Добавил:
kiopkiopkiop18@yandex.ru Вовсе не секретарь, но почту проверяю Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:

2 курс / Нормальная физиология / Нормал физиология Алявия О.Т

..pdf
Скачиваний:
4
Добавлен:
24.03.2024
Размер:
20.05 Mб
Скачать

ковскийлар ошкозон ости безининг %ам эндокрин вазифаси мавжудлигини итларда утказилган тажрибаларида исботладилар, итларда бу безни олиб ташлаш, олдинига гипергликемия ва гулюкозурияга олиб келди, сунгра операциядан 2-3 хафтадан сунг огир ^андли диабет касаллиги белгилари билан улганлар.

2.Жарро^лик операцияларининг мураккаблиги ^амда >^айвонларни огир жаро^атларга олиб келишини инобатга олиб, бирор эндокрин бездан олинган экстрактларни ёки кимёвий жи^атдан тоза гормонларни нормал хайвопларга юбориш ёки уша без туцимасини организмга кучириб утказиш.

3.Бирорта эндокрин бези зарарланган ёки олиб ташланган организмни иккинчи сорлом организмни улаш. Бунда безни олиб ташлаш о^ибатларини иккинчи с о р л о м организм безидан чицаётган гормонлар ^исобига компенсация жараёнлари урганилади.

4.Безга кирувчи ва бездан чи^увчи к;оннинг физиологик фаоллигини таккослаш.

5.Крнда ва сийдикда гормоннинг миедорини биологик ва кимёвий усуллар билан ани^аш .

6. Гормонларнинг биосинтез механизмини радиоактив изо-

топлар ёрдамида урганиш.

7. Гормонларни сунъий йул билан синтез килиш ва кимёвий тузилишини урганиш.

8 . Бирор эндокрин бези суст ёки орти^ча ишлайдиган беморларни ва уларни даволаш мацсадида ^илинган операциялар оцибатларини текшириш.

Гормонннинг кимёвий тузилиши маълум булса, ми^дори орирлик бирлигида курсатилади. Гормонннинг кимёвий тузи­ лиши номаълум булса, ми^дори шартли биологик бирликларда ифодаланади. Бир биологик бирлик деб маълум ^айвонда махсус физиологик узгаришлар хосил ^илиш учун зарур булган гор­ мон ми^,цорига айтилади.

Гипофиз. Гипофиз уч: олдинги (аденогипофиз), орца (ней­ рогипофиз) ва орали»; булаклардан тузилган мураккаб бездир.

Гипофизнинг олдинги булаги. Гипофизнинг олдинги булаги бош ёки хромофоб ^ужайралардан (55 - 60 %) ва хромофил: ацидофил (30 - 35 %) ва базофил ( 5 - 1 0 %) ^ужайралардан таш - кил топган. Лденогипофизда 6 та гормон ишлаб чикарилади, улардан 4 таси троп гормонлар (адренокортикогроп ёки кортикотропин, тиреотроп гормон ёки тиреотропин) ва 2 га гонадотроп гормон - (фолликулостимулловчи ва лютеинловчи ва 2 та эса эффектор гормонлар соматотроп гормон ва пролактин).

Адренокортикотроп гормон ёки кортикотропин. Турли цайвонларнинг адренокортикотроп 1ормонлари (АКТГ) гузилиши ва уз фаоллиги билан бир-биридан фарц цилади. Улар полипептидлар булиб, молекулалари 39 аминокислота колдигидан тузилган. Кортикотропин буйрак усти безлари пустлогининг тутамли ва турли сохасини устириб ва шу безлардан чикадиган гормонлар синтезини кучайтиради. ^айвоннинг гипофизини олиб ташланганда, буйрак усти безлари пустлогининг тутамли ва турли сохалари атрофияга учрайди, лекин буйрак усти безла­ ри пустлогининг коптокча соцаси эса атрофияга учрамайди. Бу цолат АКТГ буйрак усти безлари пустлогининг фацат тутамли ва турли сохаларига махсус таъсир этишини курсатади.

Организмда стресс цолати вужудга келганда, гипофиздан АКТГ чициши кучаяди. Бундай таъсирлар рефлекс йули билан, шунингдек, буйрак усти безлари мариз цаватидан адреналин чицишини кучайтиради, натижада гипоталамус ядроларига таъсир этади ва уларда биологик фаол моддалар цосил булиши купаяди. Бу моддалар эса гипофиздан АКТГ секрециясини кучайтиради.

