены сказа, якія ўваходзяць у склад словазлучэння як адна з яго частак — галоўная або залежная. Гэта элементы простата сказа, а не словазлучэння.
Суадносіны словазлучэння і слова. Характарызуецца функцыянальнай несамастойнасці (як слова, служыць сродкам намінацыі, абазначае прадмет, з’яву, працэсс) Адрозненне словазлучэння ад сказа сказ можа складацца з аднаго слова (Ноч. Цішыня.); Выконвае намінатыуную фун-кцыю, з’яўляецца будаўнічым матэрыялам для сказа; словазлучэнне не выражае закончанай думкі; для словазлуч не характэрна катэгорыя мадальнасці, часу, асобы, інтана-цыя паведамлення; сказ – камунікатыў., прэдыкат. сінтаксіч. адз., а словазлуч – намінатыў. прэдыкат. сінтаксіч. адз..
Паводле лексічай спаянасці кампанентаў:
Свабодныя – словы захоўваюць лексічную самастойнасць, могуць замяняцца іншымі (цудоўная песня/зямля);
Несвабодныя – кампаненты пойнасцю/часткова страцілі лексічную самастойнасть, не могуць замяняцца інш. слова-мі.(біць бібікі, мазоліць вочы). Усе словазлуч. – 1 член сказа.
Марфалагічнае выражэнне гал. кампанентаў:
Іменныя:
-назоўнікавыя - у гал. ролі. назоўнік (Коласава спадчына),
-прыметнікавыя - у гал. ролі. прыметнік (мокры ад дажду),
- лічэбнікавыя - у гал. ролі. лічэбнік (адзін з нас),
- займеннікавыя - у гал. ролі. займеннік (ніхто іншы).
Дзеяслоўныя. Гал. кампанент – (не)спрагальная форма дзеяслова – інфінітыў, дзеепрысл, дзеепрым (чытае кнігу).
Прыслоўныя. Гал. кампанент – пряслоўе. (даволі лагічна).
Паводле структуры:
Простыя – 2 і больш самаст. словы, звяз. паміж сабой 1 відам падпарад. сувязі: дапас, кір, прым (новы дом, перакласці артыкул з беларускай мовы на рускую, жыць душа ў душу).
Складаныя – розныя віды падпарад. сувязі гал. кампанента з некалькімі залежнымі: дапас+прым (новы сусед справа), кір + прым (хутка выканаць заданне), дапас і кірав (прыгожы дом з верандай).
Паводле сэнсавых адносін паміж кампанентамі:
З аб’ектнымі адносінамі (дараваць брату).
З суб’ектнымі (пішацца студэнтам).
З азначальнымі (узор на дзіва).
З акалічнаснымі: прасторавымі, часавымі, прычыннымі, мэтавымі, сп. дзеяння, меры і ступені (ісці па лесе, вольны да верасня, захварэць с гора, ехаць па справах, глядзеў пільна, згарэць датла).
Паводле відаў падпарадкавальнай сувязі:
Дапасаванне – від сувязі, пры якім залежнае слова набывае формы роду, ліку і склону, уласцівыя галоўнаму слову. Дапасуюцца да назоўнікаў прыметнікі, парадкавыя лічэбнікі, займеннікі, дзеепрыметнікі: школьныя гады, на трэцім паверсе, твой гонар, высушанае сена.
Прымыканне – такі від сувязі, пры якім залежнае слова звязваецца з галоўным па сэнсе. Прымыкаюць звычайна нязменныя словы і формы –прыслоўі, дзеепрыслоўі, інфінітыў: зрабіць сумленна, есці стоячы, уменне працаваць.
Пры кіраванні залежнае слова ўжываецца ў форме пэўнага ўскоснага склону: берагчы лес, сустрэцца з ёю. Кіраванне бывае прыназоўнікавае: убачыцца з сябрам, ісці з лесу і беспрыназоўнікавае: збіраць суніцы, глядзець спектакль.