ТЕЕГИН ГЕРЛ

ХАЛЬМГ ТАНЪГЪЧИН БИЧӒЧНРИН СОЮЗИН УРН ӰГИН АЛЬМАНАХ

19 5 7

ДЕКАБРЬ

Элст

Хальмг дегтр гаргъач

ШӰЛГУД БОЛН ПОЭМС

Дорджин Баснъ,

ЛЕНИНА НЕРН —ОЛНА НАРН

девшхдм ӧргмдж ӱӱдӓсн, делхдм дживр ургъасн, Лурлхдм седклим цеврдхсн, Луулхдм билг учрагсн. Ӧдримм хӱвин одн, Сӧӧгъим айта зӱӱдн, Ӧргмджим булгин экн,

Сургъмджим тӱрӱн нӱдн Кӱндтӓ аав Ленинӓн

Кенлӓгъӓн-кенлӓгъӓн дӱнъгцӱлхв! Келнӓ билгӓн талдан Кендӓн тигӓд нерӓдхв!

I

Бум улсин, кӱнъкл ухата Багш энъкр Ленинӓ тоолвриг,

Баатр цергӱдиг бӱрдӓдж чаддг Бахта кӱдр энӱнӓ гариг, давсн хаалгъиг алдлго тоолдг, дӓврх хамгиг ӓӓлддж илдкдг, дӓврсн хортнас сӱрдлго зӧрдг, дӓвӱрӓи батлдж авчкад ордг.

Залхута саамд сергмдж болгсн,

Зовлнъгта агчмд амрл ӱӱдӓсн, Заавр болгч селвгӓн ӧгсн, Зальта зӱркӓн олндан нерӓдсн.

з

Кӱмни тоолвртан хурц мергн, Кесн кӧдлмшнь оньдпн мӧнък. Кӱцӓх кергин хаалгъдан гавшуп, Кӱмни цецн Ленин билӓ.

Хӱвӓн харсх халун дӓӓллдӓндӓн,

Хӧӧткӓн мандлулх ачта ӱӱлдвртӓн, Амд йовх джиргълин хаалгъдан,

Ӓрӓсӓгъӓн туурулх ачта кергтӓн

Эн Кӱӱнӓ ухагъар бидн Элдв сӓӓхн ӧргмдж авнавдн. Ишкӓд йовх мӧр болгъндан Иткл, тус, дӧнъ олнавдн.

Орчлнъгиг залагъасн авн шинджлӓд, Ору-гаругъинь цугтнь йилгъдг, Учрх тӧриг тосдж тоолад,

Урдаснь утхинь меддж чаддг.

Унн кедӱ кӱчр болвчн,

Ӱӱмӓтӓ керг харгъад ирвчн, Учринь олндан илдкӓд цӓӓлгъдг Ӱнтӓ кӱмн-эрдни билӓ.

Лелх дживр тату бичкн дегдӓмл нилхӓс авн эклӓд, Легдрх ӧнчин кӱӱкд кӱртлӓн ЛегӒ сӓӓнӓр йилгъдж медӓд, Мӧнък кевӓр Ленинӓ гаргъсн Мандлгсн сӓӓхн йосндап бидн,

Манъгъдурк джиргълӓн лавлдж ӱзсн,

Минъгъӓд джилмӱдин тӧр кӱцӓлӓвдп.

Хӱвмдн эврӓ гарт атхата,

Харслтнь мана бийст даалгъгдла,

Хаалгъмдн мана ӧмн секӓтӓ, Хамаран хӓлӓвчн-дурмдн билӓ. Эн тоотиг цугтнь манд

Элдв кевӓр учрахиг тетксн Эрднин-толь сувсн Ленин Эн мана зӱркнд бат.

Огътргъугъин деевр ӧӧд тулгсн Орагъарн ӧндр уулта Грузийӓс—

Урдк гашута нӱлмсд шинъгӓсн Оргъчсн задта Сивр кӱртл, Октябрин революцин экн ӱӱдмджин Ончта ӧлгӓ болсн Питрӓс — Орн-нутгар кевтӓн, захин

4

Онц нег хотн кӱртл Учргсн бнйннь цугъар таньна,

Урдк хаалгъинь цугъар меднӓ. Сарул сӓӓхн нерннь санна, Седклӓсн алдлго амлдж давтна. Эн шин ӱӱдгсн Тӧрскӓн Экн ӧдрӓснь авн шамддж, --

