34

Туғанына алты ай толған қозы жүні тоқты жүн, бір жастан асқан барлық қойлардың жүні қой жүнідепайтылады. Қойдыңөліжүнімамырайындақырқылады. Шет-пұшпақ жүндепқотанарасында түсіп қалған, бұта басына жиналған, бау-шу ескеннен қалған үзік жүндерді айтады. Мұндай жүндер көбінесе арқан-жіп есуге жұмсалған.

Ешкі жүнін түріне қарай түбіт, қылшық деп атайды. Түбіт – қылшық жүннің астындағы үлпілдек, биязы жүн, ал қылшық – жүннің ірі әрі қатқыл талшығы.

Жылқының жал-құйрығы қыл деп аталады. Жал-құйрықтан көбінесе арқан-жіп есіліп, сүзгі тоқылған, тұзақесілген, киізүйдіңбау-шуынадейінқолданылған. Соныменбіргежылқықылынтерімен қаптап көпшік, жастық, , қобызға тағуға қолданған.

Жылқы қылынан есілген, жылқы терінің иісі сіңген арқанды жолаушылар өздерімен бірге алып жүрген. Өйткені ұзақ жолда бір жерге жатып, айдалада түнеуге тура келгенде, қыл арқанды шеңбер сияқты етіп тастап, адам соның ортасына жатып алаңсыз ұйықтай берген, өйткені мұндай арқан жатқан жерге жылан, жәндіктер жоламайды екен.

Зерттеушілердің пікірінше, жан-жануарлар терісінде өсетін жүннің, қылшықтың қандайын болмасын жинақтап, бір сөзбен түк деп атайды. Төрт түліктің түгі құрамы мен сапасына қарай жүн, қыл, түк деп бөлінеді. Жүн түбіт пен қылшықтан тұрады және ол қой мен ешкінің, сиыр мен түйенің терісінде өседі. Ал жылқының құйрық-жалына шыққан ұзын қылшық – қыл, ал оның терісіне тұтасып шыққан қысқа әрі майда қылпық түк деп аталады. [4, 156 б.].

Қолөнерде қолданылатын құрал-сайман атаулары.

Жалпытігу, тоқу, жүндайындау, ою,ойу, сырмақсыру, киізбасу, әшекейжасауүшіналдыменқұралжабдықтар керек. Оларды атқаратын қызметіне, пайдаланатын ретіне қарай бірнеше топқа бөліп көрсетуге болады.

Мысалыжүн сабауғаарналғанқұрал тулақжәне сабау депаталады. Тулақдеп жылқы, сиыр, серке терілерінен жасалатын, жүн сабағанда оның астына төсейтін төсенішті айтады. Шебер әйелдер қолданған сабаудың екі түрі болған: тулақ сабау және шабақ сабау. Тулақ шашу - жүн сабарда, сабап болған соң берілетін шашу табағы[1]. Сабаудың тулақ сабау аталатын түрін жүннің іртігін тез жазуға пайдаланады. Ал жүнді шабақтауға арналған сабауды шабақ сабау деп атайды.

Ұршық. Жіп иіру құралы ұршық деп аталады. Ертеректе әрбір қазақ отбасында міндетті түрде бірекі ұршықтан болған. Ұршық үш бөлшектен тұрады: ұршық басы, ұршық сабы, мұрындық. Ұршық басы – қатты ағаштан, ағаш безінен, түйенің ортан жілігінің айдар басынан, тастан қашап, кейде оған қорғасын құйып, ортасын жуандығы саусақтай ағашқа кигізуге болатын етіп тесіп жасаған, бөлшек. Ұршықтың әсем түрлерін қазақ әйелдері зергерлерге жасатып алған. Өткен тұрмыста ұршықтың күміс ұршық, қас тасы ұршығы, тас ұршық, құйма ұршық сияқты түрлері мен атаулары болған.

Материалдарды өңдеуге, бұйымды көркемдеуге байланысты атаулар.

Жүндайындаушараларыжүнсабаудепаталатынтәсілменорындалады. Жүнітазаболуүшін, қойды қырқаралдында3 – 4 ретағындысуғатоғытады. Киізбұйымдардайындаутехнологиясынабайланысты атаулар.

Сабау. Алдымен жүн жасалатын бұйымдарға ыңғайланып, ақ, қара түстерге бөлініп жиналады да, оны ешкі терісінен жасалған тулаққа салып, сабайды.

