Бадмин Николай. Теегин зурһуд. 2004

Малын олз-тусиг ээҗнь Медүлҗ зеедән келнә.

Дааранднь халхсинь секәд, Дегтрән эдн чиләв.

Зүсн болһн малыг Зеедән ээҗнь дасхв.

САКМАНЩИКҮДТ

Хаврин дулан цагла Хөд төлән авна,

Хурһдын җиңнсн дууһар Хальмгин тег дүүрнә.

Өвснә бүр хазҗ, Өрҗ хөд идшлнә, Өкәр бичкн хурһд

Өөрнь тогльҗ наадна.

Мацг, Валя, Цаһан Мал асрхдан дурта, Хөөчнрлә урднь көдлсн Хара биш дамшлтта.

Идг сән һазрт Идүлҗ хөөдән цадхна, Хаврин ут өдрт

Хәләмҗ сәәнәр теткнә.

Уургтан эс цадсинь Увҗад эдн асрна, Ик үстә хөөдт

Икрин өрәснь авхулна.

Хурһдан экәснь салһад, Хот иддг дасхна,

31

Церд, давс долалһад, Цогцинь чиирг кенә.

Дамшлтта хөөчин селвгиг Даңгин эдн соңсна, Хурһдан менд өсксндән Хөөчнрәс ханлт авна.

ИҖЛ - ТЕЕГИН СЕЛӘН

Көкрсн теегин аһуд Кесг селәд бәәнә. Эҗго теегт тосхгдсн Эндр Иҗл дүңгәнә.

Иҗл — теегин селән, Иигҗ әмтн келнә. Кедм, альм суулһад,

Көкрүлҗ кеерүлхәр зүткнә.

Ут өргн уульнцста, У сарул гермүдтә, Уудг әмтәхн уста, Урһмл һардг һазрта.

Бүүрлсн эзднь — баһчуд Байрта җирһләр дүрклнә. Көдлмшиннь чинрән өөдлүләд, Күцәмҗс бәрхәр дөрлднә.

Торһн нооста хөөдтә, Тохма хальмг үкрмүдтә,

Трактормуд йовулдг эрдмтә, Тутрһ урһах зурата.

Иҗл — теегин селән, Иигҗ әмтн нерәднә.

32

Кесг модд суулһад, Кеерүлхәр эдн зүткнә.

СЕЛӘНӘ ТОСХАЧНРТ

Өндр чолун гермүднь Өдр болһн өснә, Өнр тосхачнр селәһим

Өврмәр кеерүлҗ сәәхрүлнә.

Цагин бәәдл дуралһҗ, Цаһан гермүд тосхна, Өрә-давхринь белдҗ, Өңг һарһҗ ширднә.

Шатр эрә һарһад, Шиферәр ораһнь бүркнә, Эрсин адруһинь дарулад, Эрдмтә шалдачнр көдлнә.

Әмтнә бәәц теткдг Әрүн эрдмтә тосхачнр Күн болһниг байрлулна, Күндлгч седклинь эзлнә.

БАЙР

Өвдгтән күрсн сахлта Өндр цаһан өвгн Ээмдән аца зүүсн Эндр садикүр ирв.

Өвгнә сахлнь цаңтад Өрмтәд невчк көрч, Ар үзгин киитнәс Адһад нааран ирҗ.

33

Шуурһн, Бата, Дорҗ Шүлгүд келҗ нерәдв, Еңсг айста дуд Елена, Байрта дуулв.

Каару, Санл, Савр Көгҗм айслулҗ татв, Кеерсн елкан эргәд, Көвүд, күүкд бииллдв.

Аав саван секәд, Ачнртан белгән өгв, Дассн эрдмднь ханад, Дурдҗ йөрәл тәвв.

Күләсн көгшәһән үзәд, Күүкд байрлҗ шуугв.

— Аав, аав, — гиһәд Альх ташч ниргв.

Давсн җилин нәр Даңгин эднд тодлгдх, Ирх җирһлин дүр Ик байртаһар күләгдх.

ЭК КҮҮКН ХОЙР

Эк күүкн хойр Эврәннь колхоздан көдлнә, Кесг җилин туршарт

Көдлмшәрн үлгүр үзүлнә.

Кишктин Баазр — экнь Колхоздан күндтә саальч, Отхн күүкнь — Катянь Оньгта баахн сурһульч.

34

Сар болһн дараһар Саальч зураһан давулна, Эврә отхн күүкндән Эрдмән үзүлҗ дасхна.

Эгчнр үр күүкдләһән Эндр Катя дөрлднә,

Колхозин саальчнрин бригадт Көдлмшин дамшлт хурана.

Теегин саальчин өрчиг Төрскнә ачллһс кеерүлнә, Күүкн Катян нериг Күндллһнә самбрт бичнә.

Үснә фермд көдлдг Үүрмүднь эдниг күндлнә, Дамшлт, селвгинь хувалцҗ, Дурахар седҗ зүтклднә.

ААВИН ДҮР

Чиндр цаһан үсн, Чирән гүн хурнясн, Дал һарсн насн Даңгин намаг өврәнә.

Хаана цагт төрсн, Хату көдлмшт тахшсн Баһ цагин насн Бәәх дутман тодлгдна.

