73

Сонымен қатар халықаралық байланыс саласында әлеуетті арттырудың, Қытайда орын алған оқиғалар туралы ақпарат жеткізу қабілетінің, Қытайды шынайы, жан-жақты аша білудің маңызы зор екендігі атап көрсетілді. 2008 жылы әлемді дүр сілкіндірген дағдарыс капиталистік жүйенің кемшіліктерін айқындай отыра маркстік көзқарастың дұрыстығына көз жеткізгізді. Соған қарамастан қытайэкономикалықөсімдіжәнеәлеуметтіктұрақтылықтысақтапкалаалды. Таңқалған халықаралық қауымдастықтықытайлықмодельдібіздіңдеқолданымуымызғаболамадегенсұрақтармазалады. ҚХР жарияланғаннан кейін әлемдік көрсеткіштің 10% көрсететін егістік жер арқылы 20% асатын әлем халқынқамтамасызетеалды. 40 жылбойғыреформасаясатының арқасында700 млнадамкедейліктен арылды.Орташа өмір сүру ұзақтығы, халықтың сауаттылық деңгейі, шетелде оқитын білім алушы және туристтер саны бойынша Қытай дамушы мемлекеттер арасында жетекші орынды иеленеді.ҚХР білім миниcтрлігінің хабарлауынша, 2017 жылы шет елде оқитын азаматтардың саны 608.4 мыңға жетіп,өткен жылғы көрсеткіштерге қарағанда 11.74% өскен.Сонымен қатар шет елде оқуын аяқтап,Қытайға оралған азаматтар саны 480,9 мың адамды құраған.Статистикаға жүгінсек, 40 жыл бойғы реформа саясатыны кезінде 5,19 млн қытайлық шет елде білім алған.Олардың ішінде 3,13 млн азамат оқуын аяқтап, елге оралған [6].

Қытайлық жүйе батыстық модельден ерекше.Қазіргі таңда әлем елдерінің өзіндік бастау жолы ,өркендеу бағыты әртүрлі болғанымен,даму жылдамдығы мен өмір сүрудің деңгейі бойынша ерекшеленеді.Біз ҚКП-ның 19 съездте көрсеткен Қытайдың даму жолы тек Қытай халқына ғана емес,басқа да дамушы елдерге пайда әкелетініне шынайы сенімдеміз.

Әдебиет тізімі:

1.Съезд КПК укрепит развитие социализма с китайской спецификой// www.veme.news

2.XIX съезд КПК: китайская специфика новой эпохи// www.perspektivy.info

3.XIX съезд КПК: пять лет развития. Итоги и перспективы//www.russian.china.org.cn

4.XIX съезд КПК: к новым горизонтам развития//www.dknews.kz

5.XIX съезд КПК: китайская специфика новой эпохи// www.perspektivy.info

6.2017 году количество обучавшихся за границей китайцев перешагнуло отметку в 600 тысяч человек // www.russian.news.cn

Ерден А.Е.

студент 3 курса факультета востоковедения КазНУ им.аль-Фараби Научный руководитель: Омарова М.А., к.и.н., доцент

ЭКОЛОГИЧЕСКАЯ ПРОБЛЕМА КИТАЯ В СВЕТЕ РЕШЕНИЙ XIX ВСЕКИТАЙСКОГО СЪЕЗДА КПК

Качество жизни - это системное понятие, определяемое единством его компонентов: самого человека как биологического и духовного существа, его жизнедеятельности и условий, в которых она протекает.

Любое рассмотрение качества жизни включает в себя исследование состояния окружающей среды. Охрана и развитие окружающей природной среды и общественной среды являются не только предпосылкой улучшения качества жизни, но и ее важнейшим компонентом.

На сегодняшний день перед Китаем как никогда остро встали проблемы экологического характера. По последним данным известно, что продолжающееся загрязнение окружающей среды привело резкому сокращению активного и здорового периода жизни населения и, в конечном итоге, к заметному ухудшению генофонда. Экологическиепроблемы в Китае включают в себя целый комплекс вопросов, касающихся всех видов природных условий и ресурсов. Но главные его составные – это истощение земельных и водных ресурсов, загрязнение атмосферы и, конечно же, развитие промышленности и сельского хозяйства.

Главной проблемой Китая, которая накладывает свой отпечаток на качество жизни, остается экология. Отчасти показателем далеко не благоприятной обстановки выступает тот факт, что на территории Китая в грунтовых водах в 90% случаев наблюдается загрязнение различной степени тяжести, причем в 60% случаев уровень загрязнения уже представляет опасность для здоровья. Более того, достаточно чистыми можно считать только 3% грунтовых вод, снабжающих водой китайские города. Представители министерства охраны окружающей среды также признают, что в 7 наиболее крупных речных системах страны более половины речных участков так или иначе загрязнены, из 35

11

важнейших озер приемлемо чистыми можно признать только 18, а вода из 40% источников уже не подходит для питья. Однако в действительности масштаб проблемы не ограничивается «отдельными районами».

Вторая проблема - загрязнение почвы. Часть территории Китая оказывается в пределах Азиатского центра деградации окружающей среды. Деградация почв и сильное истощение земельных ресурсов объясняются следующими причинами. В результате чрезмерной разработки подземных вод и неправильного орошения растет площадь засоленных земель, которая уже превысила 6 млн га. В районах искусственного орошения засолением охвачено от 30 до 50% всех земель. В некоторых районах Великой Китайской равнины из-за неумеренного использования грунтовых вод, их уровень снижается почти на 1 м в год.

В-третьих, в стране наблюдается опасный уровень загрязнения атмосферы. Известно, что почти половину страны постоянно покрывает ядовитый смог. За весь месяц в Пекине было лишь пять дней, когда небо было свободно от мглы. Специалисты Академии естественных наук Китая также обнаружили в смоге оксид азота, оказывающий на людей канцерогенное воздействие. Согласно отчету о результатах исследований, проведенных Азиатским банком развития, лишь менее чем в 1% крупных китайских городов качество воздуха соответствует стандартам ВОЗ.

Около80% тепловыхэлектростанцийКитаяработаютнаугле, самомэкологическивредномвплане выбросовСО2 топливе. Он-то и является главным источником загрязнения воздуха в стране и выводит ее в лидеры среди основных виновников глобального потепления на планете. Кроме того, помимо выбросов диоксида углерода, КНР занимает лидирующие позиции по выбросам из угольных шахт биогенного метана, увеличивающего парниковый эффект. [1]

Четвертая проблема – загрязнение океанов. В последние годы, вслед за увеличением объема сбросов в китайские моря и появлением крупномасштабных проектов создания в прибрежных районах искусственных островов, уровень загрязнения стал крайне серьезным.

