O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI BAYLANIS,
INFORMATSIYALASTIRIW HA’M TELEKOMMUNIKATSIYA
TEXNOLOGIYALARI MINISTRLIGI
TOSHKENT INFORMATSIYALIQ TEXNOLOGIYALARI
UNIVERSITETI
NO’KIS FILIALI “Kompyuter injiniringi“ fakulteti
“AT servis” bag’dari Mag’liwmatlar bazasin basqariw sistemasi
pa’ninen tayarlang’an
KURS JUMISI
Orinlag’an: |
Tlewbaev M |
Qabil qilg’an: |
Risnazarov A |
PHP da obiektke bag’darlang’an imkaniyatlar.
1.Kirisiw
2.Tiykarg’i bo’lim
3.a) Object Oriented Programming(OOP)
4.b) Klasslar
5.3. A’meliy jumis
6.4. Juwmaqlaw
7.5. A’debiyatlar
KIRISIW
РНР – web texnologiya tili. РНР di ornatiw ushin aldin HTML ha’m da’stu’rlew tilinen xabardar boliw talap etiledi. HTML/CSS ha’m JavaScript lerdi ju’da’ jaqsi biliwshiler ushin РНР di u’yreniw qiyinshiliq tuwdirmaydi. РНР din’ waziypasi HTML faylin jaratip beriw. JavaScript ja’rdeminde orinlanatug’in ko’pshilik operatsiyalardi РНР arqali da a’melge asiriw m’mkin, biraq itibar beriw lazim, sebebi РНР – serverde; JavaScript – klient ta’repte orinlanadi. РНР de jazilg’an kod serverdin’ o’zinde orinlanip, klientke HTML ko’riniste jetip baradi. Bul qa’wipsizlik jag’inan maqsetke muwapiq. JavaScript ja’rdeminde kod jaziw, mag’liwmat uzatiw ha’m qabil qiliwdi biraz tezlestirsede, kodti klient ko’riw imkaniyatina iye boladi. Ba’ri bir ha’r ekewinin’ basqasi basa almaytug’in o’zorni bar, ko’rinip turipti bul orin РНР de a’himiyetli ha’m u’lkenirek.
PHP quramindag’i til strukturasi C ha’m Perl ge uqsasliq qa’siyeti onin’ barliq versiyalarinda saqlanip qalg’an.
A’piwayiliq
PHP din’ kodlarin basqa belgilew tillerine an’sat jaylastiriw imkani bar. <html>
<head>
<title>
<?Print―hello!?>
</title>
<head> <body>.....</body> </html>
O’nimdarliq
PHP de server jumis protsesin klientlerge bo’listiriw joqari da’rejede qoyilg’an, bunda klient so’rawlari imkan barinsha qanaatlandiriliwi jolg’a qoyilg’an.
Qa’wipsizlik
PHP de qa’wipsizlik 2 bag’anag’a bo’lingen :
Sistemali qa’wipsizlik Taqdimat qa’wipsizligi
Maslasiwshen’lik
PHP de payda qiling’an stenariylar platformag’a maslasiwshan’ boladi. PHP ge tiyisli bolg’an barliq derekler internette tuwridan – tuwri tarqatiladi.
PHP din’ waziypasi serverdi mag'liwmatlar saqlawshi orin menen baylanistiriw (Apache+PHP+MySQL). PHP di u’yreniwden aldin HTML di biliwin’iz kerek. PHP islewi ushin birinshi na’wbette server da’stu’ri o'rnatilg’an boliwi kerek. Olsiz PHP operatsiyalarin orinlap bolmaydi. Olar Apache, Denver, Open Serverdi o'z kompyuterin’izge ornatasiz.
Object Oriented Programming (OOP)
Bul programmalaw, jan’a programmalaw tu’ri bolip bolsaplanadi, yag’niy, egerde siz C++, Visual Basic, Delphi kibi programmalaw tillerin u’yrengen bolsan’iz bul siz ushin jan’aliq bolmaydi, egerde bilmesen’iz onda usi temani ko'rip shiqqanin’izdan son’ sizde bul programmalaw tu’ri haqqinda mag'liwmatin’iz boladi. OOP - bul programman’izda qanday da bir obiekt jaratip onnan keyingi o'zin’izge kerek bolg’an jerlerde isletiw bolip bolsaplanadi. Yag’niy bolmag’an bir obiekt payda etiw. Obiektler – obiektke bag’darlang’an da’stu’lewden kirip kelgen mag’liwmat tipi bolip bolsaplanadi. Obiektke bag’darlang’an da’stu’lew tu’sinigine qarag’anda, klass – aniq juwmaqlarg’a iye ha’m olar menen isleytug’in metodli obiektler toplami. Obiekt bolsa sa’ykes tu’rde klass nusqasi bolip bolsaplanadi. Ma’selen, da’stu’rshiler – bul da’stu’rdi du’ziwshi, kompyuter a’debiyatlarin u’yrenetin adamlar klasi ha’m bunnan tisqari ha’mme adamlar qatari ati ha’m familiyasi bar. Endi egerde qanday da bir aniq da’stu’rshi – Azamat Boboevti alsaq, ol jag’dayda oni usi qa’siyetke iye bolg’an da’stu’rshi klasin obiekti sipatinda qaraw mu’mkin ha’m ol da da’stu’r du’zedi, ha’m de ati bar bolg’an ha’m basqalar.