49-расм. Гипофиз гормонлари ва уларнинг вазифалари

АКТ!’ буйрак усги безига таьсир этиб, глюкокортикоидлар з^осил булишини купайтиради ва улар эса организмнинг ноцулай омиллар таъсирига чидамини оширади. Кортикотропиннинг ^осил булиши гипоталамуснинг кортиколиберини ёрдамида идора этилади.

Тиреотроп гормон ёки тиреотропин. Тиреотропин таъсирида цалцонсимон безда тироксин ва трийодтиронин гормонларининг секрецияси кучаяди.

Тиреотропин протеаза фаоллигини ошириб, цалцонсимон безда гиреоглобулин парчаланишини кучайтиради, натижада цонга тироксин ва трийодтиронин куплаб чикади. Бундан ташкари, цалцонсимон бездаги ^ужайралар сонини ва фаоллигини оширади. Тиреотроп гормони ^айвонларга юборилса, цалцонсимон без усиб кетади, гипофиз олиб ташланган ёш ^айвонларда эса калконсимон бези ривожланмайди. Гипофизи олиб таш ­ ланган хайвонларда асосий алмашинув ва оцсиллар алмашинуви сусаяди. Организмга тироксин ёки тиреотроп гормонларни юбориб, асосий алмашинувни ва оцсиллар алмашинувини кутариш мумкин. Дайвон организмига узоц вацт хар куни етарли миц- дорда тиреотроп гормони юборилса, худди одамларда учрайдиган Базедов касаллиги симптомларини кузатиш мумкин. Тиреотропиннинг цанча милорда ажралиб чициши цондаги калкон­ симон без гормонларининг концентрациясига борлиц, цонда цалцонсимон без гормонлари куп булса, тиреотропин секрецияси сусаяди ва аксинча. Шундай цилиб, бу ерда тескари богланиш механизми амалга ошади. Тиреотропиннинг ^осил булиши ги­ поталамуснинг тиреолиберини орцали идора этилади.

Гонадотроп гормонлар ёки гонадотропинлар. Аденогипофизда икки хил гонадотроп гормонлар ишлаб чикарилади. Булар фолликулосгимулловчи ва лютеинловчи гормонлардир.

Фолликулостимулловчи гормон ургочи ^айвон тухумдонида фолликулнинг ривожланишини ва уни Грааф ^ужайрасига айланишини таъминлайди, эркак ^айвонда эса урурдондаги сперматоген найчалар ривожланишини, сперматогенезни ва простата безининг ривожланишини тезлаштиради. Л ю ­ теинловчи гормон таъсирида тухумдонда овуляциянинг руй бериши ва ёрилган Грааф ^ужайраси урнида сариктана ^осил булиши тезлашади. Вояга етмаган ^айвонлар организмига гонадотроп гормонларини мунтазам равиш да юборилибтурилса, уларнинг тезрок; вояга етиши, жинсий аъзоларининг катталашуви ва иккиламчи жинсий белгиларнинг барвацт юзага чи-

киши кузатилади. Бундан англашиладики, ушбу гормонлар жинсий безлар фаолиятига таъсир этади.

Г'онадотроп гормонларнинг ажралиб чикиши интенсивлиги жинсий аълоцанинг рефлектор таъсирига, уругдон ва тухумдон жинсий гормонларининг гуморал таъсирига, шунингдек, ташки муцитнинг турли омилларига боглиц булади.

Гонадотропинлар секрецияси гипоталамуснинг гонадолиберини орцали идора этилади. Бундан ташцари, манфий к.айтар богланиш механизми цам бу гормонларнинг секрециясида муцим ахамиятга эга. Конда тестостерон купайса, ЛГ секрецияси камаяди. Конда эстроген ва прогестерон гормонлари концентрацияси ошса, бу иккала гормоннинг секрецияси камаяди.