Согласно официальным данным, в стране существует более 200 прибрежных зон, где наблюдаются опасные уровни загрязнения. В этих районах неблагополучная экологическая обстановка наносит серьезный урон местным фауне и флоре, вместе с ними сокращая и объемы получаемых нами морепродуктов. Посути, такимобразом, создаютсясвоегорода«мертвыеморя». ВотчетахПрограммы ООН по окружающей среде устья Янцзы и Чжуцзян уже относят к «пустынным зонам» мирового океана. Сейчас делегаты со всей страны собрались в столице, чтобы принять участие в заседаниях Всекитайского съезда Коммунистической партии Китая. [2]

Лозунг о «строительстве экологической цивилизации» в последнее время занимает важное место в выступлениях Председателя КНР Си Цзинпина, как и лозунг о «китайской мечте». Положение об «экологической цивилизации» было включено в устав съезда Компартии Китая еще во время выступления Ху Цзиньтао на XVIII съезде партии среды (8–15 ноября 2012 г.).

Согласно выступлению Ху Цзиньтао: «Создание экологической культуры - тот долговременный план, который касается счастья народа и будущего нации. Перед лицом суровой ситуации растущего сдерживания со стороны ресурсов, серьезного загрязнения окружающей среды и экологической деградации необходимо утверждать понятия экологической культуры, охватывающие уважение природы, адаптацию к ней и охрану ее, отводить видное место экоцивилизованному строительству и включать его во все аспекты и весь процесс экономического, политического, культурного и социального строительства, а тем самым старательно создавать прекрасный Китай во имя вечного развития китайской нации ». [3]

Вее рамках предполагалось не только оптимизировать архитектонику освоения территориального пространства, но и всесторонне стимулировать экономию ресурсов, а также усилить динамику охраны природной экологической системы и окружающей среды.

Всвоем докладе Председатель Ху Цзиньтао призвал народ сознательно дорожить природой, более активно охранять экосферу и настойчиво идти вперед к новой эпохе социалистической экокультуры, а так же не жалеть усилий, чтобы сохранить больше сельхозугодий для фермеров и оставить будущим поколениям красивую родину с зелеными полями, чистой водой и синим небом.

Для достижения данной цели китайское правительство приложило максимум усилий. Экоцивилизационное строительство дало ощутимые результаты, которые были озвучены уже на XIX Всекитайском съезде КПК (18—24 октября 2017 г.). В значительной степени возросло среди всего населения сознание экономии, сознание охраны окружающей среды, а в целом, экологическое сознаниеразумногопотребления. Вусловиях, когданародомпренебрегаласьзащитаэкологиииохрана окружающей среды, произошли заметные изменения.

Согласно докладу председателя КНР Си Цзиньпина на XIX Всекитайском съезде КПК за истекшее пятилетиеуспешнореализовалисьважнейшиепроектыпозащитеивосстановлениюэкологии, заметно

12

улучшилось общее состояние окружающей среды. Китай стал важным участником глобального экоцивилизационного строительства, вносящим свой вклад в это дело и направляющим его развитие. Он призвал форсировать реформу системы экологической цивилизации и построить «прекрасный Китай».

В свете решений XIX Всекитайского съезда КПК Си Цзиньпин обозначил целый ряд принципов и подходов на пути к форсированию реформы системы экологической цивилизации и построению «Прекрасного Китая».

Главной составляющей является – стимулирование зеленого развития. Он в своей основе поднимает вопросы эффективного использования природных ресурсов и повышения благосостояния граждан Китая, а также улучшение условий жизни граждан, укрепление здоровья нации и увеличение продолжительности жизни населения путем улучшения состояния окружающей среды, обеспечения устойчивого развития за счет модернизации экономики и сбалансированного регионального развития. Путем стимулирования революционных изменений в сфере производства и потребления энергоресурсов следует выстраивать энергетическую систему, обеспечивающую развитие чистых и низкоуглеводных, безопасных и высокоэффективных источников энергии.

Второй приоритетной задачей является - сосредоточить усилия на решении острых экологических проблемах. В этой связи концепция ставит задачу перехода на эффективное и бережное использование водных ресурсов. Поскольку угроза дефицита воды и неэффективное управление водными ресурсами в будущем могут стать основным препятствием для устойчивого экономического роста и социального развития Китая, среди радикальных мер, предложенных для решения проблем водной безопасности, - интенсификация работ по предотвращению и устранению загрязнения воды, предпринимать меры по комплексному упорядочению экосистемы водных бассейнов и прибрежных морских акваторий. Усиливать мониторинг загрязнения почвы и работу по ее восстановлению, предпринимать более интенсивные меры по предупреждению и устранению диффузного загрязнения от сельскохозяйственных источников, проводить мероприятия по упорядочению жилой среды сельской местности [4].

Планируется, что к середине XXI века Китай должен превратиться в модернизированную социалистическую державу, могущественную, демократическую, цивилизованную и гармоничную. Для достижения данной цели направления развития запланированы в пяти сферах, а именно материальной цивилизации, политической цивилизации, духовной цивилизации, общественной цивилизации и экологической цивилизации.

Следует отметить, что помимо подчёркивания качества развития и общественного равенства, в докладе XIX Всекитайского съезда КПК впервые в качестве стандарта социалистической модернизации был установлен «прекрасный Китай», а в качестве одной из базовых стратегий развития определено «обеспечить гармоничную синергию человека и природы». Это в полной мере проявило установку Китая на то, чтобы рассматривать формирование экологической цивилизации как огромный перспективный план, рассчитанный на процесс бесконечного развития китайской нации. Страна будет развивать «зелёную» экономику, прилагать усилия к разрешению острых экологических проблем, наращивать интенсивность охраны окружающей среды, реформировать систему регулирования и контроля в области экологии, стимулировать формирование новой ситуации в модернизационном строительстве, характеризующейся гармоничным развитием человека и природы.