Шабақтау. Жүн сабалып болған соң, басылатын киіздің көлеміне қарай, шиді жаяды да, оның үстіне жүнді салып, шабақтайды. Жүнді шыбықпен жаймалау шабақтау деп аталады.

Булау. Содан кейін қайнап тұрған ыстық суды шелекпен әкеліп, сүзгімен шашыратып шидің бір жақ шетінен бастап себелеп құяды. Ыстық су жүннің талшықтарын буландырып жібітеді де, оның тез киізденуіне жағдай жасайды. Бірнеше рет ыстық су құйып сығымдап, үстін жылылап жауып тастап булайды.

Білектеу. Ыстық буымен балбырап жатқан киізді мөлшерлі уақыт өткен соң шешіп алынып, білектеліп, одан кейін киізді ұзыннан екі қабаттап бүктеп, оның екі басын бір-біріне түйістіре шуда жіппен көктейді. Яғни, булаудан шыққан киізді әрлі-берлі домалата отырып білекпен басу.

Қарпу. Киіз басушылар киізді ақ шидің үстіне салып, айнала отырады. Қусырылған киіздің әр жеріненқамтиұстап, оңды-солдықарпиды. Қарпылғанкиіздің шет-шетіжиналыптегістеледіде, екіжақ бетіндегі кірікпей қалған бос қылшықтары түседі. Білектеу мен қарпудан кейін кірігіп, ширай түскен киіз біраз қуырылғандай болып көлемі шағындалады. Енді оны ұзынынан шығара созғылай есіп шиыршықтайды да, әуелі бір жақ шетін жұмарлай білектеп есе отырып, екінші басына жеткізеді. Одан кейін екінші басын тағы да соза білектей отырып бірінші басына дейін апарады. Сонда киіз молығып, созыла түседі. Киізді білектегенде және ұзындағанда оның екі жақ басына жуан ағаш, жинаулы ши сияқты нәрселерден тиянақ қойып отырады. Сонда киіздің ұзына бойының екі жақ шеті олпы-солпы

61

болмай, тегістеліп шығады. Дайын болған киізді арналған мақсатына қарай өре киіз, кесек киіз, текемет киіз, сырмақ киіз, талдырма, сатымсақ киіз, қозы жүнді киіз деп бірнеше түрге бөліп айтады.

Жүн сабау киіз басу дайындығының үшінші басқышына жатады. Іртігі жазылмайтын өте түйдектелген жерге қос қолдап сабау әдісі қолданылады. Қос қолдап сабау барысында жүн бірдей қалыпта суырылып, бірдей артқа көтеріліп отырады. Қос қолдап сабауды да сабаушылар бір ырғақпен тең орындайды. Киіз басу қолөнерінде есіп сабау, көсіп сабау, көпіртіп сабау, т.б. секілді атаулар қолданылады.

Сырмақ сырудың, яғни сырып тігудің негізгі үш тәсілі кеңінен тараған. Олар: қайып сыру, тепшіп сыру, қабып сыру. Бұларды негізінен жіп салып сыру және жіп салмай сыру деп екі түрге топтастырады. Сыру - сырмақты беріктейтін әрі көркемдейтін негіз әдіс. Егер сыруы жақсы болмаса, сырмақ бос, былбыр болады. Кейбір сырылған сырмақтар қанша әдемі болғанымен берік, шыдамды болмайды. Сондықтансырмақтысырыпжасауоныңсапасындаасамаңыздырөлойнайды. Тепшіпсыру

– сырылатын оюды бойлай тебенді астына бір, үстіне бір шығарып жиі тік шаншып тігеді. Бұнда тек жиі шаншып жіпті қатты тартып, сырмаққа осылтып із түсіре тігу қажет. Жіпті қатты тартпаса сыру болмайды.

Қабып сыру – тебен сырылатын сырмақ оюының ашық ортасынан үстіне өткізіліп шығарылғаннан кейін, артқыжағынасәлғанашегініп, тебенқайтаастынаөтіп, сырусабақжібіқаттытартыладыдақайта алдыңғы жағынан үстіне шығады. Осылайша жалғасып алға қарай шаншылған сыру ізінен осылып із қалады. Жіпті қатты тартып жиірек шаншу қажет.

.Қолөнер бұйымдарындағы қол тігісінің атаулары.

