Общее / O'z DSt 8.010.1-2002 Метрология. Термины и определения. Основные и общие
.pdfO'z DSt 8.010.1:2002 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
6.7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Тўлдириш билан ўлчаш усули |
|
|
Метод измерений дополнением |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
тўлдириш усули |
|
|
|
|
|
|
|
метод дополнения |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
ўлчов билан таққослаш усули бўлиб, |
|
метод сравнения с мерой, в котором |
|
|||||||||||||||||||||||||
бунла |
ўлчанадиган |
катталикнинг |
значение измеряемой величины до- |
|
||||||||||||||||||||||||
қиймати бу катталик нинг ўлчови би- |
полняется мерой этой же величины с |
|
||||||||||||||||||||||||||
лан шундай тўлдириладики, таққос- |
таким расчетом, чтобы на прибор |
|
||||||||||||||||||||||||||
лаш |
асбобига |
|
олдиндан |
|
берилган |
сравнения |
воздействовала |
сумма, |
|
|||||||||||||||||||
қийматга тенг сумма таъсир этадиган |
равная заранее заданному значению. |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
бўлсин. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
6.8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Айирмали ўлчаш усули |
|
|
|
|
|
Дифференциальныйметод |
|
|
|
|
" |
|||||||||||||||||
айирмали усул |
|
|
|
|
|
|
|
|
измерений |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
дифференциальный метод |
|
|
|
а |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
ўлчанадиган |
|
катталик |
|
қийма-ти |
|
метод измерений, |
|
|
|
|
а |
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
при которомтиз- |
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
маълум ва ўлчанадиган кат-таликнинг |
меряемая |
величина |
|
|
з |
|
|
с |
|
|||||||||||||||||||
сравниваетсяУ |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
қийматидан оз |
фарқланадиган бир |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
||||||||||||
однородной величинойв, имеющей из- |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
жинсли |
|
|
|
катталик |
|
|
билан |
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
вестное значение, тнезначительно от- |
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
таққосланадиган, бу |
ик-ки |
катталик |
личающееся |
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
аот значения измеряемой |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ўртасидаги |
|
айирма |
ўлчанадиган |
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
величиныз, при котором измеряется |
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ўлчашлар усули. |
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
между этими двумя величи- |
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
разностьр |
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
нами. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
Пример |
- |
|
Измерения, |
выпол- |
|
|||||||||
Мисол - Узунлик ўлчовини компам- |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
у |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
раторда |
намунавий |
|
|
|
л |
|
|
няемые |
при |
|
поверке мер |
длины |
|
|||||||||||||||
ўлчовъбилан |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
- |
сравнением с эталонной мерой на |
|
||||||||||||||
таққослаб қиёслашда -ўтказиладим |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ган ўлчашлар. |
|
о |
|
|
|
|
|
компараторе. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
6.9 |
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
6.9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
я |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
ўлчашлар усули |
|
|
|
Контактный метод измерений |
|
|
|
|
|||||||||||||||||
контактлир |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
усул |
|
|
|
|
|
|
|
контактный метод |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
контактли. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Э |
|
|
|
сезгир элементи |
ўлчаш |
|
метод измерений, основанный на |
|
||||||||||||||||||||
асбобнинг |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
объектига |
уринтириладиган |
ўлчаш- |
том, что чувствительный элемент |
|
||||||||||||||||||||||||
лар усули. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
прибора приводится в контакт с объ- |
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ектом измерения. |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Мисоллар |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Примеры |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
1 Валларнинг диаметрини ўл-чаш |
|
1 Измерение диаметра вала изме- |
|
|||||||||||||||||||||||||
скобаси билан ўлчаш ёки ўтувчи ва |
рительной |
скобой |
или контроль |
|
||||||||||||||||||||||||
ўтмайдиган калибр-лар билан тек- |
проходным и непроходным калиб- |
|
||||||||||||||||||||||||||
шириш. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
рами. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
2 |
|
Жисмнинг |
температурасини |
|
2 Измерение |
температуры тела |
|
|||||||||||||||||||||
термометр билан ўлчаш. |
|
|
|
|
|
термометром. |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
26
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
O'z DSt 8.010.1:2002 |
|
|
||||||||
6.10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Контактсиз ўлчаш усули |
|
|
|
|
Бесконтактный метод измерений |
|
|
|
|||||||||||||||||||
контактсиз усул |
|
|
|
|
|
|
|