Можно привести примеры, показывающие осуществление конкретных мер по осуществлению экологической программы Китая. На саммите АТЭС в 2014 г. были озвучены планы КНР по снижению загрязнения атмосферы и переводу энергопотребления на возобновляемые источники. В частности, важная часть экологической программы КНР заключается в увеличении производства электромобилей, не загрязняющих окружающую среду. В марте 2015 г. министерство транспорта Китая заявило о плане, по которому количество электромобилей в стране должно составить 300 тыс, автобусов на электрических двигателях – 200 тыс, такси – 100 тыс. В городах уже строятся станции для подзарядки. Все это сопровождается налоговыми мерами, стимулирующими граждан к приобретению экологически чистых машин. Китайские органы власти и предприятия получили предписание как можно больше использовать экологичные автомобили для своих нужд. Параллельно для них были снижены субсидии на углеводородное топливо. По сообщению министерства промышленности и информатизации Китая, за первую половину 2015 г. производство машин, использующих альтернативные виды топлива, увеличилось втрое. По прогнозам Китайской ассоциации производителей автомобилей, за 2015 г. в Китае планировалось продать около 250 тыс. электрокаров – больше, чем в какой-либо другой стране в мире. В этой связи примечательно недавнее решениеяпонскойкорпорации«Panasonic», одногоизглавныхпроизводителейэлектроникиибытовой техники, построить в Китае первый завод, производящий батареи для электрокаров и гибридных

13

автомобилей. Эта компания уже является одним из главных поставщиков батарей для гибридных машин. В последнее время производство электрокаров и их комплектующих растет и становится важным сегментом рынка, в котором «Panasonic» уже занимает более 45%. Однако компания намерена еще увеличить свою долю. Местом постройки избран г. Далянь в уже упомянутой самой экологически загрязненной провинции Ляонин на северо-востоке Китая. По предварительным расчетам, завод будет выпускать батареи для 200 тыс машин ежегодно. Стоимость проекта составит 50 млрд йен, или $412

млн [5].

Проблема экологии и охраны окружающей среды и для Казахстана являетя одним из острых вопросов повестки дня, поэтому изучение мирового опыта, особенно соседнего Китая, с которым регион объединяет общий атмосферный фон и система водных путей, представляется очень важным и актуальным. Объединение общих усилий в данном направлении между странами Центральной Азии и Китаем осуществляется в двустороннем и многостороннем форматах путем подписания соглашений о сотрудничестве в экологической сфере.

Проблема взаимоотношения общества и природы есть глобальная общечеловеческая проблема, поэтому без новой системы взглядов на мир и место человека в нем будущие поколения, как биологический вид, обречены на физическое и духовное уничтожение. Решение экологических и социальных проблем как глобального, так и регионального характера возможно только при условии создания нового типа экологической культуры, в соответствии с актуальными нуждами личности и гражданского общества. Поскольку разрушение системы экологических отношений и отсутствие ответственности перед будущими поколениями являются одной из составляющих кризисной экологической ситуации.

Список использованной литературы:

1.Статистическая информация об экологии Китая по данным официального сайта аналитики. Режим доступа: www.chinaeconomicreview.com/ [перевод] China Economic Review / новости, аналитика

2. Китайская сеть исследований экосистемы. Режим доступа: www.cern.ac.cn:8080/ [перевод] 3.Итоговые материалы XVIII Всекитайского съезда КПК Электронный ресурс. Режим доступа:

english.gov.cn/ [перевод] Правительство Китая

4.Итоговые материалы XIX Всекитайского съезда КПК Электронный ресурс. Режим доступа: english.gov.cn/ [перевод] Правительство Китая

5.Дмитрий Бокарев. Экологические проблемы Китая: есть ли выход? // https://ru.journal-neo.org/2016/02/26/e- kologicheskie-problemy-kitaya-est-li-vy-hod/

6.Исследовательский центр развития общественного здравоохранения. Режим доступа: www.nhei.cn/ennheis/ [перевод]

7.Министерство защиты окружающей среды. Режим доступа: english.mep.gov.cn/ [перевод]

Искакова З.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ қытайтану кафедрасының студенті ғылыми жетекші: Түргенбай А.А., аға оқытушы

ҚКП ХІХ СЪЕЗІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ШЕШІМДЕРІНІҢ ТАРИХИ МАҢЫЗЫ

Қытай өзінің ұлттық мүдделерін, сондай-ақ мәдениетінің, өркениеті мен даму жолының бірегейлігінің заңдылығын қатаң сақтап отырған негізгі аймақтық және әлемдік державалардың бірі болып отыр. 1949 жылы Қытай Халық Республикасы құрылғаннан бастап Қытай Коммунистік партиясы мемлекеттегі негізгі басқарушы, әрі шешім қабылдаушы партия болып табылады. Ресми түрде 8 партия бар дегенімен де, ҚХР бір партиялы, авторитарлық елдер қатарына жатқызылады.[1] Ал, Қытай Коммунистік партиясының бүкілқытайлық съезді – ҚКП-ның ең жоғарғы органы. Съезде партияны5 жылбойыбасқаратынОрталықкомитетмүшелерінсайлайды. ҚКПсъездініңнегізгібилігі:

Орталық комитеттің есеп беруін қадағалайды және тексереді.

Партияның негізгі мәселелеріне шешім шығарады.

Партия жарлығын қабылдайды.

Орталық комитетті тағайындайды.

Орталық комиссияны ереже бойынша тағайындайды.[2]

Қытай Коммунистік партиясының ( ) 1921 жылы құрылғаннан бері 2017 жылға дейін 19

съезді болып өтті. Біздің бүгінгі қарастырып отырған тақырыбымыз 2017 жылдың 18-24 қазан аралығында өткен Қытай Коммунистік партиясының 19 съезді және оның шешімдері. Бұл тақырыпты қарастыруымның мақсаты-Қытайдың болашақ жоспарларының біздің елімізде шығарылатын жарлықтарынан қандай айырмашылықтары мен ұқсастықтарын білу болды . Себебі, әр елдің өз саяси

14

даму үлгісі мен принциптері бар.Соған қарай даму деңгейі де әртүрлі. Ол әр елдің халық санына,территориялық ерекшеліктеріне ғана байланысты емес, мемлекеттің шығарған заңдары мен шешімдеріне, съездердегі айтылатын жоспарларға және оны жүзеге асыру жұмыстарына да тікелей байланысты.Ал, қазіргі кезде Қытай әлемдік экономикасы дамыған мемлекеттер қатарында.Қытайдың даму үлгісі мен әлемдік нарықтағы орнын анықтау, XIX съезд шешімдерінің тарихи тұрғыда маңыздылығын көрсету тақырыптың негізгі міндеті мен мақсаты.

Бұл оқиғаның Қытай елі мен әлем үшін маңыздылығын АҚШ-тағы президент сайлауымен теңестірсек болады. Себебі бұл мемлекеттік іс-шара бір млрд-тан астам халқы бар елдің 5 жылда бір рет өткізетін саяси жиыны. Іс-шараға елдің түкпір-түкпірінен 2287 делегат арнайы шақырылып, қатыстырылды. Съездің өткілуіне жауапты хатшы ретінде Ли Юаньшань тағайындалды, ал съезд президиумына 234 адам іріктеп алынды. Бұл съезд 1824 қазанға дейін жалғасқан болатын. Съезге қатысушы делегаттар құрамында Қытай Коммунистік партиясының облыстық комитеті, әскер басшылығы, қарулы полиция және орталық билік өкілдері, жалпы басқарушы биліктегі элита бар .