Қазіргідей тігін машиналары жоқ кезде қазақ әйелдері барлық киім-кешек, көрпе-жастық, тұскиіз, дастарқан, т.б. тұрмыстық бұйымдарды қолмен тіккен. Қолмен тігудің кейбіреуі эстетикалық қызмет (мысалы, кестежәнезерлептігу) атқарса, бірсыпырасыныңтазапрактикалыққызметібасымболған. Қол тігісінің эстетикалық қызмет атқарған түріне қарапайып ине-жіппен кесте тігу, кестелеу жатады. Қазақ тіліндекестесөзі«матабетінетүстіжіптентоқылған, тігілгенәшекейліөрнек» дегенұғымда, алкестелеу «мата бетіне түрлі түсті жіппен әшекейлі өрнек тоқу» ұғымында қолданылады.

Қазақ халқына тән кестенің байырғы түрлеріне шым кесте, біз кесте, әредік кесте деген түрлері жатады. Біз кесте – кергішке керілген арнайы мата бетіне түсірліген (сызылған) ою-өрнек немесе бейнені сызық бойымен қармақ бізді матадан ары өткізіп, жіпті бері іліп шалып алу арқылы қайталанатын майда тігісті айтамыз. Кестенің бұл түрімен кейбір контурлы ою-өрнектер немесе гүлдің сабағы кестеленеді. Тігілу мәнері жағынан ол көлемі біркелкі ілмектер шынжыр секілді біріне-бірі тіркесе тігіледі. Шынжырларының формасы мен көлемі әр түрлі болып келеді. Шым кесте – сурет бойынша кестелеу. Кестенің бұл түрін кез келген матаға түсіруге болады.Оның бірнеше түрі бар. Кестенің мата бетінде ашық жер қалдырмай яки өте аз қалдырып, тұтас кестелеген түрі. Әредік кесте – матаның әр жеріне бөлек-бөлек салынған кесте. Тігіс түрлеріне байланысты атаулар олардың орындалу тәсілдеріне қарай қалыптасқан: шынжыр тігу – кесте тігуде қолданылатын, инені кері шаншып, екі қатар жіптің ортасынан алып тігу; жұлдызша тігу – жұлдыз пішінін кестелеп түсіру; иректеп тігу – мата бетіне ирек жол бейнесін салып тігу; санамалап тігу – дастарқан, сүлгі шетіне х әрпінің бейнесін салып тігу, т.б. [8, 64 б.].

Жалпы жұқа маталарды, кесте тігуге қажетті жіңішке жіптерді матадан суыртпақтай отырып, соның өзінен дайындап алады. Ол үшін шебер өзіне қандай түсті жіп керек болса, соған ұқас матаның шетінен жалпақтығы3-4, ұзындығы30-40 смжыртыпалады. Жіпсуыруғаарналғанбірбөлекматажыртындысын шеберлер суыртпақ деп атайды. Осындай мата кесіндісінен біртіндеп жіңішке жіптерді суырып алуды

суыртпақтау дейді.

Бұдан басқа қазақ қолөнерінде:

Тері өңдеуге байланысты атаулар. Тері өңдеудің алуан түрі мен атауы бар: илеу, и жағу, ыстау,

құрымдау, жидіту, талқыға салу, т.б.

Тоқыма бұйым атаулары. Ол алғаш әйелдердің өсімдіктер мен жүннен тұрпайы киім тоқуынан басталған.

Мақтадан тоқылған маталар бөз, боз, тор, шыт деп аталған. Мал жүнінен де иіріп, жүн маталар тоқылған. Ал жібек маталар Қытай мен Самарқаннан, Ферғанадан тарады. Осы аталған қолөнер түрлерінің бәрі әйел адамдарға тән, яғни әйелдер атқарған. Бұл атлғандардан басқа қазақ қолөнеріндегі атаулар заттардың атқаратын қызметіне байланысты қалыптасқан атаулар, жасалу технологиясына байланысты қалыптасқан атаулар, халық, ру, тайпаға, жер-су аттарына байланысты қалыптасқан атаулар ( Киім атаулары: ноғай бөрік, арғын тымағы, алты сай тобықты тымағы, сегіз сай уақ тымағы). Жоғарыда аталған саласы киіз басу, жүннен мақта-мата, кесте тігу

62

қол өнердің кеңінен дамыған түрлеріне жатады. Сондай-ақ киіз үйдің заттары, тон, көрпе-жастық, ши орау, ағаш төсек жасау, бесік жасауда кеңінен дамыған.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1.«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том

2.Леонтьев А.А. Взаимодействие культуры и языков. Языковое сонание и образ мира // Язык и сознание: парадоксальная рациональность. -М., 1993.

3.Қайдар Ә.Т. Қазақ тілінің өзекті мәселелері. -Алматы: Ана тілі. 1998.