Эргндк газадпн-дотадин дӓӓсд Эргӱлдж бӱслӓд, боорлхар дӓврхд,

Ӧрмгнь элнъкӓ, ӧлн салдсмудта Ӧӧрнь дахдж, зсрглдж ӱзлцӓд, Бальчгта окопд хамдан кевтӓд,

Бийӓрн ӧмнь омг ӱӱдӓгъӓд,

Галвин кецӱд орсн Кермиг 1'арасн тӓвлго, джолагъпнь бӓрӓд, Ганьрси хортдас Советӓн харсад, Гатлгъад ирсп Ленин, кӧӧрк. Дӓӓнд кӱӱчгдӓд. кӧидӓрсн нутгуд дакн шин бӓӓшнъгӱдӓр дӱӱрхд, Тӧӧнрсн coup зам хаалгъд

Тӧрскн тӱргн ишкдлӓр орхд, Манд ӧлзӓ болсн — пндустриализац,

Мӧнък джиргълин ул — коллектпвизац Ӧнр Ленинӓ герӓсӓр кегддж, Орн-нутгин агъугъар дӱӱрлӓ.

Тер джилмӱдин адрута хаалгъд Толгъагъан тӓвдж унтл уга, Тавад джилмӱдин зураг богъчад,

Тосхлтин хурдн диилврмӱдӓр ашлад, Алтн-делкӓн ӧр дунд Алдр нер Тӧрскндӓи зӱӱлгъӓд,

Ӓмтни ӱзмджд бахтмдж болгъад,

Авад ирснь — Ленинӓ парть.

Утагъан деегшӓн цоонгрулдж гаргъад, Уӱлнлӓ хутхлдулдж кӧдлсн заводс, Ухани сӓӓтӓ килмджд бӱрдӓд, Ӱнтӓ торгъ нексн фабрикс, Тенъгсин дольгаг керчдж усчсн

Байрин дуута хурдн кермс, Теегин тӓрӓгъӓр туршул ӧлвксн

Бӓӓхтӓ колхозин трактор-комбайнс,

Нӱӱрсӓр турглсн байн шахтс,

Нефтӓр буслгсн ӱнтӓ фонтанс,

5

Кӱмни тоолвртан хурц мергн, Кесн кӧдлмшнь оньднн мӧнък. Кӱцӓх кергин хаалгъдан гавшун, Кӱмни цецн Ленин билӓ.

Хӱвӓн харсх халун дӓӓллдӓндӓн,

Хӧӧткӓн мандлулх ачта ӱӱлдвртӓн, Ӓмд йовх джиргълин хаалгъдан,

Ӓрӓсӓгъӓн туурулх ачта кергтӓн Эн Кӱӱнӓ ухагъар бидн Элдв сӓӓхн ӧргмдж авнавдн. •Ишкӓд йовх мӧр болгъндан Иткл, тус, дӧнъ олнавдн.

Орчлнъгиг залагъасн авн шннджлӓд,

Ору-гаругъинь цугтнь йилгъдг,

Учрх тӧриг тосдж тоолад,

Урдаснь утхинь меддж чаддг.

Унн кедӱ кӱчр болвчн,

Ӱӱмӓтӓ керг харгъад ирвчн, Учринь олндан илдкӓд цӓӓлгъдг Ӱнтӓ кӱмн-эрдни билӓ.

Лелх дживр тату бичкн Дегдӓмл нилхӓс авн эклӓд, Легдрх ӧнчин кӱӱкд кӱртлӓн дегд сӓӓнӓр йилгъдж медӓд,

Мӧнък кевӓр Ленинӓ гаргъсн

Мандлгсн сӓӓхн йосндап бидн,

Манъгъдурк джиргьлӓн лавлдж ӱзсп,

Минъгъӓд джилмӱдин тӧр кӱцӓлӓвдн.

Хӱвмдн эврӓ гарт атхата,

Харслтнь мана бийст даалгъгдла,

Хаалгъмдн мана ӧмн секӓтӓ, Хамаран хӓлӓвчн-дурмдн билӓ. Эн тоотиг цугтнь манд Элдв кевӓр учрахиг тетксн Эрднин-толь сувсн Ленин Эн мана зӱркнд бат.

Огътргъугъин деевр ӧӧд тулгсн Орагъарн ӧндр уулта Грузийӓс—

Урдк гашута нӱлмсд шинъгӓсн

Оргъчсн задта Сивр кӱртл, Октябрин революцин экн ӱӱдмджин

Ончта ӧлгӓ болсн Питрӓс — Орн-нутгар кевтӓн, захин

4

Онц нег хотн кӱртл Учргсн бийинь цугъар таньна,

Урдк хаалгъинь цугъар меднӓ.