Съезд жұмысы шешімдері тек Қытай үшін ғана емес, сонымен қатар көршілес елдер үшін де маңызды болды. Өйткені, Қытай тауарлары, жалпы Қытай саудасы әлемдік нарықта алдыңғы қатарлы орында. Ал, 2013 жылғы Си Цзиньпиннің «Бір жол-Бір жол белдеу» қытайлық бастамасы бүкіл әлемді қызықтырған болатын. Бұл съезге қатысу үшін әлем бойынша 1800 тілші тіркеуден өткен. Жалпы Пекингешетелдерден3 мыңғажуықтілшілер, әлемнің134 елінен2 мыңғажуық шетелдіксарапшылар келді. Себебі бұл саяси жиын тек Қытайдың ішкі саясатын талқылап қана қоймай, сонымен қатар өзге де елдермен қатынастар жүйесін, инвестиция мәселесін де талқылауды алға қойған, жоспарлаған. Қытайдың әлемдік экономикалық жүйедегі орнын ескере кетсек,ол Америка Құрама Штаттарынан кейінгі Ішкі Жалпы Өнім көлемі бойынша екінші орынды иеленеді. Сондықтан бұл съезге әлем елдерінің баса назар аударуы заңды құбылыс деуге болады. Бұл елдер қатарына біздің Қазақстанда кіреді. Себебі, Қытай ел экономикасының негізгі инвесторы болып табылады және біз бірқатар бірлескен индустриялық жобаларды жүзеге асырып отырмыз. Қазақстан мен Қытай Еуразиялық экономикалық одақпен байланыстырған қытайлық «Жібек жолы экономикалық белдеуін» жузеге асыруға қатысады.

Съездің баспасөз-хатшысы, Қытай Коммунистік партиясының насихат бөлімі директорының орынбасары То Чжэнь алдын-ала өткен брифингте ҚКП жиналыста өз жарғысына өзгертулер мен толықтырулар енгізетінін және жоғарғы басшылықты сайлайтынын мәлімдеді. Ал, Бұқаралық ақпарат құралдары төраға Си Цзиньпин ҚКП-ның жарғысына «төрт жағын тегіс қамтитын нәрсені» енгізуді жоспарлап отыр деп топшылайды. Бұл директивалар Қытайда «орташа дәулетті» қоғамды құруды, реформаларды жүргізуді, заң үстемдігін және партиядағы тәртіпті сақтауды талап етті. Бұл өзгерістер Си Цзиньпинге өзінің саяси философиясының әсерін және өз билігін нығайтуға, өз мүдделестерін басшылық лауазымдарға тағайындауға мүмкіндік береді.

Қытай Коммунистік партиясының XIX съезінің ашылу рәсімі кезінде жиынға қатысушы адамдардың барлығы орындарынан тұрып, бірге ҚХР мемлекеттік гимнін айтып, содан соң мемлекет құрылуы мен дамуына үлес қосқан пролетариат революционерлер Мао Цзэдун, Чжоу Эньлай, Лю Шаоци, Чжу Дэ, Дэн Сяопин, Чэнь Юн секілді тұлғалар есімдерін еске алып, бір сәт үнсіздік жариялады. Осыдан кейін съездің негізгі мақсаттары мен міндеттері айтылды. Ал, жиын аяқталғаннан кейін ғана, Қытай Коммунистік партиясы Орталық Атқару комитетінің I пленумында Қытай Халық Республикасының төрағасы қызметіне Си Цзиньпин қайта сайланды. Тек төраға қызметі ғана емес, сонымен қатар басқа да орталықты басқарушы элита құрамы да қайта сайланды. Саяси бюросының тұрақты комитетінде 7 мүшеден бесеуі ауыстырылды. Мысалға айта кететін болсақ, мемлекеттік кеңес премьері Ли Кэцян өз орнында қалды. Ал, жаңа құрамға вице-премьер Ван Ян, Шанхай партия комитетінің басшысы Хань Чжан, ҚКП Орталық комитет Кеңсесінің басшысы Ли Чжаньшу, ҚКП ОК ұйымдастыру бөлімінің меңгерушісі Чжао Лэцзи және ҚКП ОК жанындағы саяси зерттеулер орталығының басшысы Ван Хунин кірді.[3]

Жиынның ашылу рәсімінен кейін мемлекет басшысы Си Цзиньпин Орталық Атқару комитеті атынан «Толықтай орташа дәулетті қоғамға жетудің жеңісті жолдары мен қытайлық ерекшелікті социализм идеясын жаңа кезеңде қайта жаңғыртудың ұлы жеңісі» деген баяндамасында Қытайлық

даму жолын көрсетті. Алғаш рет Си Цзиньпин елді тұрақтандыратын толықтай “ ”қоғамын 2020

жылға дейін құру туралы хабарлады. Бұл қоғамға жету үшін 2 қадам теориясын енгізді: 2020-2035 жылдары “социалистік модернизацияны қалыптастыру” және Қытай осы 2020 жылға дейін алдыңғы қатарлы инновациялы елдер қатарысанатынаену керек, көтерілу қажет, ал алдағы15 жылішінде, яғни осы ғасырдың ортасына дейін Қытайды “бай, ұлы, демократиялық, дамыған және гармониялық, модернизациялық социалистік мемлекетке айналдыру” идеясын қалыптастырды. Қытайды әлемдегі ғылым және технологиялар,өнім сапасы,ғарышкерлік желілік технологиялар,көлік салаларындағы

15

көшбасшы елдердің біріне айналдыру,сондай-ақ «Цифрлық Қытай» мен «ақылды қоғам» құру үшін негізгі қолданбалы зерттеулерді жандандыру,инновацияларға,алдыңғы қатарлы технологияларға көбірек мән беру қажет.