бесконтактный метод |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
ўлчаш воситасининг сезгир элемен- |
|
метод измерений, основанный на |
|
|
|||||||||||||||||||||||
ти ўлчаш объекти билан уринтирил- |
том, что чувствительный элемент |
|
|
||||||||||||||||||||||||
майдиган ўлчашлар усули. |
|
|
|
|
средства измерений не приводится в |
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
контакт с объектом измерения. |
|
|
|
|
|||||||||||
Мисоллар |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Примеры |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
1 Домна печида температурасини |
|
1 Измерение температуры в до- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
пирометр билан ўлчаш. |
|
|
|
|
|
менной печи пирометром. |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
2 Объектгача бўлган масофа-ни |
|
2 Измерение растояния до объек- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
радиолокатор билан ўлчаш. |
|
|
|
та радиолокатором. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
6.11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ўлчашларни бажариш усулияти |
|
Методика выполнения измерений |
|
т |
|||||||||||||||||||||||
|
|
р |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
ўлчашлар усулияти |
|
|
|
|
|
|
методика измерений |
|
|
|
|
|
|
д |
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
қабул қилинган усулга мувофиқ ка- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
||||||||||||
|
установленная совокупность сопера- |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
фолатланган аниқлик билан зарур на- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
||||||||||||
ций и правил при измерении", выпол- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
тижаларни |
олишни таъминлайдиган |
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
получе- |
|
|
||||||||||||||
нение которых обеспечиваетт |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ўлчаш операциялари ва қоидалари- |
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
ние необходимыхнрезультатов изме- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
нинг белгиланган мажмуи. |
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
точностью в |
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
рений с гарантированной" |
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
с принятым методом. |
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
сооответствииа |
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Изоҳ - Одатда ўлчашлар усулияти бирор |
|
а |
|
- |
Обычно методика измере- |
|
|
||||||||||||||||||||
|
Примечаниер |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
меъёрий ҳужжат билан белгиланади. |
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
о |
ний регламентируется каким-либо норма- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
тивным документом. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
у |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ъ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.12 |
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
6.12 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
Органолептическиеизмерения |
|
|
|
|
|||||||||||||
Сезги аъзолари орқалио |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ўлчашлар |
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А |
аъзоларидан фой- |
|
измерения, |
основанные |
на |
исполь- |
|
|
|||||||||||||||
одамнинг сезиш" |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
я |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
зовании органов чувств человека. |
|
|
|
|
||||||||||||
даланишгас |
асосланган ўлчашлар. |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л6.13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Э |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Эвристическиеизмерения |
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Эвристик ўлчашлар |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
одамнинг ҳиссиётига асос-ланган |
|
измерения, основанные на интуи- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
ўлчашлар. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ции. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
7 Катталикларни ўлчаш |
|
|
|
|
|
7 Результаты измерений |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
натижалари |
|
|
|
|
|
|
|
|
величин |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
7.1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Катталикни ўлчаш натижаси |
|
|
Результат измерения величины |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
ўлчаш натижаси |
|
|
|
|
|
|
|
результат измерения |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
натижа |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
результат |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
ўлчаш йўли билан олинган катта- |
|
значение величины, полученное пу- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
ликнинг қиймати. |
|
|
|
|
|
|
|
тем ее измерения. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
27
O'z DSt 8.010.1:2002
7.2
Тузатилмаган ўлчаш натижаси
тузатилмаган натижа
мунтазам хатоликларни ҳисобга олувчи тузатишлар киритишдан аввал ўлчашда олинган катталикнинг қий- мати.
7.2
Неисправленныйрезультат измерения
неисправленный результат
значение величины, полученное при измерении до введения в него попра- вок, учитывающих систематические погрешности.