4.Қайдар Ә.Т. Этнолингвистика // Білім және еңбек. 1985.

5.Телия В.Н. О специфике отображения мира психики и знания в языке. // Лингвокультурологическая специфика сравнительных оборотов. -М., 1987.

6.Маслова В.А. Лингвокультурология. -М.: Academia, 2001.

7.Алдашева А. Аударматану: Лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер: филол. ғылым.докт. ...дисс.:-А., 1999.

8.Шаңырақ" үй-тұрмыс энциклопедиясы. Алматы. 1991. ISBN 5-89800-035-6 (1-й з-д)

9.Мұхамеджанұлы З. Қазақтың кесте өнері. Танымдық-көпшілік басылым. "Алматыкітап баспасы" ЖШС, 2008 - 144

бет, суретті.ISBN 978-601-01-0297-2

10.Әйел қолөнерінде қолданылатын құрал-саймандардың атаулары //

11.А. Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институнының «Тілтаным» журналы. 2008. №2(30). –64-67 бб.

12.Әйел қолөнерінде қолданылатын материал атаулары.

13.ҚР ҰҒА Хабарлары. Тіл, әдебиет сериясы. 2008. №3(169). –77-81 бб.

14.Қазақ атауларына байланысты зерттеулер сыры // Қазақ тілі мен әдебиеті. Республикалық ғылыми-педагогикалық әдістемелік журналы. 2008. №10. –27-30 бб.

15.https://stud.kz/referat/show/14656.

16.https://kk.wikipedia.org/wiki/Қазақтың_ұлттық_қолөнері

17.https.//kk.wikipedia.org/wiki/ Әшекей

18.https://surak.baribar.kz/519516/

19.el.kz/kz/news/archive/content-1102

20.https://maminclub.kz/articles/7071-azaty-ltty-olner-bjymdary/

TEACHING ORAL LANGUAGE AND USAGE OF RESOURSES

IN TEACHING SPEAKING

Додух П., обучающаяся 204 группы, специальность "Начальное образование"

Научный руководитель: Бадалова З.И.,

преподаватель специальных дисциплин Педагогический колледж иностранных языков

This study leads to the fact that students do not always wish to speak and know the language in line with their abilities to him. One language is easy, the other - hard.

Actuality of this topic is to examine the difficulties that could face a foreign language teacher in the learning process, which affect the atmosphere of the learning process and their practical overcoming based students' abilities. Specifically, to overcome the psychological barrier at speaking a foreign language. The question concerns the training of foreign language in many countries, most attention should be paid to the Asian region, as in teaching a foreign language often adhere to the European technique, which gives students the complexity of people of Asian area, as the local mentality is very different from the European mentality. This thesis examines the factor of psychological conditions at the stage of learning a foreign language, regardless of the mentality of a particular locality. The child must learn to treat not as heavy yoke which he must carry for 11-12 years, but as to what would help him in the future to reach the heights because he enjoyed being in school. Therefore account of the psychological characteristics of children and their further development is an important factor in the success of the learning process.

The aim of this work is:

1.Analysis of speaking, as a type of speech activity;

2.Disclosure of the existing methods of speaking;

3.Establish the causes of the difficulties of learning a foreign language at an early stage;

4.Find ways to overcome these difficulties;

5.Disclosure of psychological and physiological characteristics of students of primary classes of a comprehensive school;

The object of research is learning activities in the classroom of a foreign language.

63

The subject of research is the individual psychological features and cognitive abilities of students, causing the occurrence of difficulties in speaking English.

The research was conducted on the basis of dialogues and texts I have chosen the theme of which was determined by the subject of the lesson.

The practical part was held with students of class 4.

During the study learning speaking, my emphasis was placed on the support of texts, listening, movie, dialogues.

In my opinion, listening and speaking they are closely related to each other, and, no doubt, contribute to the mutual development of the learning process. Confirmation of this are the words of N.I. Zhinkin:. "In order to learn to understand a speech, you need to talk, and the way your speech, to judge their understanding will be accepted understanding is formed in the process of speaking, and speaking in the process of understanding"

When speaking, we create a mental plan, the plan of our statements, we can call it a preliminary fixing of thoughts, using inner speech.

Of course, given that the "passive" listening, not attached to practice speech may cause confusion to the child of the text, only small texts were taken, and all difficulties (such as a linguistic, a phonetic, grammar) have been removed from the text.