Соматотроп гормон ёкиусиш гармони. Усиш гормони организмда усиш ва жисмоний ривожланиш жараёнларига таъсир этади. Бу гормоннинг нишон-аъзолари булиб суяк цисобланади, Бундан ташцари, бириктирувчи тукималарга бой: мускуллар, пайлар ва ички аъзоларга цам уз таъсирини курсатади. Усиш жараёнининг стимуляцияси, соматотроп гормонининг анаболик таъсири туфайли руёбга чикади. Анаболик таъсир хужайра ичи­ га аминокислоталар киришини кучайиши, ок.сил ва нуклеин кислоталар биосинтезининг кучайиши билан намоён булади. Шу жараёнлар билан бир каторда оцсил парчаланиши билан боглик реакциялар тормозланади. Соматотропин организмга киритилганда ёг деполаридан ёг чикиши кучайиб, организм асосий энер­ гия манбаи сифатида ёглардан купроц фойдаланади. Шу муносабат билан соматотроп гормоннинг маълум мицдори энерге­ тик сарф булишдан цутилиб колади, нагижада оксилларнинг катоболизм тезлиги секинлашади. Организмнинг бундай цолатида оцсилларнинг биосинтези уни парчаланишидан устунроц булиб цолади ва организмда мусбат азот мувозанати кузатила­ ди. Соматотропиннинг анаболик таъсири натижасида остеобластлар фаоллиги ортади, хамда суякда оксилли матрицаларнинг цосил булиши стимулланади. Булардан ташцари, бу гормон суяк туцимасининг минерализациясини кучайтиради, натижада орга­ низмда калций ва фосфор купроц ушланиб цолади. Юцоридаги фикрларга асосланиб айтамизки, соматотропин организмда суяк ва тогай туцималарнинг цосил булишини кучайтиради, бироц бу гормонни лаборатория шароитида. организмдан тапщарида, цужайралар културасига юборилганда, уларнинг усиши айтарли сезилмайди. Шунга асосланиб. бу гормон тукималарга бевосита таъсир курсатмайди, деган фикрлар пайдо булади. Орга-

низмга тушган соматотропин таъсирида махсус ташувчилар хосил булади. Буларнинг бевосита туцималарга таъсири натижасида анаболик эффект юзага чи^ади. Бундай хосилаларни «соматомедин»лар деб атадилар. Дозирда улардан 4 таси маълум. Уларнинг барчаси оксил табиатли булиб, соматотроп гормони таъсирида жигарда з^осил булади. Соматотропин углеводлар алмашинувига з^ам кучли таъсир курсатади. Бу 1ормоннинг таъсири натижасида плазмада глюкоза мивдори ортиб кетади. Бу эффектнинг механизми цуйидагича тушунтирилади. Биринчи навбатда, глюкоза энергетик мацсадларда фойдаланилмайди, юкорида айтилганидек бу шароитда энергия манбаи булиб фа^ат ёрлар хизмат цилади. Бундан таш^ари, ушбу гормон глюкозанинг ту^ималарга утилизациясини з^ам тормозлайди, з^амда инсулин таъсирига сезувчанлигини пасайтиради. Сог.атотроп гормони таъсирида инсулиназа фермента фаоллиги ошаци. Бун­ дан ташкари, соматотропин в-хужайраларга таъсир этиб, инсу­ лин секрециясини з^ам кучайтиради. Буларнинг барчаси гипофизар диабетга олиб келиши мумкин.

Усиш гормонининг секрецияси гипоталамусни соматолиберин ва саматостатин гормонлари томонидан идора этилади. Усиш гормонининг секрециясини ортиши 1^он плазмасида глю­ коза ва ёг кислоталари микдори пасайиб кетганда кузатилади.

Усиш гормони ёшликдан етарли ишлаб чи^арилмаганда, болаларнинг усиши кескин равишда тухтайди, одам умрбод пакана булиб цолади (гипофизар паканалик). Гудаклик даврида усиш гормони з^аддан ташцари куп ишланса, гигантизм авж олади, бунда одамнинг буйи 240-250 см га, вазни 150 кг га етади.

Волга етган одамда усиш гормони ортицча ишланса, буй умуман усмайди, чунки усиб булган, аммо гавданинг усиш ^обилиятини сак^лаб долган аъзолари: 1^ул-оё^ бармо^лари ва панжалари, бурун ва пастки жаг, тил, кукрак ва ^орин бушлиьидаг и аъзолар усади. Бу касаллик акромегалия деб аталади.

Пролактин - аденогипофизнинг ацидофил з^ужайраларини ишлаб чщаради. Бу гормон з^азм безлари ферментлари таъсирида осон парчаланади, шунинг учун уни тери остига ёки венага юбориш керак. Бу гормон ^уйидаги эффектларни юзага чи^аради.

1. Сут безларида пролифератив жараёнларни ва усишини тезлаштиради.