7.3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Тузатилган ўлчаш натижаси |
|
|
Исправленныйрезультат |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
тузатилган ўлчаш |
|
|
|
|
|
|
|
измерения |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
исправленный результат |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
ўлчашда олинган ва мунтазам хато- |
полученное |
|
|
при измерении значение |
|
" |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ликларнинг таъсирига зарур тузатма- |
величины и уточненное путем введения |
т |
|||||||||||||||||||||||||||
р |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
лар |
|
киритиб |
аниқланган |
|
катталик |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
||||||||
|
|
в него необходимых поправок на дейстн |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
қиймати. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
вие систематических погрешностейз . |
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
7.4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
Ўлчашлар натижаларининг |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
Сходимостьрезультатовн |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
яқинлилиги |
|
|
|
|
|
|
|
|
измерений |
|
|
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
ўлчашларнинг яқинлилиги |
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
сходимостьз |
измерений |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
бир |
катталикнинг |
ўзини |
бир |
хил |
к |
|
друг к другу результатов |
|
|
||||||||||||||||||||
близостьр |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
шароитларда, |
бир |
хил пухталик |
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
ватизмерений одной и той же величины, |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
выполненных повторно одними и тем |
|
|
|||||||||||||||
усул билан бир хил воситалар уёрда- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
же средствами, одним и тем же мето- |
|
|
||||||||||||||
мида такрор ўл-чаш натижаларинингъ |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
дом в одинаковых условиях и с оди- |
|
|
|||||||||||||||
бир-бирига яқинлиги. т |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
наковой тщательностью. |
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
Примечание - Сходимость измерении двух |
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
Изоҳ - Кўп мартахбажарилган икки гуруҳ |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
групп многократных измерений может ха- |
|
|
||||||||||||||
ўлчашларнингя яқинлиги ўртача квадратик |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
рактеризоваться размахом средней квадра- |
|
|
||||||||||||||
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
ёки ўртачас арифметик хатоликлар кўлами |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
тической или средней арифметической по- |
|
|
|||||||||||||||
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
биланвтавсфиланиши мумкин. |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Э |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
грешностями. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
7.5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ўлчаш натижаларининг |
|
|
|
|
Воспроизводимостьрезультатов |
|
|
|
|||||||||||||||||||||
қайтарилувчанлиги |
|
|
|
|
|
|
измерений |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
ўлчашнинг қайтарилувчанлиги |
|
|
воспроизводимость измерений |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
бир катталикнинг ўзини турли жой- |
близость результатов измерений одной |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
ларда турли усуллар, воситалар, опе- |
и той же величины, полученных в раз |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
раторлар билан |
турли |
|
вақтларда |
ных местах, разными методами, разны |
|
|
|||||||||||||||||||||||
олинган, лекин бир хил ўлчаш шаро- |
ми средствами, разными операторами, в |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
итларига (температура, босим, нам- |
разное время, но приведенных к одним |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
лик ва б.) келтирилган ўлчашлар на- |
и тем же условиям измерений (темпера |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
тижаларининг яқинлиги. |
|
|
|
|
|
туре, давлению, влажности и др) |
|
|
|
||||||||||||||||||||
28 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Изоҳ - Ўлчашларнинг қайтарилувчанлиги
таққосланадиган ўлчашлар қаторларининг ўртача квадратик хатоликлари билан тав- сифланиши мумкин.
O'z DSt 8.010.1:2002
Примечание - Воспроизводимость изме-
рений может характеризоваться средними квадратическими погрешностями сравни- ваемых рядов измерений.
7.6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ўлчашлар натижаларининг |
|
|
|
Ряд результатов измерений |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
қатори |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ряд результатов |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
натижалар қатори |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
бирин-кетин бажарилган ўлчашлар- |
значения одной и той же величины, |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
дан кетма-кет олинган катталикнинг |
последовательно полученные из сле- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
қийматлари. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
дующих друг за другом измерений. |
|
|
|
|
|||||||||||||||
7.7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Катталикнингвазний ўртача |
|
|
|
Среднее взвешенное значение |
|
|
|
т |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
р |
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
қиймати |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
величины |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
||
вазний ўртача қиймат |
|
|
|
|
|
|
|
среднее взвешенное |
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|
ҳар бир ўлчашнинг вазнини ҳисобга |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
среднее значение величины из ряда |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
олган |
ҳолда аниқланган, |
тенг аниқ- |
неравноточных |
|
|
т |
|
, опреде- |
|
|
||||||||||||||||||||
измеренийс |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
ликда бўлмаган ўлчашлар қаторидан |
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
ленное с учетомевеса каждого еди- |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
олинган катталикнинг ўртача қийма- |
|
|
|
|
а |
|
(см. 7.8). |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
ничного измерения" |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ти (7.8 га қар.). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
м |
|
|
|
|
Среднее взвешенное значе- |
|
|
||||||||||
Изоҳ - Вазний ўртача қиймат баъзан вазн-тПримечание - |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
ли ўртача қиймат деб аталади. |
|
|
|
м |
ние иногда называют средним весовым |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
у |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ъ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
7.8 |
|
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
7.8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
вазни |
|
Вес результата измерений |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