Сонымен қатар Си Цзиньпин баядамасының мәні – «қытайлық ерекшелікті социализм» идеясын дамыту. Докладта айтылып өткендей 1,3 млрд халқы бар социалистік мемлекетті басқару үшін партия тек өз саясатын нығайтумен ғана шектелмей, елді толықтай басқару қабілетін де дамыту қажет. Жиынның бастапқы кезеңінде соңғы 5 жылда жасалған жұмыстар мен іс-шаралардың нәтижелері туралы айтылып, әлеуметтік-экономикалық және Қытай мен әлем бойынша болып жатқан саяси жағдайлар талқыланып, Қытайдың алдағы дамуы үшін стратегиялық маңызды мәселелер жайында сөз қозғалды.[4]

Съездің ең басты мақсаты - бастапқы кездегі мақсаттан бас тартпай, өзі алдына қойған миссиясын ұмытпай, қытайлық ерекшелікті социализм идеясын толықтыра отырып, толықтай орта ауқатты қоғамғажетіп, ежелденкележатқанқытайұлтыныңқайтажаңғыру, қайтаөрлеуарманынжүзегеасыру болып табылды.

ҚКП төрағасы Си Цзиньпин бұл қытайлық арманға жету үшін бірнеше жоспарларды қойды: 1.Алдыңғы бесжылдықтарда орындалмай қалған жұмыстарды қайта жасау; 2.Қытай Коммунистік партиясының тарихи миссиясы қазіргі кезеңге лайық толықтырулар мен

өзгертулер енгізу;

3.“Қытайлық ерекшелікті социализм» идеясын қайта жаңғырту және бұл идеяның негізгі стратегиясы;

4.Толықтай орташа дәулетті қоғам негізіндегі социалистік мемлекет құру;

5 . Жаңадан экономикалық даму жүйесін құру;

6.Социалистік демократияның саяси ауқымын кеңейту,халыққа жағдай жасау;

7.Мәдени даму және социалистік мәдениетті жаңғырту;

8.Халықтың әлеуметтік-тұрмыстық жағдайын жақсарту;

9.Экологиялық даму реформасын қайта жасау және «Керемет Қытай»-ды құру;

10.Қытайлық ерекшелікті әскерді құру, ұлттық әскерді модернизациялау;

11.«Бірмемлекет-екіжүйе» идеясынжалғастыруарқылыелдібіріктірудікөздеу(Тайваньмәселесі

бойынша); 12.Бейбіт түрде даму, халықтың тыныштықта өмір сүруін қадағалау;

13.Коммунистік партияның біртұтастығын сақтау, билігін күшейту, халық алдындағы мәртебиесін өсіру;

14. Қытайды ғылым мен техника, аэрокосмостық технология мен интернет саласында көшбасшы державаға айналдыру.

Сөзінің соңында, Си Цзиньпин «Қытайдың XXI ғасырдың ортасына қарай Ұлы заманауи социалистік державаға айналатындығын және бастапқы кезеңдегі Қытай коммунистерінің мақсаты - қытай халқының бақыты үшін, қытай ұлтының қайта өрлеуі үшін жұмыс жасау»- екендігін жариялаған болатын. Біз бұл сөздерден Қытай қайта өрлеу дәуірінің қайта басталғандығын көре аламыз. Си Цзиньпиннің бұл идеяларын қатысушы делегаттар да қолдады.

Сонымен қатар Қытай Коммунистік партиясының XIX съездінде сыртқы саясат бойынша 3 экономикалық аймаққа қайта бөлу талқыланды. Яғни, түгелдей әлемді: АҚШ, Еуропалық Одақ, Қытай секілді аймақтарға бөлу. Елдер арасындағы қырғиқабақ соғысты тоқтату мәселесі де қарастырылды. Әлемде бейбітшілікті орнату жүйесін қалыптастыруды ойлады. «Бір жол-бір белдеу» немесе «Жібек жолының экономикалық белдеуі» бастамасы аясындағы жоспарларды орындау жайлы да айтылған болатын. Ондағы басты мәселе партия мүшелеріне жемқорлыққа қарсы күресуді жалғастыру міндеті тұрды.[5]

Жиында талқыланған басты мәселелер қатарына «Made in China-2025» бағдарламасын ерекше атап өтсек болады. Бұл бағдарламаға сәйкес әлемнің түкпір-түкпірінде Қытай өндірісін кеңейту, тарату. Сонымен қатар Қытай тауарының сапасын көтеру, сапалы өнім өндіру алға қойылды. Соның ішіндегі биомедициналық жоғарғы сапалы аппараттарды өндіру саласын кеңейту,британдық Global Data зерттеу-аналитикалық компания мен Қытайлық компаниялар арасында үлкен бәсекелестікті туғызады. Әдетте, Қытай компанияларының көпшілік бөлігі әлдеқайда арзан шетелдік брендтердің қайталамасы болатын өнімдерді шығарады деген көзқарас қалыптасқан. Бірақ, соңғы он жылдықта жергілікті өндіріс орындары өз тауарларының щығарылымын қалыпқа келтіріп,шетелдік бәсекелестерін әлемдік рынокта басып озған. Соған байланысты Қытайдағы өндірісті нығайту мақсатында әлем елдеріне 8 трлнақшабөлініпті. СоныңішіндеҚазақстанЕуропалықОдақпенҚытайарасындағытранзиттікаймақ болып есептелініп, Қазақстанға 51 кәсіпорынды көшіру жұмысы айтылды. Инвестиция қызметін қарқынды дамыту ісі жолға қойылды. Сол мақсатта Түркменстандағы газ өндірісіне, Қашағанға

16

инвестиция бөлінді. Бұл жүргізілген шаралардың барлығы, әрине, Қытай экономикасының алға басуына тағы бір қадам болып саналды.[6]

Қытай XIX съезде қарастырылған іс-шаралардың барлығын бейбіт түрде жүзеге асыруды, яғни, дамудың бейбіт жолын және халықаралық қатынаста жаңа жүйені қалыптастыру жолын таңдады. Съезд құжаттарының бірінде «Съезд Қытай Халық Республикасының әлем елдері арасындағы татулықты барыншақолдайтынын, өз ішкі саясатында да бейбіт түрде дамуды көздейтінін және Қытай бейбітшілікмендамудың, келісімнің, ортақпайданыңнегізгіүлгісіретіндеқалыптасуынқолдайтыны» жайында айтылған.