2. Сутни з^осил булиши ва ажралишини кучайтиради. Про­ лактин секреция з^омиладорлик даврида ортади ва кукрак билан гудакни бок^апда рефлектор равишда стимулланади.

ТУ цима м одда ал м аш и н у в и н н

ку ч ай тп р едн

Т^ к н м ан и н г

шакс^ю м и ш и ва 5'с ^ш и

Оцсилтар

порчаланими

кучаМтирали

Цши^оисимоп

без

_

 

1

и * *

1

 

 

]

Колконскмон

одднбечн

и

1|

!

Крида Со

мю ф ирини орггн роди

Суяк тукнм еендан !, С а чнкиш инн

кучайтирадн

^онда Се“

мицдоринп

камайтнредк

Са нннг с^'як тЪцимасигв

тупштинни кучайтирадн

50-расм. Цалцонсимон, калконсимон олди безлари ва уларнинг вазифалари.

3.Буйракларда натрий ва сувни реабсорбциясини кучайтиради, бу хол сут ^осил булишда му^им а^амият касб этади.

4.Сарицтана ^осил булишини ва ундан прогестероннинг ажралишини кучайтиради.

Пролактин секрецияси гипоталамуснинг пролактостатин ва пролактолиберин гормонлари орцали идора этилади.

Гипоф изпинг орца булаги. Антидиуретик гормон (АДГ)таъсири органзмда икки хил эффектни юзага чицаради.

1.Бу гормон таъсири нефроннинг дистал каналчаларида сув­ ни кайта сурилиши ортади, бунинг натижасида харакатланаётган цоннинг ^ажми ортади ва шу билан боглиц ^олда аргериал

босим ^ам ортади. Диурез камайиб, сийдикнинг нисбий зичлиги ортади. Сувнинг цайта сурилиши нагижасида цужайралараро суюцликда осмотик босим пасайиб кетади. Дистал каналчаларда сувнинг цайта сурилишида аденилатциклаза ферменти катта ацамият касб этади.

2. АДГ катта дозаларда артериолаларнинг торайишини, бу уз навбатида артериал босимни кутарилишига олиб келади. Гипертензиянинг ривожланишида, АДГ гормон таъсирида цон-то- мир деворларнинг катехоламинларнинг торайтирувчи таъсири­ га сезувчанлиги кескин ортиб кетади. АДГ артериал босимни оширганлиги учун унинг иккинчи номи «вазопрессин» деб юритилади. АДГ нинг вазоконстрикция эффекта фацат катта дозалардагина намоён булади. Физиологик жараёнларда эса бунинг ацамияти айтарли катта эмас. АДГ узоц муддаг етарлича секрецияланмаса, цандсиз диабет касаллигига олиб келади. У нинг асосий белгилари кучли чанкаш (полидипсия) ва сийиш орцали куп суюцлик йукотиш (полиурия) -бемор суткасига 1 0 -2 0 литргача сийиши кузатилади. Беморнинг бу белгилари синтетик вазоп­ рессин ёки цайвон гипофизи орца булагидан таёрланган препа­ рат юборилганда йуколади.

Окситоцин. Бу гормоннинг эффекта икки йуналишда намо­ ён булади.

1) окситоцин бачадон силлиц мускулини кис карт иради. >^айвонларда гипофиз олиб ташланса, тугруц цийинлашади ва узоц давом этади. Окситоцин нормал гугруц кечишини таъминлайди (номи цам шундан келиб чиццан, оху-кучли, tokos - тугруц).

2 ) окситоцин лактация жараёнининг идора этилишида цам иштирок этади. У сут безларида миоэпителиал цужайраларнинг цискаришини кучайтиради ва шу сабабдан сут ажралишига ижобий таъсир курсатади. Окситоциннинг цондаги мивдори цомиладорликнинг охири ва цомиладорликдан кейинги даврида юцори булади. Гудакни кукрак билан боцилганда цам рефлек­ тор равишда окситоцин секрецияси ортади.

Гипофизнинг оралиц булаги. Дайвонларда ва одам гипофизининг оралик булаги олдинги булагидан ажралган ва орка булакка ёпишган булади. Оралиц булак гормони-интермедин ёки ме­ ланин стимулловчи гормон орка булак гормонлари билан бирга чицади. Одам терисининг пигментсиз цисмларига, тери ичига интермедии гормони юборилганда, шу кисмлар ранги секин-аста нормал цолига келади. Интермедии гормони одамда тери пигментациясини бошцаради.