Ўлчашлар натижасининго |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
|
вес измерений |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
ўлчашлар вазни |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
вазн |
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
вес |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
я |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
положительное |
число, |
|
служащее |
|
|
||||||||||||
тенграниқликда бўлмаган ўлчашлар |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
оценкой доверия к тому или иному |
|
|
|||||||||||||||
лқаторига кирган, бирорта алоҳида |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
Э |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
отдельному |
|
результату |
измерения, |
|
|
||||||||||||
ўлчаш натижаси-га ишонч баҳоси |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
бўлиб хизмат қиладиган мусбат сон. |
входящему в ряд неравноточных из- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
мерений. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Изоҳ - Тенг аниқликда бўлмаган ўлчашлар |
Примечание - В большинстве случаев при- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
қаторига кирган ўлчашлар вазни уларнинг |
нято считать, что веса входящих в ряд не- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
ўртача квадратик хатоликларининг квад- |
равноточных измерений обратно пропор- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
ратларига тескари мутаносиб деб ҳисоблаш |
циональны квадратам их средних квадрати- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
кўпчи-лик ҳолларда қабул қилинган, яъни |
ческих погрешностей, т.е. pi=L/S2. Для про- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
pi=L/S2. Оддийроқ бўлиши учун одат-да |
стоты обычно результату с большей по- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
катта хатоли натижага бирга тенг (P=1) |
грешностью приписывают вес, равный еди- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
вазн бўлади, қолган вазнлар унга нисбатан |
нице (p=1), а остальные веса находят по от- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
топилади. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ношению к нему. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
29
O'z DSt 8.010.1:2002 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
7.9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Хусусий хатолик |
|
|
|
|
|
|
|
Частная погрешность |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
ўлчанадиган катталик билан функ- |
|
составляющая погрешности косвен- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
ционал боғланган катталикнинг таш- |
ного измерения величины, вызывае- |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
кил |
|
этувчисини |
ўлчаш |
|
хатолигидан |
мая погрешностью измерения состав- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
келиб чиққан, катталикни билвосита |
ляющей |
величины, функционально |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
ўлчаш хатолигининг ташкил этувчи- |
связанной с измеряемой величиной. |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
си. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Санашдагиинтерполяция |
|
|
|
|
Погрешностьинтерполяции |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
хатолиги |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
при отсчитывании |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
интерполяция хатолиги |
|
|
|
|
|
|
|
погрешность интерполяции |
|
|
|
|
|
" |
|||||||||||||||||
шкалани бўлинмаси кўрсаткич жой- |
|
составляющая погрешности |
отсчи- |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
т |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
лашишига мувофиқ бўлган улушини |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
||||||||||||
тывания, происходящая от недостад- |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
кўриш билан етарлича аниқ баҳола- |
точно точного оцениявания |
|
|
а |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
натглаз |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
масликдан келиб чиқадиган санашда- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|||||||||||||
доли деления шкалы, соответствую"У - |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
ги хатоликнинг ташкил этувчиси. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
щей положению указателяв. |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
7.11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.11 |
|
|
|
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Тузатма коэффициенти |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
коэффициент |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
Поправочныйз |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
тахмин қилинган мунтазам хатолик- |
|
к |
|
коэффициент, на который |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
числовойр |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ни |
|
тузатиш |
|
учун |
тузатилмаган |
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
умножают неисправленный результат |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ўлчашлар натижасига |
|
|
|
|
|
|
о |
измерений для компенсации предпо- |
|
|
|||||||||||||||||||||
кўпайтирилам- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
у |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
диган сонли коэффициент. |
|
|
л |
|
лагаемой систематической погрешно- |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
ъ |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
сти. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.12 |
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
7.12 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Математическое ожидание |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
Ўлчашларянатижасининг |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
кутилмаси |
|
|
|
|
|
|
|
результата измерений |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
математикр |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
среднее |
|
арифметическое значение |
|
|
||||||||||||||
чексиз сонли ўлчашларнинг ўртача |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Э |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
бесконечного числа измерений. |
|
|
|
|
||||||||||||||
арифметик қиймати. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
7.13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Бир гуруҳ ўлчашлар |
|
|
|
|
|
|
|
Надежность результата |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
натижасинингишончлилиги |
|
|
|
серии измерений |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
чин қийматнинг берилган ишончли |
|
вероятность того, что истинное зна- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
оралиққа тушиши эҳтимоли. |
|
|
|
|
чение попадает в данный доверитель- |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ный интервал. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
30
7.14
Кўп марта ўлчаш натижаси
ўзгармас ўлчамли катталикнинг ўзини кўп марта мустақил ўлчашда олинган ўлчаш натижасининг ўртача арифметик қиймати.
O'z DSt 8.010.1:2002
7.14
Результаты многократного измерения
среднеарифметическое значение ре- зультата измерения, полученное при многократном независимом измере- нии одной и той же величины посто- янного размера.
