- •Лекци №1 Алфавит. Оазаш. Алапаш.
- •Г1алг1ай алфавит
- •Мукъеи мукъазеи оазаши алапаши
- •Шолха мукъеи мукъазеи алапаш, уж яздара бокъонаш
- •Зовнеи къореи оазий язъяра бокъонаш
- •Й1аьхеи лоацеи мукъа оазаш, уж язъяра бокъонаш
- •Алап й, цун ма1ан
- •Лекци №2 Дифтонгаш. Къоастореи хоадореи ъ, ь хьаракаш.
- •Дифтонгаш, уж язъяра бокъонаш
- •Къоастореи йиш хоадореи ъ, ь хьаракаш, уж яздара бокъонаш
- •Дифтонгаш, уж язъяра бокъонаши
- •Къоастори йиш хоадори ь, ъ хьаракаш, уж яздара бокъонаш
- •Лекци №3 Морфологи. Къамаьла доакъош. Ц1ердош
- •1. Морфологи юкъара кхетам
- •2. Къамаьла доакъош
- •3. Ц1ердош. Ц1ердешах бола юкъара кхетам
- •4. Ц1ердешай разрядаш
- •5. Ц1ердешай грамматически классаш
- •6. Ц1ердешай таьрахь
- •1. Ц1ера дожар.
- •2. Доала дожар.
- •3. Лура дожар.
- •4. Дера дожар.
- •6.Хотталура дожар.
- •7. Меттига дожар.
- •3. Ц1ердешай легар
- •2. Белгалдешай разрядаш
- •2.1 Мишталли белгалдешаш
- •2.2. Мишталли белгалдешай дистара лаг1аш
- •2.3 Юкъаметтига белгалдешаш
- •4. Белгалдешай формаш
- •5. Белгалдешай легар
- •6. Белгалдешаш хьахилар
- •1. Таьрахьдешах бола юкъара кхетам.
- •2. Таьрахьдешай разрядаш
- •3. Таьрахьдешай легар
- •1. Ц1ерметтдешах бола юкъара кхетам
- •2. Ц1ерметтдешай разрядаш
- •2. Хандеша грамматически категореш
- •2. Кхычунга доала, кхычунга ца доала хандешаш
- •4. Хандешай спряжени
- •5. Хандеша формаш
- •2. Куцдешай разрядаш
- •3. Куцдешаш кхоллара наькъаш
- •Лекция №10 Дешт1ехье
- •Дешт1ехьен лоарх1ами лелари;
- •Дешт1ехьений формаши, уж лелари, нийса язъяри.
Лекция №10 Дешт1ехье
Дешт1ехьен лоарх1ами лелари;
Дешт1ехьений формаши, уж лелари, нийса язъяри.
Дешт1ехьен лоарх1ами лелари;
Дешт1ехье г1он лелаш къамаьла дакъа да. Из лел керттерча къамаьла доакъошта юкъера г1улакх белгалдоахаш. Масала: Ц1ен юкъе истол латтар. Гаьнашта к1ал хоза 1и дар.
Предложене юкъе дешт1ехьен лоарх1ам ц1ердеша дожарий чаккхен лоарх1ама тара ба. Цхьацца йола дешт1ехьенаш я исторически чаккхенех хьахинна, цудухьа цар чаккхений ма1ан дизза кхоачаш а ду, къаьстта белгалду.
Дешт1ехьенаш г1улакха (г1он) дешаш да. Цар шоай къаьстта ма1ан дац, царна къаьстта хаттар оттаде йиш яц, царех предложене юкъе къаьстта маьже хилац. Дешт1ехьенаш ц1ерашта т1ехьа латт, дилла къаьста а язъю.
Ц1ерашта юкъера е ц1ераштеи хандешаштеи юкъера г1улакх белгалдоаккх дешт1ехьенаш. Цу г1улакхага хьежжа уж екъалу укх тайпашта:
Дар хула моттиг е дар дерза оаг1ув хьахьокхаш: чу, т1а, к1ал, юхе, юкъе, йисте, гонахьа, хьалхашка, т1ехьашка, уллув, г1олла, да, сехьа, дехьа;
Дар бахьан е дагалоацам хьахьокхаш хилар: духьа, хьакъехьа;
Дар хула ха белгалйоаккхаш: хьалхаг1а, т1ехьаг1а, юкъаг1а. Укх дешт1ехьений тайп-тайпара формаш хул: чу-чура-чуг1олла.
Дешт1ехьений формаши, уж лелари, нийса язъяри.
Моттига дешт1ехьений оттама формаш хул. Уж хьаю –ра, -хь яха суффиксаши е –г1олла, -да яха дешт1ехьенаш т1акхетарца:
чу –чухь, чура, чуг1олла, чуда
т1а –т1ехь, т1ера, т1аг1олла, т1ада
юкъе –юкъехь, юкъера, юкъег1олла, юкъеда и кх.д1.
дешт1ехьенаш ц1ерашца тайп-тайпара дожарашка лел. Цар дожар ма1ан белгалдоаккх, чакхенаш санна. Масала: чу (чухь, чура, чуг1олла, чуда) яха дешт1ехьено белгалду дар е х1ама кхыча х1аман чу е чухьа хилар, е чура арадоаг1аш хилар, е чуг1олла лелаш хилар. Из лел доала е лура дожарашка. Масала: Стола чу книжкаш дар. Яьшка чура къоалам хьаийцаб.
Иштта х1ара дешт1ехьенна ше-ший ма1ан хул дар дерзача е хьадоалача ма1ангеи шийца бувзам болча ц1ерагеи хьежжа. Тайп-тайпара дожаре а латт. Берашта хьалха доаг1ар цар ж1али.
Лура дожаре латтача ц1ердеша т1ехьа а латт, доаг1ар яхача хандешаца бувзам а ба (мишта доаг1ар?) –хьалха доаг1ар.
Цхьадолча ц1ердешай цхьоален таьрахье, дешт1ехьенаш т1ехьа латташ хилча, доал дожаре чаккхе йов. Масала: отар чу, ц1ен т1а, коа юкъе.
Иштта чаккхе йов дукхален таьрахье лура дожаре латтача ц1ердешай а: яьшкаш т1а, говраш т1а.
Дешт1ехьенаш шоашта хьалха латтача ц1ерашца дилла къаьста язъю, из дагакхаба.
Оттама формаш дешт1ехьений цхьан язъе еза, дилла: юкъеда, дехьаг1олла, маг1ада, юхег1олла, сехьаг1олла.
Дешт1ехьенаши дешхьалхенаши шоайла къоастае ха деза. Дешт1ехьенаш дилла ц1ерашта т1ехьа лел, х1аьта дешхьалхенаш хандешашта хьалха латт. Масала: ц1аг1а чу –чувала, стола т1а –т1атоха.