Колхоз теегтән тосхсн, Көдлмшин күндинь һардсн, Алдр Төрскән харссн

35

Аав мандан күндтә.

Өнр Төрскнә ачлсн Өрчднь орденмүд олн, Күндтә амрлһнд һарсн Күцсн җирһлнь байн.

Җирһлин ут тууҗан Җичнр-ачнртан келнә, Төрскн орн-нутгтан Туста болхинь дурдна.

ЭЗӘН ОЛСН ОРДЕН

Дөрвн җил үлүдән Дәәнә һалын гүдүд Теегин үрн Харцх Тесч орлдсн болдг.

Хаһрсн бомбин лугшлһ, Хасн сумна гиинлһ Хойр чикәрн соңсч, Хортнур дәәч дәврлә.

Шатсн кесг селәд, Шавтсн, үксиг үзәд, Дәәчин зүркн ишкрлә, Дургон хорар дүүрлә.

Өшәтнәс хойр холван Өшәһән авхар зүтклә, Дәәнә селмәр тосч, Дәәсән һазрасн көөлә.

Дәәнә күнд хаалһ, Дәкн-дәкн шавтлһн,

36

Эмнүллһнә һазрмудар эрглһн, Эдгҗ шавасн гетллһн.

Дәәнә иим хаалһар Дәәч эргҗ йовла. Диилвр бәрсн байрта Дүүвр теегүрн ирлә.

Тер цагин үүлдвриг Тууҗин халхас олв, Төрскн хальмг дәәчиг Туурмҗин орденәр ачлв.

Тернь эзән хәәһәд, Теегин багшиг олв, Медәтә дәәчин өрчд Мандлҗ орден гилвкв.

ШҮЛГЧ

Бичгдсн шүлгинь умшхла, Байр-бах үүдәнә. Тосхлтын, диилврин айснь Терүнә үгмүдлә негднә.

Уханасн үүдәсн шүлгнь Умшсна седкл авлна. Дууч, келмрч улст Даңгин нөкд болна.

Үзг болһниг цуглулҗ, Үг шинәс үүдәнә. Үгин дараһинь олҗ, Үүдәҗ шүлг бичнә.

Тууль, тууҗ мөрднә,

37

Теднәс чинртәһинь шүүнә. Түүрвәч медрлән өөдлүлнә, Түрүн шүлгән чимнә.

Шүлгч үгән хурцдулна, Шин айсар дуулна. Тууҗиг цаглань темдглнә, Төрх үрдтән герәслнә.

АХИН ЗУРГ

Шарту балһснд цокулсн Шарлад, хуучрсн зург. Мини ахас үлдсн Мөңкинд хадһлх белг.

Галгр хар нүдәрн Герин эрсәс ширтнә. Ээҗән, дүүнрән, ачнран Энм үзсн болна. Тиигхд, дән эклхд, Төрскнә меҗә харҗала. Тенд, теегәсн холд,

Тоочин сурһуль сурчала.

Дүүвр багшин эрдмән Дәәнә селмәр сольла. Өнр орн-нутган Өшәтнәс зөрмгәр харсла.

Һучн тавн җилдән Һарлцсн ахм үзгдхш. Моһлцг һазр деер Менд бәәхән медүлхш.

38

Гилгр хар үсән Гедргән цокад самлсн, Баһ цагин зургинь Би герәслҗ хадһлнав.

Зүсинь, сәәхн цогцинь Зүүдндән үзҗ байрлнав. Зургинь диилврин өдрлә Зүркндән шахад эңкрлнәв.

КҮСЛ

Иҗлин әмтәхн усн Ирҗ теегтм урсчана, Кесг җилдән күләсн Күсл эндр делгрҗәнә.

Темснә модд тәрҗ, Теегән көкрүлҗ кеерүлнәв, Цувгуд теднүр татҗ, Цугтнь хаңһаҗ услнав.

Тәрмр өвс, буудя, Тутрһ элвгәр тәрнәв, Тохма олн малдан Теҗәл элвгәр белднәв.

”Иҗл”, ”Барун” совхозмуд Ик балһсдт хүврх, Тутрһ, тәрмр өвсәр Теегин царңгуд дүүрх.

Тәрсн модд цецгәрх, Тутрһ, буудя элвҗх, Тиигәд мана күсл

39

Теегтән делгрсиг үзхв.

КҮНДТӘ ҮКРЧ

Салас, кец, царңгудар Саалин үкрмүд идшлнә, Шуурһна Бакан Муутл Шунҗ эдниг хәрүлнә.

Көк девән өвснд Күргҗ сүргән идүлнә, Киитн булгин усар Кезәчн хаңһаҗ услна.

Тевр, тегш делңтә Тохма үкрмүднь үстә, Теднән хәрүлдг Муутл Тоомср эдлсн нертә.

Байн, элвг дамшлтан Баһчудт Муутл дасхна, Үкрч, саальч улстан Үнтә үлгүр болна.

Күр, хург, нәәрт Күндлҗ неринь дуудна, Көдлмшч Муутлын өрчд Күндлгч орден мандлна.

Салас, кец, царңгудар Саалин үкрмүд идшлнә, Шуурһна Бакан Муутл Шунҗ эдниг хәрүлнә.

40