7.15 |
|
|
|
|
|
|
|
|
7.15 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Бир марта ўлчаш натижаси |
|
|
Результат однократного |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
измерения |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
ҳар доим ўлчаш процедурасини ба- |
|
отдельное значение результата из- |
|
" |
||||||||||||||||||||||||
жаргандан сўнг олинадиган ўлчашлар |
мерения, |
получаемой всякий раз по- |
|
|||||||||||||||||||||||||
т |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
натижасининг алоҳида қиймати. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
||||||||
|
сле выполнения измерительной прод- |
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
цедуры. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
8 Ўлчаш хатоликлари |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
8 Погрешности измеренияв |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
8.1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8.1 |
|
|
|
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ўлчаш натижасининг |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
результата |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
Погрешностьз |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
хатолиги |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
измеренияр |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ўлчаш хатолиги |
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
погрешность измерения |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ўлчаш натижасининг |
|
|
|
|
о |
|
отклонение результата измерения от |
|
|
|||||||||||||||||||
|
ўлчанаётганм |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
у |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
катталикнинг чин (ҳақиқий)ъқийма- истинного (действительного) значе- |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
тидан оғиши. |
|
|
|
м |
|
|
ния измеряемой величины. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Изоҳлар |
|
|
о |
|
|
|
|
|
Примечания |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
1 Истинное значение величины неизвест- |
|
|
||||||||||||||||
1 Катталикнинг чинб қиймати номаълум |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
А |
назарий |
|
тадқиқотларда |
но, |
оно применяется только в теоретиче- |
|
|
|||||||||||||||||||
бўлиб, у фақат" |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
я |
|
|
|
|
|
|
|
|
ских исследованиях. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
қўлланиладии. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
р |
катталикнинг (Хҳ) ҳақиқий |
|
2 |
На |
практике |
|
|
пользуются |
|
дейс- |
|
|
|||||||||||||||
2 Амалиётдае |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
твительным значением величины |
(Хд), в |
|
|
|||||||||||||||
лқийматидан фойдаланилади, натижада ( |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
Э |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
результате чего погрешность измерения ( |
|
|
||||||||||||||||
Хўлч) ўлчаш хатолиги қуйидаги ифодадан |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
аниқланади |
|
|
|
|
|
|
|
|
Хизм) определяется по формуле |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
хўлч=Хўлч-Хҳ |
|
(8.1) |
|
|
|
|
|
|
|
хизм=Хизм-Хд |
|
|
|
(8.1) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
бунда Хўлч |
- катталикнинг ўлчанган |
где Хизм - измеренное значение величины. |
|
|
||||||||||||||||||||||||
қиймати. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 Синонимом термина "погрешность из- |
|
|
||||||||||||||||
3 "ўлчаш хатолиги" атамасининг синони- |
мерения" является термин "ошибка измере- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
ми "ўлчаш янглишиши" атама-сини айтиш |
ния", применять который не рекомендуется |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
ғализроқ бўлгани учун уни қўлланиш тав- |
как менее удачный. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
сия этилмайди. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
31
O'z DSt 8.010.1:2002 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
8.2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8.2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Ўлчашнинг мунтазам |
|
|
|
|
Систематическаяпогрешность |
|
|
|
|
||||||||||||||||||
хатолиги |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
измерения |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
мунтазам хатолик |
|
|
|
|
|
систематическая погрешность |
|
|
|
|
|||||||||||||||||
бирор катталикнинг такрорий ўлчаш |
|
составляющая погрешности резуль- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
натижасида |
|
доимий қоладиган ёки |
тата измерения, остающаяся постоян- |
|
|
||||||||||||||||||||||
қонуний равишда ўзгарадиган ўлчаш |
ной или же закономерно изменяю- |
|
|
||||||||||||||||||||||||
хатолигининг ташкил этувчиси. |
|
щаяся при повторных измерениях од- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ной и той же величины. |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Изоҳ - Ўлчаш тавсифига қараб мунтазам |
|
Примечание - В зависимости от характера |
|
|
|||||||||||||||||||||||
хатоликлар доимий, прогрессив, мураккаб |
измерения |
систематические погрешности |
|
|
|||||||||||||||||||||||
қонуният бўйича ўзгарадиган, даврий хато- |
подразделяют на постоянные, прогрессив- |
|
|
||||||||||||||||||||||||
ликларга бўлинади. |
|
|
|
|
|
|
ные, погрешности, изменяющиеся по слож- |
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ному закону, периодические. |
|
|
|
|
|
|
" |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
Доимий хатоликлар - |
узоқ вақт, масалан, |
|
Постоянные погрешности - погрешности, |
р |
|||||||||||||||||||||||
қатор |
ўлчашларни |
бажариш |
вақтида ўз |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|||||||||
которые длительное время сохраняют своед |
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
қийматини сақдайдиган хатоликлар. |
Булар |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
||||||||||||
значение, например, в течение временитвы- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
энг кўп тез-тез учрайди. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
полнения всего ряда измерений. Они встре- |
|
|
|||||||||||||||||||||
Прогрессив хатолик - |