PHP da’stu’rlew tilinde obiekt metodina mu’ra’jat → a’melinen paydalaniladi. Obiektti initsiyalizatsiya qiliwda obiektti o’zgeriwshen’ nusqasin jaratatug’in new an’latpasinan paydalaniladi.
Paydalaniwshi ta’repinen aniqlanatug’in funktsiyalar haqqinda aytilg’anda ishley jaylasqan funktsiyalar haqqinda so’z ketpewi mu’mkin emes. Biz PHP de echo(), print(), date(), include() kibi ishley jaylasqan funktsiyalar menen tanisqan edik.
Bunnan tisqari date() funktsiyasinan basqa barliq funktsiya PHP da’stu’rlew tili konstruktsiyasina iye. Olar PHP da’stu’rlew tili yadrosina jaylasqan bolip, hesh qanday moduller ha’m qosimsha o’gerttiriwler talap etpeydi. Biraq sonday funktsiyalar bar, olarg’a tu’rli fayl biblotekalari ha’m sa’ykes tu’rde modullerdi ju’klemesten basqa ilaji jok. Ma’selen, MySql mag’liwmatlar bazasi menen isleytug’in funktsiyalar paydalaniw ushin sonday ken’eytpeli fayllardi qollap quwatlaytug’in kompanentleri kerek. Aqirg’i waqitlari bul funtksiyalardan paydalaniw ushin qosimsha kompanentler kerek emes, sebebi olardin’ barlig’i ha’zirde PHP da’stu’rlew tili yadrosina kiritilgen.
Klasslar ha’m obiektler.
Obiektke bag’darlang’an da’stu’rlewdin’ tiykarg’i tu’sinikleri – klasslar ha’mde obiektler bolip bolsaplanadi. Bul tu’siniklerdi to’mendegidhe tu’siniw mu’mkin: obiekt – bul da’stu’rde qollanilatug’in tu’sinik yamasa qandayda bir fizik predmet haqqinda mag’liwmat beretug’in strukturalang’an o’zgeriwshiler bolip bolsaplanadi. Klasslar bolsa bul obiektlerdin’ tu’sindirmesi ha’m olar u’stinde orinlanatug’in ha’reketler bolip bolsaplanadi.
Klass obiektleri qa’siyetler ati var gilt so’zi ja’rdeminde jariyalanadi, berilgen klass obiektlerine qollanilg’an usillar funktsiya sipatinda isletiledi. Klass denesi ishinde this gilt so’zi ja’rdeminde mira’t etilip atirg’an usi klassqa mu’ra’jatti a’melge asiriwg’a boladi. Misali, biz maqala kategoriyasin su’wretlewshi klass du’ziwimiz kerek. Ha’r bir maqalanin’ ati, avtori ha’m qisqa mazmuni siyaqli qa’siyetleri bar. Biz maqala menen qanday a’mel orinlamaqshimiz? Biz sanap o’tilgen qa’siyetlerge ma’nis beriwimiz, maqalani brawzerde ko’rsetiwimiz kerek boladi.
Оператор ::
"Paamayim Nekudotayim" yamasa qos noqat. Bul leksemani qollana otirip, da’stu’rshi konstantalarg’a mu’ra’jat etiwi mu’mkin, statistikaliq yamasa ha’dden tisqari ma’nisine yamasa klass metodina. Bul elementlerge klass ishten mu’rajat qilg’anda da’stu’rshi usi klasstin’
atin |
qollaniwi |
kerek. |
"Paamayim Nekudotayim" bir qarastan bul o’zgeshe so’z qurami bolip, |
||
bul qos noqatti an’latip beriwshi so’z. Biraq Zend Engine версии 0.5 |
||
versiyasi jaratiliw waqtinda (yag’niy PHP3 ke kirgen) Andi ha’m Zeey |
||
yag’niy usi ma’nisti aniq tan’lap aldi. "Paamayim Nekudotayim" rasinda |
||
da qos noqatti bildiredi. Bul ma’nis PHP jaratilg’annan baslap hesh |
||
o’zgertilmedi |
|
|