Сарул сӓӓхн неринь санна,

Седклӓсн алдлго амлдж давтна.

Эн шин ӱӱдгсн Тӧрскӓн Экн ӧдрӓснь авн шамддж,

Эргндк газаднн-дотадин дӓӓсд

Эргӱлдж бӱслӓд, боорлхар дӓврхд, Ӧрмгнь элнъкӓ, ӧлн салдсмудта Ӧӧрнь дахдж, зсрглдж ӱзлцӓд, Бальчгта окопд хамдан кевтӓд, Бийӓрн ӧмнь омг ӱӱдӓгъӓд,

Галвнн кецӱд орсн Кермиг

Гарасн тӓвлго, джолагъинь бӓрӓд, Ганьрсн хортдас Советӓн харсад, Гатлгъад нрсп Ленин, кӧӧрк. Лӓӓнд кӱӱчгдӓд, кӧндӓрсп нутгуд дакн шин бӓӓшнъгӱдӓр дӱӱрхд, Тӧӧнрси coup зам хаалгъд

Тӧрскн тӱрги пшкдлӓр орхд, Манд ӧлзӓ болсн — индустриализац,

Мӧнък джиргълин ул — коллективизац Ӧнр Ленинӓ герӓсӓр кегддж,

Орн-нутгин агъугъар дӱӱрлӓ. Тер джилмӱдин адрута хаалгъд Толгъагъан тӓвдж унтл уга, Тавад джилмӱдин зураг богъчад,

Тосхлтин хурдн диилврмӱдӓр ашлад, Алтн-делкӓн ӧр дунд Алдр нер Тӧрскндӓн зӱӱлгъӓд,

Ӓмтни ӱзмджд бахтмдж болгъад,

Авад ирснь — Ленинӓ парть.

Утагъан деегшӓн цоонгрулдж гаргъад,

Ӱӱлнлӓ хутхлдулдж кӧдлсн заводс,

Ухани сӓӓтӓ килмджд бӱрдӓд, Унтӓ торгъ нексн фабрикс,

Тенъгсин дольгаг керчдж усчсн Байрин дуута хурдн кермс, Теегин тӓрӓгъӓр туршул ӧлвксн

Бӓӓхтӓ колхозин трактор-комбайнс, Нӱӱрсӓр турглсн байн шахтс, Нефтӓр буслгсн ӱнтӓ фонтанс,

5

Ӧдрин гегӓн болдж герлтсн

Ӧнъгтӓ, Ильичин долвксн шамс Her эрӓсн-тагль кӱртлӓн Неринь Лениниг давтсн болна, Тӱӱнӓ Партин килмджд ӱӱдснь Тавта сӓӓнӓр батта медгднӓ.

Аль-бисин эрдмиг багтагсн Алдр кӱнъкл ухань берк. Алтн-делкӓн келн болгсн Ачта мана Ленин, кӧӧрк!

II

Олнд темдгтӓ зуна ӧдр Оргъчсн деермч немш фашистнр Итклӓн тахта тавгтан ишгчкӓд,

Ик газрурм галзурдж дӓврлӓ. Хортна кесг-олн селмс Хоргълджн суман галар асхла, Хулхад дассн Гитлерин нохас

Хонъшаран мана зӧӧрӱр шинъшлӓ.

Кирс тамгъта цӧ танкс Кӱрнъ зӓлӓр газрим цутхв. Кӱнд ацата, ниӧдг бирмс Кесг джилӓ делдмдж хутхв. Орч кӧвклзгсн эн агчмла

Ӱнтӓ багшин цол дурдлавдн. Ӧнр Тӧрскн деер зеткртӓ

Ӱклин ӓӓмшг халгърсиг медлӓвдн. Тер саамла, ачта Ленин, Тана нерӓр омг келӓвдн.

Танъгъчасн оларн, иег дуугъар Тав кӱлгӱдӓн тохдж агславдн. Нисдг, мӧлкдг, усчдг хамгиг Немшӓ бирднрин ӧмнӓс заллавдн. Лӓӓсиг аврна гидгиг мартдж,

Лиилвр дурддж, ноолданур орлавдн.