The student was asked to perform several tasks:

1.to answer the questions to the text (oral);

2.retell the text;

3.to discuss the text and express their views;

4.create dialogue on the content of the text.

A very important aspect is the fact that the situation causes the voice of human activity. There are a lot of real-life situations, communication skills and, therefore, speech should be developed on the basis of exercises in a training speech situations that simulate real verbal communication.

In English lessons have been used for the character of the situation of verbal learning dialogic and monologue speech. Particular attention was paid to the training of dialogic speech, recycling dialogue-samples fourth class pupils formed a skill of speaking in a foreign language.

Figure 1. Distribution of the factors of anxiety in the sample.

Consider the substantial characteristics of each factor:

From this chart clearly shows that the very high scale is the scale of general anxiety in school.

Most typically, the emergence of school anxiety under the influence of socio-psychological factors, or factors of educational programs:

training load

Psychological studies show that after 6 weeks of active employment of children (especially younger students and teenagers) dramatically reduced the level of efficiency and increases the level of anxiety. Restoring optimal for learning activity state requires a minimum of a week's break. This rule as experience shows, do not meet at least three of the four quarters of training.

the student's inability to cope with the school program

Choosing a training program that does not match the level of development of mental functions (thinking, memory, attention, speech) of the child's health, the existing knowledge-skills-skills increases anxiety. At the

64

same time, the more complex the program (and correspondingly higher requirements for the ability of the child), the more disruptive influence anxiety.

inappropriate expectations on the part of parents

The more parents are focused on achieving high academic results child, the more pronounced in the child's anxiety.

adverse relationship with teachers

The highest level of school anxiety show the children in the classes, where teachers teaching style is characterized by the same high standards and to the "strong" and "weak" students, intolerance of violations of discipline, the tendency to move from discussion of specific issues to an individual student scores. Also, anxiety can contribute to the formation of excessive demands of the teacher, not age appropriate abilities of children.

change the school community and / or failure of children's groups

Anxious students were significantly more likely than their peers emotionally distressed, evaluate peer group as unreliable, dominant. The main disturbing emotions of teenagers and young men associated with communication with peers are anxiety and addiction. Therefore, the situation of establishing new relationships can act for such children a powerful stressor reinforcing anxiety and, as a consequence, reducing the effectiveness of their activities (such as training, and in terms of communication, behavior).

This team, in my experience, school anxiety is caused by the change of the teaching load and the school community. Many teachers are of the opinion that the children grew up, ask them more homework. Also, mixing classes could play a role in this team.

The smallest anxiety concerns the situation of examination. From observation it was found that students often are always ready for a lesson, but have the fear to show their knowledge. The study results confirmed the assumptions that have been made to carry out this procedure.

Figure 2. The orientation of the person. Distribution.

That suggests that the individual orientation on the matter have only 21% of the sample. Focus on the case (Business) - interest in solving business problems, to work as best as possible, focus on business cooperation, the ability to defend the interests of business in their own opinion, which is useful for a common goal.

The next value - 42.1%, shows the focus on the communication (C) - striving at all times to maintain relationships with people, focus on joint activities, but often at the expense of the implementation of specific tasks or providing genuine assistance to people, orientation to social approval, dependence from the group, the need for affection and emotional relationships with people.

Focus on yourself (I), the amount expressed in the range of 36.8% - focus on direct compensation and satisfaction, regardless of the work and others, aggressiveness in achieving the status of authoritativeness, the tendency to compete, irritability, anxiety, introversion.

Smart, which has psychological culture of the teacher always provides an opportunity for each student experience the joy of success, regardless of ability and degree of preparation. This is ensured by the art of individualized learning, responsive, attentive approach to every student. Front work in the classroom is effective

65

when available very hard to guess, but provides for other types of work for stronger students and, of course, a number of prominent guys. It is important that such differentiation of educational tasks carried out discreetly, of course, without emphasizing the individual differences between students. Here is the account of individual student skills, which will enable each student to feel comfortable, no matter who has what level of knowledge.

Schoolboy under normal conditions must learn not for marks, not for fear of trouble and not in anticipation of winning, but from a sense of responsibility, for the love of the teacher and of interest to the educational material. In normal atmosphere mark a lesson - it is like a report teachers and students (that both sides) for the results of the teaching to the community in front of him. Any attempt to change the assignment of marks, turning them into the main motivating force exercises, harmful and dangerous.

Bibliography:

1.Ольшанский В.Б. Практическая психология для учителей // Онега, 1994. – С. 193

2.Бим-Бад Б. М. Психологическая атмосфера урока // "Народное образование". - 1981. № 3. - С. 44-45.