узлуксиз ўсувчи ёки |
чаются наиболее часто. |
|
|
" |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
а |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
камаювчи хатоликлар. |
Буларга, |
масалан, |
|
|
|
|
|
|
т |
- непрерыв- |
|
|
|||||||||||||||
|
Прогрессивные погрешностис |
|
|
||||||||||||||||||||||||
фаол текшириш асбоби билан текширишда |
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
но возрастающие илинубывающие погреш- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
ўлчаш учликларининг деталга уриниб ейи- |
ности. |
К |
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
нимаотносятся, например, по- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
лиши |
натижасида |
пайдо бўладиган |
хато- |
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
грешностизвследствие износа измеритель- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ликлар киради. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
ных наконечников, контактирующих с де- |
|
|
|||||||||||||||||
Даврий хатоликлар - |
қиймати вақтга ёки |
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
мталью при контроле ее прибором активного |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ўлчаш асбоби кўрсаткичининг силжишигао контроля. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
даврий боғлиқ бўлган хатоликлар. |
|
м |
|
Периодические погрешности - погрешно- |
|
|
|||||||||||||||||||||
л |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
у |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
Мураккаб қонуният бўйича |
ъ |
|
сти, значение которых является периодиче- |
|
|
||||||||||||||||||||||
аўзгарадиган |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- |
|
хатолик- |
ской функцией времени или перемещения |
|
|
||||||||||||||
хатоликлар бир нечта мунтазамт |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
указателя измерительного прибора. |
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
ларнниг биргаликдаги ртаъсири натижасида |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
содир бўлади. |
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
Погрешности, изменяющие по сложному |
|
|
|||||||||||||||
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
закону, происходят вследствие совместного |
|
|
|||||||||||||
|
|
|
я |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
действия нескольких систематических по- |
|
|
||||||||||||
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
грешностей. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Э |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8.3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8.3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Ўлчашнинг асбобий |
|
|
|
|
Инструментальнаяпогрешность |
|
|
|
|||||||||||||||||||
хатолиги |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
измерения |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
асбобий хатолик |
|
|
|
|
|
|
инструментальная погрешность |
|
|
|
|
||||||||||||||||
қўлланиладиган |
ўлчаш |
воситаси- |
|
составляющая погрешности измере- |
|
|
|||||||||||||||||||||
нинг хатолигига боғлиқ бўлган, |
ния, |
обусловленная |
|
погрешностью |
|
|
|||||||||||||||||||||
ўлчаш хатолигининг ташкил этувчи- |
применяемого средства измерений. |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
си. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
32
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
O'z DSt 8.010.1:2002 |
|
|
||||||||
8.4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8.4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ўлчаш усулининг хатолиги |
|
|
Погрешность метода измерений |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
усул хатолиги |
|
|
|
|
|
|
|
|
погрешность метода |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
номукаммал усулнинг қўлланилиши |
|
составляющая систематической по- |
|
|
||||||||||||||||||||||
билан боғлиқ бўлган, ўлчашларнинг |
грешности измерения, обусловленная |
|
|
|||||||||||||||||||||||
мунтазам хатолигининг ташкил этув- |
несовершенством принятого |
метода |
|
|
||||||||||||||||||||||
чиси. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
измерений. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Изоҳлар |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Примечания |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
1 Ўлчаш тенгламаларида қабул қилинган |
|
1 Вследствие упрощений, принятых в |
|
|
||||||||||||||||||||||
соддалаштиришлар натижасида, кўпинча, |
уравнениях для измерении, нередко возни- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
жиддий хатоликлар содир бўлади. Булар- |
кают существенные погрешности, для ком- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
нинг таъсирини қоплаш учун тузатмалар |
пенсации действия которых следует вво- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
киритиш лозим. |
|
|
|
|
|
|
|
|
дить поправки. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
2 Усул хатолиги баъзан "назарий хатолик" |
|
2 Погрешность метода иногда называют |
|
" |
||||||||||||||||||||||
деб аталади. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
"теоретической погрешностью". |
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
||||||||||||
3 Усул хатолиги баъзан тасодифий хато- |
|
3 Иногда погрешность метода может про- |
р |
|||||||||||||||||||||||
|
а |
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
|
лик тарзида пайдо бўлиши мумкин. |
|
|
являться как случайная. |
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|
8.5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8.5 |
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
Ўлчаш шароитларининг ўзгари- |
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
Погрешность (измеренияс ) из-за |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
шига боғлиқ ўлчаш хатолиги |
|
|
|
|
|
|
н |
измерения |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
изменений условийге |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
ўлчаш шароитини тавсифловчи па- |
|
|
|
а |
систематической по- |
|
|
|||||||||||||||||||
|
составляющая" |
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
раметрлардан бирортасининг |
белги- |
|
|
з |
измерения, являющаяся |
|
|
|||||||||||||||||||