Щалцопсимон без. К[алцонсимон безнинг асосий марфо-фун- кционал бирлиги бу фолликулалардир. Фолликулалар овал шаклида булиб, унинг девори бир цатор кубсимон эпителийлардан ташкил топган. Фолликулалар коллоид суюцлиги билан тулган булади, унда тироксин ва трийодтиронин гормонлари тироглобулин оцсили билан бириккан холда булади. Фолликулалар орасидаги бушли^дан капиллярлар утади ва уни ^он билан таъминлайди. К^ал^онсимон безда коннинг хажм тезлиги бошка аъзоларга нисбатдан анча ю^ори. Фолликулалараро бушликда парафолликуляр ^ужайралар ^ам жойлашади. Бу хужайралар тиреокалцитонин гормонини ишлаб чи^аради.

Тироксин ва трийодтиронин биосинтези тирозин аминокислоталарини йодлаш йули билан амалга оширилади. Фолликулаларда йоднинг миьуюри цондаги концентрациясидан 30 баравар купдир, кал^онсимон безнинг гиперфукциясида бу нисбат янада ортади. Йоднинг фолликулалар томонидан ютилиши фаол транспорт асосида амалга оширилади. Безда йодли бирикмалар:

монойодтирозин ва дийодтирозинлар синтез ^илинади. Улар фолликула хужайраларида тиреоглобулин билан комплекс хосил цилиб, ойлаб шу фолликулаларда са^ланиши мумкин. Протеазалар таъсирида гормонлар гидролизланади, яъни триоглобулин оцсилидан халос булади ва шундан кейин конга-трийодтиронин ва тетрайодтиронин ёки тироксин ажралиб читали. Улар ^онга тушгандан сунг плазма о^силлари билан бирикма ^осил ^илади, бу о^силлар гормонларни ташувчилар булиб ^исобланадилар. Тув^имага келганда бу комплекс парчаланиб, эркин фаол тироксин ва трийодтиронинлар ^осил булади.

Тироксиннинг фаоллиги трийодтиронин фаоллигидан бир неча маротаба паст. Трийодтиронин эффектининг латент даври ^ис^арок булади, шунинг учун унинг таъсири тез ривожланади. Боинга томони, ^ондаги тироксин миодори трийодтиронин мивдоридан тахминан 20 баравар куп. Тироксин йодсизлантириш натижасида тирийодтиронинга айланиши мумкин. Мана шундай маълумотларга асосланиб, шундай хулосага келиш мум­ кин: цалцонсимон безнинг асосий гормони бу трийодтирониндир, тироксинни эса трийодтирониннинг утмишдоши деб ^аралса мак;садга мувофик; булади.

К^ал^онсимон без гормонларининг таъсири организмнинг метаболитик фаоллигини ошириши ор^али намоён булади. Бунда ^амма турдаги моддалар алмашинуви (оь;сил, ёг ва углевод) кучаяди, бу эса энергия >$осил булишининг купайишига ва асосий

алмашинувнинг ортишига олиб келади. Ёш болаларда усиш жараёни ва ривожланиш учун бунинг катта ахамияти бор, Бундан ташкари, мия тукимасининг ривожланиши учун керак булган энергия билан хам гаъминланади, шунинг учун ёш болаларда бу гормонларнинг етишмаслиги хам ацлан, цам жисмонан баркамоллигигапутуретади (кретинизм). Барчатурдаги моддалар алмашинувининг фаоллашувидан цамма аъзолар фаолияти фаоллашади. Иссшушк хосил булиши кучади, бу эса тана цароратининг ортишига олиб келади. Юрак иши тезлашади (тахикар­ дия, артериал босимнинг ортиши, цон минутлик цажмининг купайиши). Ошкозон ичак тракти фаолияти цам стимулланади (иштацанинг очилиши, ичак перисталтикасининг кучайиши, сек­ ретер фаолиятнинг ортиши).

Калцитонип ёки тиреокалцитонин. Кондаги калций мицдорини озайтиради. У суяк тизимига, буйрак ва ичакка таъсир этиб, паратгормон таъсирига царама-царши эффектлар курсатади. Тиреокалцитонин суяк туцимасида остеобластлар фаоллигини ва минерализация жараёнларинитезлаштиради. Буйрак ва ичакларда калцийнинг цайта сурилишини секинлаштириб, фосфатларнинг цайта сурилишини эса кучайтиради. Бу таъсирлар охироцибат гипокалциемияга олиб келади.