дӓӓснӓ чидлнь ик, олн,

дам уга, дамшлтта билӓ, дарг уга, эртӓснь белн Дала-ӓдл цергнь бӓӓлӓ,

Болв, диилвр бӓрхдӓн ицлӓвдн,

6

Баатр Улан Ӓӓрмдӓн итклӓвдн Бӓӓхтӓ олнаннь дӧнънллт медлӓвдн, Батта Партиннь залврт омгшлавдн. Урсджасн уснас сӱрдхӓн медлго, Уладжасн зӓлӓс ӓӓхӓн санлго,

Олна тӧлӓ гарутлгъна ширӓд Улан ӓмӓн бӓрхӓс хармнллго, Орн-нутгиг кевтнь шамдулдж дӓӓни лагерт дарунь хӱврӓлӓвдн. Олн-ӓмтни кӱчиг хамцулдж, дӓӓснӱр баатр нудрман заллавдн.

дӓрвкӓд агъарт шатсн самолетан дӓӓснӓ никтӱр залдж киислӓвдн. Бӱстӓн гранат хавчулчкад, хортна Болд танкиг тосдж мӧлклӓвдн.

Хаджах ӧшӓтнӓ пулеметиг тосад, Энъджӱр элкӓрн аминь бӧгллӓвдн. Халун цусарн тӱӱг цутхад, Ӓӓгъинь таслдж, диилвр мӧрдлӓвдн. Шӱӱдлтин ӓмтин хурцар дӱӱрӓд,

Шӱрӱсн болгъмдн улмар батрлавдн. Шургъсн дӓӓснӓ бахлурас авад, Шӱдӓрн мӧӧрсинь хаздж тасллавдн. Партин заасн хаалгъар йовад,

Хортна кӱчиг кӱӱчдж гӧнъгрӱллӓвдн. Партин залсн ӱзгӱр зӱткӓд, Хооран цухрлго, батар зогславдн.

Партин татсн мӧрӓр дживӓд, Харнъгъу сӧӧгъӓр дӓӓснӱр мӧлклӓвдн. Партин цолиг хӓӓкрдж дурдад, Хомнн цокад, дӓврдж орлавдн.

Эн цолиг дурдад оркхла, Чидл, цусн заядар ӱӱдлӓ. Энъкр нериг амлад орхла,

Чичрдж хортн, зулдж гӱӱлдлӓ.

III

дӓӓсӓн дарсн Тӧрскн деерм дакн Нарн хӱвӓр герлтв.

дӓӓвлӱлгдӓд одсн орчлнъ харсгддж Дӓрин хорлтта утанас гетлв.

7

Джимбин Бембӓ

ЛЕНИН ПАРТЬЛА ӒМНҺ НЕГН

Алдр ик кӱцврмӱдин Ашинь тоолдж санув,

Аав Ленинӓ кесн

Ачинь гӱӱнӓр медӱв.

Коммунизм лавта диилх, Кӱцлӓн хӓӓдж йовх, Кӱмн — ӓмтн цугтан

Коммунизмин хаалгъд орх...

Эн тоотиг Ленин Эртӓснь ӱзӱлдж заала, Элвг седклӓрн манд Эркн герӓс ӱлдӓлӓ.

Коммуна партин кӱчнь —

Кӱнъкл Ленинӓ уханд, Мӧнък Ленинӓ нернь — Мана партин зӱркнд.

Ленин ӧнъгрсн уга, Ленин ӧнъгрш уга, Тӱӱнӓ ӓмн-зӱркинь

Туургсн партьм зӱӱлӓ.

Багш Ленин бӱрдӓсн

Баатр партьм энъкр,

Элсг, 1957 дж.

10>,

ОНЧТА ОДН

Октябрин дӧчдгч ӧӧнлӓ

Огътргъу ивтлсн Дахуль —

Олн-ӓмтнӓ ухани

Ончта сӓӓхн тууль...

Газрас хагддж гарад, Гал болдж гилвкнӓ, Газриг эргдж нисӓд, Гӓӓхӱл, ӧврмдж болна.

Кишгин хаалгъ татдж,

Космосд кӱрч туурв, Константин Циолковскнн сансиг

Кӱмнд ӱзӱлдж, ниргӱлв.

Сарул герл ӧгсн, Сард кӱрхӓр зӱтксн

Советск кӱӱнӓ кӱцл Соньн дживр зӱӱв. •

Толгъань эргсн баячуд

тӧртӓн авшгогъар седв,

«Тӧмрин тасрха» — гидж, Тедн залагъан тасдв.

Хӱвтӓ одна ардаснь Хойрдгчнь дахдж нисв, Кӱмн цуг-ниидӓр Кӱр кедж бахтв.

Орчлнъ эзлх медрл

Орн-нутгтм делгрв, йилгъӓтӓ шин Одм

йиртмдж деер мандлв!

Элст, 1957 дж.