грешностика |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ланган |
қийматдан |
бир томонлама |
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
следствием неучтенного влияния от- |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
оғишининг ҳисобга олинмаган таъсио- |
клонения в одну сторону какого-либо |
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
у |
из параметров, |
характеризующих ус- |
|
|
|||||||||||
ридан содир бўлган, мунтазамлхато- |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ъ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ликнинг ташкил этувчиси. |
а |
|
|
ловия измерения, от установленного |
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
значения. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
Примечание - Этот термин применим в |
|
|
||||||||||||
Изоҳ - Бу атама таъсир этувчи бирорта |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
" |
х |
, атмосфера босими, |
случае неучтенного или недостаточно уч- |
|
|
||||||||||||||||||
катталик (температураА |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
и |
|
|
, магнит майдоннинг куч- |
тенного действия той или иной влияющей |
|
|
||||||||||||||||||
ҳавонинг намлигия |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
таъсири |
величины (температуры, атмосферного дав- |
|
|
||||||||||||||
ланганлигир , титрашлар ва б.) |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
олинмаганда ёки кам ҳисобга олин- |
ления, влажности воздуха, напряженности |
|
|
||||||||||||||||||||||
ҳисобга. |
|
|
||||||||||||||||||||||||
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
магнитного поля, вибрации и др.); непра- |
|
|
||||||||||||
Эганда, ўлчаш воситалари нотўғри ўрнатил- |
|
|
||||||||||||||||||||||||
ганда, уларнинг ўзаро жойлишиш |
вильной установки средств измерений, на- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
қоидалари бузилганда ва б. қўлланилиши |
рушения правил их взаимного расположе- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
мумкин. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ния и др. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
8.6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8.6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ўлчашнинг субъектив |
|
|
|
|
|
Субъективнаяпогрешность |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
хатолиги |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
измерения |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
субъектив хатолик |
|
|
|
|
|
|
субъективная погрешность |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
операторнинг ўзига хос хусусиятла- |
|
составляющая систематической по- |
|
|
||||||||||||||||||||||
рига боғлиқ бўлган, мунтазам хато- |
грешности измерений, обусловленная |
|
|
|||||||||||||||||||||||
ликнинг ташкил этувчиси. |
|
|
|
индивидуальными особенностями. |
|
|
|
|
||||||||||||||||||
33
O'z DSt 8.010.1:2002
Изоҳлар |
|
|
|
Примечания |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
1 Ўлчаш воситаларининг кўрсатувларини |
1 Встречаются операторы, которые систе- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
мунтазам равишда кечикиб (ёки вақтидан |
матически опаздывают (или опережают) |
|
|
|||||||||||||||||||||||
илгари) ҳисобга оладиган операторлар ҳам |
снимать отсчеты показаний средств изме- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
учрайди. |
|
|
|
|
|
|
рений. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
2 Субъектив хатолик баъзан хусусий хато- |
2 Иногда субъективную погрешность на- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
лик ёки хусусий фарқ деб ҳам аталади. |
зывают личной погрешностью или личной |
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
разностью. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
8.7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
8.7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Йўқотилмаган мунтазам |
|
|
Неисключеннаясистематическая |
|
|
|
||||||||||||||||||||
хатолик |
|
|
|
погешность |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
НСП |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ҳисоблаш ва |
мунтазам |
хатоликлар |
составляющая погрешности резуль- |
|
" |
|||||||||||||||||||||
таъсирига тузатма киритиш хатолик- |
тата измерений, обусловленная |
|
по- |
т |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
ларига |
|
ёки кичиклиги учун тузатма |
грешностями вычисления и введения |
а |
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
киритилмаган |
мунтазам |
хатоликка |
поправок |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
- |
|
|
||||||||||
на влияние систематичет |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
оид ўлчашлар |
натижаси |
хатолиги- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
||||||||
ских погрешностей или жеУсистема- |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
нинг ташкил этувчиси. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
тической погрешностьюв, поправка на |
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
действие которой нетвведена вследст- |
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
вие малости. |
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Изоҳлар |
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
Примечанияи |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
1 Баъзан, хатоликнинг бу тури "мунтазам |
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
1 Иногдакаэтот вид погрешности называют |
|
|
||||||||||||||||||||||||
хатоликнинг йўқотилмаган қолдиғи(лари)" |
|
р |
|
|
|
(ные) |
|
остаток |
(остатки) |
|
|
|||||||||||||||
"неисключенныйа |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
деб аталади. |
|
|
о |
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
тсистематической погрешности". |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
2 |
Неисключенная систематическая |
|
по- |
|
|
|||||||||||
2 Йўқотилмаган мунтазам хатолик уунинг |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
грешность характеризуется ее границами. |
|
|
|
|||||||||||||
чегаралари билан тавсифланади. ъ |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
чегара- |
Границы |
|
неисключенной |
система- |
|
|
|||||||||||
Йўқотилмаган мунтазам хатолик-м |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