Сонымен қатар, партиялық форумдағы талқыланған тағы бір үлкен мәселе-заман талабына сай ұлттық қауіпсіздікті нығайту мақсатында қарулы күшті модернизациялау. Яғни, әскерді алдыңғы қатарлы әлемдік деңгейдегі әскер қатарына жеткізу. ҚХР төрағасы Си Цзиньпиннің идеясы бойынша әскерді нығайту есебінен,мемлекеттік қауіпсіздікті ғана емес,жалпы ұлттық қауіпсіздікті тұрақтандыру керек.[7]

ҚытайХалықРеспубликасыныңбұлсъезіҚытайдыжәнеоныңәлемелдеріменқатынасынреттейді, өзгертеді деген сенімде.Бұл жоспардағы ең басты мемлекет-Корей Ұлттық Демократиялық Республикасы.2018 жылдың 26 наурыз күнінде КНДР көшбасшысы Ким Чэн Ын Қытайға сапармен келген болатын.Бұл оның 2011 билік басына келгеннен бері алғашқы ресми сапары болып есептелінді.Бірақ, бұл сапардың мақсаты мен шешімі жайлы әлі ақпарат таралмаған.Бірақ,Қытай үкіметі Корей Ұлттық Демократиялық Республикасын өзінің басты мәселесі ретінде қарамайды және XIX съезд бұл қатынаста ештеңені өзгертпеді.XIX съезде көрсетілгендей Пекин Ким Чен Ынның ядролық бағдарламасын тоқтатуын күтеді және Пхэньянға байланысты жағдайға араласпайды.Тек ең үлкен мәселеСолтүстік Кореяда ядролық сынақтар қытайлықтар территориясына радиоактивті элементтерді бөлуінде. Сонымен қатар тағы бір қауіп - корейліктер Тынық мұхитына ядролық ракетаны жарып жіберуі мүмкіндігінде. Сондықтан Қытайдың бұл қаупін сейілту Ким Чен Ынның шешіміне байланысты болып отырғандығы талқыланды. [8]

Айтылған тағы бір маңызды мәселелер ақпараттық технология дамыған уақытта елдің кибер қауіпсіздігін жетілдіру,ұлт бірлігін күшейту және біртұтас Қытай әлемін құру.Айналасында,халқы қытай болса да ұстанған жүйесі бөлек елдер бар.Соның барлығын бір тудың астына ұйыстыру.Мәселен,Тайвань.Съезде айтылған ақпараттың барлығы сол сәтте халыққа жетіп жатты.Тіпті,метро,қонақ үй,мейрамханаларда тікелей көрсетілді.Осы сәттен бастап қытайлық жұмыскерлердің де «Партия айтты,біз де кірістік» деп,жұмыстары қыза түскен.[9]

Осылайша, 2017 жылдың 18 қазанда болып өткен Қытай Коммунистік партиясының XIX съезінде Қытай алдағы 5 жылда даму үлгілерін,әлемдік рынокта өз орнын сақтап қана қоймай,дәрежесін көтеруге, Дэн Сяопин ұсынған «қытайлық ерекшелікті социализм» идеясын жаңа талаптармен қайта жандандыру, сонымен қатар «Бір мемлекет-екі жүйе» саясатын қайта жүзеге асыру арқылы Тайвань мәселесін шешу,елді біріктіру, ақпараттық-технологиялық дамуды жаңа қарқынмен бастау, Қытай инициативасын жандандыру, өнімін әлемге тарату, туристік саланы дамыту, ішкі тұрақтылықты қамтамасыз ету т.б. айтылған 5 жылдық жоспар тараулары нақтыланды. Бұл жиын тек ҚХР үшін ғана емес,әлемдік экономикадағы маңызды оқиға болып есептелінеді. Егер бұл съезде айтылған барлық шаралар мен жұмыстар уақытылы атқарылып,өз дәрежесінде жасалынса, Қытай әлемдегі озық елдердін көш басында тұратыны айқын.

17

2.kazakskom Қытай Коммунистік партия съезді https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4_%D0%9A%D0%9F%D0%9A

3.Қытай Коммунистік партиясының 19 съезі. http://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/4674063

4.XIX съезд КПК: начало похода к построению полноценой современной державы. http://russian.news.cn/201710/18/c_136689562.htm

5.Проблемы Дальнего Востока №1,2018г. А.В.Виноградов. XIX съезд КПК:великий поход к возрождению.

6.Проблемы Дальнего Востока (2014),№4, 25-36 беттер.И.В.Данилин,М.П.Глотова.Развитие передовых производственных технологий в КНР:задачи,результаты,вызовы.

7.ҚКП XIX съездінде талқыланған мәселелер. http://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/4670901

8.ҚКП съезі Қытайдың әлем елдерімен қатынасын қалай өзгертеді? https://inosmi.ru/social/20171021/240583732.html

9.Си Цзиньпин докладының мәні. http://m1.baidu.com/paw/c/3g.163.com/sports/article_mip/DAGN8QHP0005227R.html

Керімбаев Е.А.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ қытайтану кафедрасының 2 курс докторанты Ғылыми жетекші: т.ғ.д., профессор Н. Мұқаметханұлы

ҚЫТАЙДЫҢ «ЖҰМСАҚ КҮШ» САЯСАТЫНДАҒЫ КОНФУЦИЙ ИНСТИТУТТАРЫНЫҢ ОРНЫ

ХХІ ғасырдағы халықаралық қатынастардың бір ерекшелігі дамыған елдердің ұзақ мерзімдік халықаралық стратегиясын жүзеге асыру үшін жұмсақ күш тәсілін қолдануынан байқалады. Мұны соңғы кезде қарқынды дамыған Қытай мемлекетінен анық аңғаруға болады.

Қытайдың соңғы жылдары қарқынды дамуы, әсіресе әскери қаражатының жыл сайын артуы басқалардыңкүдік-күмәнінтудырып, «Қытайқаупі» деген мәселекөтерілді. СоғанбайланыстыҚытай әлемнің өзіне деген күдігін сейілтуді және өзара сенімді қатынас орнатуды маңызды орынға қойып отыр [1].

Бұған дейін «Қытай қаупі» дегенде көбінесе оның демографиялық қысымы назарға алынатын. Кейін келе Қытай экономикасының қарқынды дамуына байланысты әлем оның экономикалық экспансия жасауынан қорқа бастады. Ал Қытайдың әлеуметтік комплексті қуатының өсуі одан қауіптенуге негіз болды.

Қытайдың әскери және экономикалық потенциалының артуы әлемде бұрыннан қалыптасқан күштердің балансын өзгертті. Сондықтан ҚХР үкіметі әлемге «Қытай қаупі» болмайтынын айтып, «Қытайдың бейбіт өрлеуі» ешкімге қатер төндірмейтінін уағыздап, Қытайдың бейбітшіл ел екендігіне сендіру үшін жұмсақ күш тәсілдерін қолдануды жөн санады.

Қытай өзінің бай тарихи, рухани, мәдени мұрасы мен қазіргі таңдағы әлеуметтік-экономикалық дамуына, аса зор қаржылық байлығына арқа сүйей отырып, өздері жөнінде қалыптасқан көзқарасты өзгертіп, әлемді шарпыған батыстың мәдени ықпалын тежеу үшін немесе онымен бәсекелесу үшін өзінің ұлттық мәдениетін әлемге шығарды.