Калцонсимон без гормонлари секрецияси гипоталамуснинг тиреолиберин гормони томонидан идора этилади.Тироксин ва трийодтиронин секрециясини инсонда узоцдавом этган хиссий цузгалишлар хам кучайтиради. Бундан ташкари, инсон тана хароратининг пасайиши хам бу гормонлар секрециясини тезланггиради.

Калцонсимон без фаолияти сусайганда ва кучайганда орга­ низм ацволининг узгариши.

Кретинизм. Одамда калконсимон безнинг болалик давридаёц суст ишлаши (гипотиреоз) кретинизм касаллигига олиб келади. Унинг характерли белгилари шуки, буй усмай цолади, гавда нисбатлари бузилади, балогатга етиш тухтайди, руцият орцада колади. Кретинизм билан касалланган болаларнинг огзи очиц ва тили доим огзидан чициб туради, шу сабабли улар нафас олишга ва овцат ютишга цийналади.

Миксидема. Вояга етган одамнинг цалцонсимон бези етарли ишлам:)са, микседема деган касаллик келиб чицади. Бу касалликда асосий алмашинув 30-40 % га камайиб кетади. К^исман ёг туцимасида ёи купайиши, асосан эсатуцима суюцлигининг ор­ тиши натижасида гавда вазни ортиб кетади. Оцсиллар алмаши­ нувининг бузилиши сабабли цужайралараро бушлик^а муцин

ва албуминлар купайиб кетади. Оксиллар тукима суюцлигининг онкотик босимини оширади. Шу сабабли туцималарда, айницсатери ости клетчаткасида сув ушланиб колади. (лотинча «микседема»нинг таржимаси «шилимшиц шиш» деганидир).

Эндемик буцоц. Баъзи жойларнинг ахолиси уртасида цалцонсимон безнинг етарли ишламаслигидан безтуцимасининг усиб кетиши, яъни буцоц куп учрайди. Букркда калконсимон без гипертрофияланади, фоликулалар купаяди, аммо ажралиб чикадигон гормон микдори камаяди.

Ту про к. сув ва усимлик, х,айвон овцатида йод етишмайдиган жойларда гипотиреознинг хар хил шакллари, айницса буцоц куп таркалган. Эндемик буцоцнинг олдини олиш учун истеъмол цилаётган сувга ва тузга йод препараглари кушилади.

Гипертиреоз. XIX асрнинг 60 йилларида Базедов ва Греве тиреотоксикоз деган касалликни тасвирлаб беришган, унинг характерли белгилари цуйидагилардан иборат: калконсимон безнинг катталашуви, куз чацчайиши, юрак уришининг тезлашуви, беморнинг асабий булиб цолиши, асосий алмашинув ва гавда ^ароратининг ортиши, овцатни куп истеъмол цилиши ва шу билан бирга озиб кетиши.

Тиреотоксикоз калконсимон без гормонларининг ута куп ишланиши натижасида уларнинг кондаги концентрацияси организмни захарлайдиган даражада ортишидир.

Гипертиреоз озгина булса Базедов касаллигининг характер­ ли белгилари булмайди. Бундай холларда асосий алмашинув кучаяди, организм иш вацтида соглом одамларга нисбатан купроц энергия сарфлайди, юрак тез уради ва цонда йод куп булади. Улар куйди-пишди, серташвиш булиб, баъзан узини тута олмайди.

Калконсимон олди безлари. Одамда туртта паратиреоид без

бор, булардан иккитаси цалцонсимон безнинг орцасида, цолган иккитаси эса цалцонсимон безнинг пастки кугбида жойлашади. Без тукимаси кон ва лимфа томирларига бой. Калконсимон олди безлари ^икилдоцнинг юкори нервидан иннервация олади.

Организмдаги калций алмашинуви паратгормон ва калциотонин ^исобига амалга ошади.

Паратгормон ёки паратирин цалцонсимон олди безларида синтезланади. У цондаги калций мицдорини оширади. Бу гормоннинг нишон-аъзолари суяк ва буйракдир. С'уяк туцимасида паратирин остеокластлар вазифасини кучайтиради, бу уз навбатида суякнинг деминерализациясига ^амда цон плазмасида кал-