тической погрешности |
при числе |
слагае- |
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|||||||||||||||
лари қўшилувчилар сониоN £ 3 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
бўлганда |
|
|
|
о |
|
бўйича |
мых N£3 вычисляют по формуле |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
қуйидагиб формула |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ҳисобланади "А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
я |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
N |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
N |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
(8.2) |
|
|
|
q = ±S ½qi½, |
|
(8.2) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
лq = ±S ½qi½, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
Э |
|
i=1 |
|
|
|
|
|
|
|
i=1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
бунда qi - йўқотилмаган мунтазам хатолик |
где qi - граница I-й составляющей неисклю- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
I-ташкил этувчисининг чегараси. |
|
ченной систематической погрешности. |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
3 Йўқотилмаган мунтазам хатолик-лар со- |
3 |
При |
|
числе |
|
неисключенных |
систе- |
|
|
|||||||||||||||||
ни N ³ 4 бўлганда унинг чега-ралари матических погрешностей N ³ 4 вы- |
|
|
||||||||||||||||||||||||
қуйидагича ҳисобланади |
|
|
числения производят по формуле |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
N |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
q = ±К Sq2i, |
(8.3) |
|
|
|
|
N |
Sq2i, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
i=1 |
|
|
|
|
q = ±К |
|
(8.3) |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
i=1
34
O'z DSt 8.010.1:2002
бунда К - айрим йўқотилмаган мунтазам |
где К - коэффициент зависимости отдель- |
|
|
||||||||||||||||||||||||
хатоликлар текис тақсимлан-ганда танлан- |
ных неисключенных систематических по- |
|
|
||||||||||||||||||||||||
ган ишончли эҳтимоллик Р га боғлиқлик |
грешностей от |
выбранной |
доверительной |
|
|
||||||||||||||||||||||
коэффициенти (Р=99 да К=1.4). Бунда θ |
вероятности Р при их равномерном распре- |
|
|
||||||||||||||||||||||||
ишончли квази тасодифий хатолик деб |
делении (при Р = 0.99; К = 1.4). Здесь θ рас- |
|
|
||||||||||||||||||||||||
қаралади. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
сматривается как доверительная квазислу- |
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
чайная погрешность. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
8.8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8.8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ўлчашнинг тасодифий |
|
|
|
|
|
|
Случайнаяпогрешность |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
хатолиги |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
измерения |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
тасодифий хатолик |
|
|
|
|
|
|
случайная погрешность |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
бир катталикнинг ўзини бир хил |
составляющая погрешности ре-зульта |
|
|
||||||||||||||||||||||||
пухталик |
билан такрор |
ўлчашларда |
измерения, изменяющаяся случайным |
|
|
||||||||||||||||||||||
тасодифан |
|
(ишораси |
|
ва қиймати |
образом (по знаку и значению) при |
|
" |
||||||||||||||||||||
бўйича) ўзгарадиган, ўлчаш натижаси |
повторных измерениях, |
проведенных |
|
||||||||||||||||||||||||
т |
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
хатолигининг ташкил этувчиси. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|||||||||
|
|
с одинаковой тщательностью, однойд |
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и той же величины |
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
8.9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8.9 |
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ўлчашнинг мутлақ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
Абсолютная погрешностьн |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
хатолиги |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
измерения а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
мутлақ хатолик |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
абсолютнаяз погрешность |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ўлчанадиган катталикнинг |
|
|
|
|
к |
|
измерения, вырженная |
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
погрешностьр |
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
бирликларида ифодаланган ўлчаш ха- |
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
в единицах измеряемой величины. |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
толиги. |
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
у |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ъ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8.10 |
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
8.10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
Абсолютное значение |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Хатоликнингмутлақр |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
қиймати |
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
погрешности |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
значение погрешности без учета ее |
|
|
||||||||||||
ишорасияҳисобга олинмаган хатолик |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
знака (модуль погрешности). |
|
|
|
|
|
||||||||||
қийматир (хатолик мо-дули). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
- "мутлақ хатолик" ва "хатоликнинг |
|
Примечание - Необходимо различать тер- |
|
|
||||||||||||||||||||||
Изоҳ. |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
мины "абсолютная погрешность" и "абсо- |
|
|
|||||||||||||
Эмутлақ қиймати" атамаларини фарқлаш за- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
рур. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
лютное значение погрешности". |
|
|
|
|
|
|
|||||||||
8.11
Ўлчашнинг нисбий хатолиги
нисбий хатолик
мутлақ хатоликнинг ўлчанаётган катталикнинг ҳақиқий ёки ўлчанган қийматига нисбати билан ифодалан- ган ўлчаш хатолиги.
8.11
Относительнаяпогрешность измерения
относительная погрешность
погрешность измерения, выраженная отношением абсолютной погрешно-
сти измерения к действительному или измеренному значению измеряемой величины.
35