2007 жылыҚКПОКбасхатшысы, ҚХРтөрағасыХуЦзиньтаоҚКП-ныңХVІІсъезіндеҚКП«қытай халқының төл мәдениетін, оның құқығы мен мүдделерін сақтау үшін Қытайдың жұмсақ күшінің бір бөлшегі ретінде мәдениеттің рөлін арттыру керек» [2] деп атап көрсетті. Ол қазір әлемде түрлі мәдениеттер қақтығысып жатқан заманда өз елінің мәдениетін, оның қайталанбас бірегейлігін дамыту қажет [3] деп санады. Осы съезде ҚКП мәдениеттің жұмсақ күш әлеуетін арттыру міндетін алға қойды.

«Жұмсақ күш» қолдануда Қытай үкіметі ұлттық тілі мен мәдениетін әлемге тарату арқылы мақсатқа жетуді көздеді. Оның бұл саясатын әлем елдерінің оңай әрі тез қабылдауының басты себебі, Қытайдың экономикалық ықпалының әлемде арта түсуінде, сондай-ақ бүкіл дүние жүзіндегі елдермен сауда-экономикалық байланыстарының дамуы мен өзара мүдделігінің артуында. Сондықтан әлем елдерінің Қытайға деген қызығушылығы артып, оның тілі мен тарихи мәдениетін білуге ынтасы күшейді.

Қытай өзінің ұлттық мәдениетін әлемге тарату үшін, әлем таныған ұлы гуманист ойшыл Конфуцийдің есімімен аталатын институттар құрып, қытай тілі мен мәдениетін әлемде жалпыластыру саясатын жүргізуді қолға алды. Сонымен қытай тілін оқыту Қытайдың сыртқы саясатының маңызды мазмұнына айналды.

18

Тілдік саясат пен тілдік жоспарлау қай кезде болмасын ішкі және сыртқы саясаттағы бірқатар мәселелерді шешуде тиімді құрал болған және бүгінгі жаһандану жағдайында оның маңызы еселене түсті.

Соңғы жылдары сыртқы тілдік саясат мәселесінің өзектілігі күннен-күнге артып келеді және де мемлекеттердің осы бағытта жасап жатқан жекелеген әрекеттерінің орнын мақсатты түрде жан-жақты жоспарланған сыртқы тілдік саясат басып отыр. Тілдік саясаттың мақсатын, субъектілері мен құралдарын, тетіктерін, сонымен қатар оның күннен-күнге кең қолданыла бастаған «жұмсақ күш» концепциясымен арақатынасын қарастыру бүгінгі күні зерттеудің қызықты да маңызды объектісіне айналып отыр. Қазіргі заманғы геосаяси жағдайда осы салаға қатысты ҚХР-дың саясаты бүкіл әлемнің назарын өзіне аударып отыр.

Конфуций институты Қытайдың шет елдерде өзінің мәдениеті мен тілін таратудағы гуманитарлық саладағы ең сәтті шыққан халықаралық жобаларының бірі болды. Бұған дейін әлемде өз жұмыстарын жүргізіп отырған испандық Сервантес институты мен немістің Гете институты сияқты Қытай өз институттарына Ұлы ойшылдың есімін берді.

«Жобаның Конфуцидің есімімен аталуында мән бар. Біздің заманымызға дейінгі 6-5 ғасырда өмір сүрген Конфуций (Кун Цзы) – қытайдың ұлы ойшылы және ағартушысы, қытай дәстүрлі рухани мәдениетінің негізін қалаған философиялық мектепті қалыптастырушы. Бүкіл әлемнің құрметіне бөленіп отырған бұл есім қытай мәдениеті мен тілінің мәңгілігінің және бірегейлігінің символына айналды» деп түсіндіріледі Конфуций институтының ресми сайтында.

Қытай үкіметі Конфуций институты жобасын іске асыру үшін алдымен ресми басқару құрылымын орнатты. 1987 жылы Қытай тілі мемлекеттік Кеңсесін (қытай тілінде қысқартылып «Ханьбань» деп аталады) құрды, бұл ҚХР Білім министрлігіне қарайтын құзырлы мекеме, дүние жүзінде қытай тілін оқыту және соған қатысты саясатын жүзеге асыратын басқарма.

2002 жылы ҚХР-дың Білім министрлігіне қарайтын «Ханьбань» Сыртқы істер министрлігінің қолдауымен әлемнің әр елінде Конфуций институттарын құруды қолға алды. Екі жылдан кейін ҚКП ОК ХVI съезінің 4-ші пленумында ҚХР Білім министрлігі мен «Ханьбань» дайындаған Жоба таныстырылып, оларға шет елдерде қытай тілі мен мәдениетін насихаттау міндеті жүктелді. Сонымен «Ханьбань» Конфуцийинституттарынқұруды2004 жылданбастады. БұлЖобаныалдыменКСРО-ның құрамынан шыққан, жаңа тәуелсіздік алған Орталық Азия мемелекеттері мен Шығыс Европа мемлекеттерінен бастауды жоспарлады. Осы жоспар бойынша 2004 жылдың жазында Ташкентте алғашқы эксперименттік жобасы өз жұмысын бастады. Сол жылдың аяғында алғашқы Конфуций институты Оңтүстік Кореяның астанасы Сеул қаласында ресми түрде ашылды.

Конфуций институты арқылы әлемде қытай тілін насихаттау және оқыту осылай басталды. «Ханьбаньның» мәліметіне жүгінсек, әлемдегі қытай тілін оқитын адамдардың саны 2004 жылдан 2014 жылға дейінгі аралықта 30 миллионнан 100 миллионға дейін өскен. Қазіргі таңда әлемнің 134 елінде Конфуций институттары белсенді түрде қытай тілі мен мәдениетін оқытумен шұғылдануда. Олардың білім беру жұмысы Қытайдың сыртқы саясатын атқарумен байланыстырылған. Қытай мен Конфуцийинституттарыорналасқанелдердіңарасындағыбілімберужәнемәдениалмасусаласындағы ынтымақтастық қатынастарды қалыптастыру мен дамытуға, тіпті екі ел кәсіпорындары арасында байланыстарға дәнекер болу миссиясын да қоса атқарып, Қытай жөнінде жағымды көзқарастар қалыптастыруда маңызды рөл атқарып келеді. Олар мәдени дипломатияны дамытып, Қытайдың ұлы державалық позициясын нығайтуға үлес қосуда. Сондықтан Қытай үкіметі Конфуций институттары мен Конфуций кластарын көптеп ашуды тиімді жалғастырып келеді. Қазірдің өзінде Конфуций институттары мен кластарының жалпы саны 1500-ге жетіп, басқа мемлекеттердің тіл оқыту институттарын саны жағынан артта қалдырды.

Қазіргікезде Қазақстанда дабесбірдейКонфуцийинститутыжұмысістепжатыр. Олар - Алматыда Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ және Абылайхан атындағы халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті, Астанада Гумилев атындағы ЕҰУ, сондай-ақ Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті, Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық университеті жанынан ашылған Конфуций институттары.

Бүкіл әлемде Қытайды тануға және Қытайды түсінуге, Қытай мен басқа елдер арасындағы достық қарым-қатынастардың дамуына ықпал ету - Конфуций институттарының қызметі. Мұнан бөлек, институттың қызметіне:

-қытай тілі мен мәдениеті бойынша түрлі курстар ұйымдастыру;

-Қытайға арналған түрлі ғылыми конференциялар мен семинарлар өткізу;

-түрлі сайыстар мен іс-шаралар өткізу арқылы қытай тілі мен мәдениетінің танымалдығын арттыру;

-қытай тілінің деңгейін анықтайтын квалификациялық HSK тестін өткізу;

19

-қытай тілі бойынша түрлі оқулықтар мен оқу құралдарын шығаруға атсалысу;

-Қытайда өтетін студенттер мен оқытушыларға арналған түрлі стажировкалар ұйымдастыру және Қытайда оқу бойынша ақыл-кеңес беру; [4]

2013 жылы АҚШ-тың Денвер университетінде Конфуций институты ашылған кезде ҚКП ОК бас хатшысы, ҚХР төрағасы Си Цзиньпин университет ректорына құттықтау хат жолдады. 2014 жылдың

ақпан айында Пакистанның Файсалабад ауылшаруашылық университетіндегі Конфуций институтының ашылу салтанатына ҚХР төрағасы өзі келіп қатысты. Осы жылдың мамыр айында Берлин қаласында Си Цзиньпин неміс қытайтанушылары мен Германиядағы Конфуций институттарының оқытушыларымен және институт тыңдаушыларымен кездесу өткізіп, Қытай мен Германия арасындағы мәдени-тілдік қарым-қатынасты одан ары нығайту туралы әңгіме-дүкен құрды. Осыдан-ақ Қытайдың шетелдегі имиджін қалыптастыруда, өзінің тілі мен мәдениетін жаюда Конфуций институттарына қаншалықты көңіл бөліп отырғанын көруге болады. [5]

Алайда, соңғы уақытта әлемде, әсіресе батыс мемлекеттерінде Конфуций институттарының қызметіне қатысты бірқатар келеңсіз жағдайлар орын ала бастады. Мысалы, Globeand Mail газетінде шыққан мақалада, авторлар Канаданың университеттері мен колледждерін Конфуций институттарымен бірлесіп жұмыс жасаудан аулағырақ болуға шақырды. Авторлар өз ойларын бұл мекеменің либералды оқу-ағарту жүйесімен жанаспайтын Қытай саясатының элементтерін насихаттаумен айналысады деп түсіндіріп отыр. Ал мұндай элементтерді оқу жүйесіне араластыру тибет және тайвань мәселесі, Қытайда тыйым салынған «Фалуньгун» ілімінің қызметі сияқты өте нәзік мәселелерде студенттердің Пекиннің ұсынған позициясын жақтап шығуы мүмкін деп алаңдап отыр. Сайып келгенде, канадалық зерттеушілердің ойынша Конфуций институттары шетелдік оқу орындарында бағытты түрде Қытай компартиясының көзқарастарын насихаттаумен айналысып отыр. [6]

Осыған ұқсас жағыдайлар АҚШ, Жапония, Швеция, Ресей сияқты мемлекеттердің оқу орындарында қайталанды.

Қалай болғанда да Конфуций институттары ҚХР сыртқы саясатындағы «жұмсақ күш» құралы ретінде, бүкіл әлемде қытай тілінің таралуы мен мәдени дипломатиясының өте сәтті жүргізілуіне өз үлесін молынан қосып отырған мекеме. Сонымен қатар, әлемдік қауымдастықпен арадағы қарымқатынаста «жұмсақ күш» саясатын қолдану қытайлықтар мен басқа халықтардың арасындағы мәдени және гуманитарлық мүдделерді біріктіруге интеграциялық стимул беріп отыр.

Әдебиеттер

1.Кәріпжанов Ж., Мұқаметханұлы Н. Қытайдың сыртқы саясаты және Қазақстанмен қатынасы (2000-2010 жылдар).

–Алматы: Қазақ унверситеті, 2013, -62-б.

2.Цинь Яцин. Теория международных отношений должна развиваться разносторонне/Цинь Яцин// Жэньминь

Жибао, 11 февраля, 2015 . //

3.Цинь Яцин. Теория реляционности в международной политике/Цинь Яцин// Мировая политика и экономика. –2015.

–№.2. –С.6 . // .

4.Госканцелярия КНР по распространению китайского языка и культуры за рубежом (сокращенно Ханьбань)//URL:http://www.hanban.edu.cn/

5.Председатель КНР Си Цзиньпин провел беседу с немецкими синологами и представителями преподавательского совета и слушателей Института Конфуция//Институт Конфуция, вып. 24, 2014, С.5.

6.Руслан Изимов: "Мягкая сила" Китая - на прицеле Центральная Азия https://radiotochka.kz/1581-.html

Бейсенбаев О.Т.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ қытайтану кафедрасының 1-курс PhD докторанты Ғылыми жетекшісі: Сериккалиева А.Е., PhD

«ЖІБЕК ЖОЛЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ БЕЛДЕУІ» БОЙЫНДАҒЫ ОРТАЛЫҚ АЗИЯ ЕЛДЕРІНІҢ ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫ

Тарихтыңөнбойындаөркениеттіңошағынаайналған Азияға әлемдіксаясаттаәртүрлібағаберіледі. Даму деңгейі әртүрлі, мемлекеттік жүйесі мен қоғамдық құрылысы әрқилы елдер қатар өмір сүруде. Ол туралы АҚШ дипломаты Г. Киссинджер: «Азияның саяси және экономикалық картасы мәселенің күрделі екендігін көрсетеді. Осы аймақта индустриалды және технологиялық дамыған елдер; құрлықтық масштабтағы 3 мемлекет; екі ірі архипелаг; Франция мен Италия халқының қосындысына тең үш ежелгі мемлекет... және Орталық Азияда мұсылман көпшілігі бар...» - дейді[1, 224 б.] АҚШ,

20