3.Сергеева А.Г. Благоприятный психологический климат урока – Страничка педагога-психолога МОУ Большеяниковская СОШ" Урмарского района ЧР. - http://sergeeva.21416s04.edusite.ru/p13aa1.html

4.Резепов И.Ш. Взаимоотношение учителя и учащихся. // Психология и педагогика. – М.: Эксмо, 2010. – С. 73

5.Перевозникова Т.В. Психологические основы организации занятий при обучении языку // Психологические условия развития творчества в процессе обучения языку. - Москва, 2005. – С. 53

6.Internet sources:

7.http://www.myenglishpages.com/site_php_files/speaking.php - Speaking activities

8.https://www.youtube.com/watch?v=GbzMC6qAzVU – Little Red Riding Hood

9.https://learnenglishteens.britishcouncil.org/exams/speaking-exams/oral-presentation - Oral Speech

СОЦИОЛИНГВИСТИКА: ТРЕХЪЯЗЫЧИЕ В КАЗАХСТАНЕ

Кулжабаева Д., обучающаяся группы 308, специальность «Переводческое дело»

Научный руководитель: Нураханова К.С.

Международный колледж бизнеса и коммуникаций

Социолингвистика – это раздел лингвистики о связи языка и общества. Для социолингвистики важнейшим вопросом является вопрос использования языка людьми, составляющими то или иное общество, а также влияние общества на функционирование языка. Социолингвистика сейчас активно продолжает расти и развиваться. Исследования в этой области проводятся не только о фонетических особенностях диалектов, но и о национальных языках, социальных особенностях многоязычия, взаимосвязь языка и социальных ролей (например, учителя обращаются к школьникам на «ты», а те не могут совершить подобную дерзость в ответ), изучением сленгов и языка интернета и многим-многим другим. Говоря о многоязычии: в условиях современного Казахстана, многоязычие внедряется для интеграции страны в мировое общество. Чтобы понять это внедрение многоязычия, надо для начала ознакомится с данным термином.

Многоязычие— использованиедвухилиболееязыков, либоотдельнымговорящим, либообществом говорящих. Такие явления, как глобализация и социальная открытость, способствуют распространению многоязычия. Благодаря тому, что Интернет во многом облегчил доступ к информации, в том числе на иностранных языках, люди всё чаще сталкиваются с иностранными языками даже без прямого контакта с их носителями. «Многоязычие» можно определить, с одной стороны, как полное владение иным или иными языками наряду со своим родным. При этом предполагается, что говорящий «полностью» владеет языком в такой мере, что может пользоваться им как родным или «почти как родным». Люди, активно владеющие двумя (билингвы) или более языками, как считается, имеют более развитые исполнительные функции и лучше проявляют себя в ряде аспектов изучения языка по сравнению с монолингвами. Мозг мультилингва обычно более «ловкий», обладает более быстрой и точной реакцией

испособен лучше действовать в ситуациях неоднозначности, разрешать конфликты, сопротивляться болезни Альцгеймера и другим формам деменции.

Существует также такой феномен, как «рассеянный (мнимый) билингвизм» (distractive bilingualism) или«недолингвизм» («неполный, незрелыйбилингвизм», semilingualism). Когдаусвоениепервогоязыка прерывается на стадии, когда у человека ещё не сформировались отлаженные грамматические шаблоны

исловарь, позволяющий активное грамотное общение, в результате переключения на второй язык, говорящий может в конце концов прийти к тому, что обоими языками будет владеть в недостаточной мере, ниже стандартов для тех, у кого эти языки родные. Иногда в результате языкового контакта может

66

возникнуть язык-пиджин. Он представляет собой слияние двух языков, относительно понятное для коммуникаторов.

ВРеспублике Казахстан всегда с особой заботой и вниманием относились к развитию языкового богатства народов государства, понималась его роль в развитии современного общества.

Этоможнопонять, изучиводинизпервыхпринятыхвКазахстанезаконов— «ОязыкахвРеспублике Казахстан» (от 11.07.1997 г.), который объявляет все языки народов Казахстана национальным достоянием, историко-культурнымнаследиемстраны. ВопросыразвитияязыковвКазахстанепостоянно находились под контролем и опекой Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева, который в ежегодных посланиях народу Казахстана всегда старался акцентировать внимание на развитии образования, культуры, знании языков.

Несмотря на это, в Казахстане наблюдается сложная языковая ситуация:

● государственный язык еще полностью не функционирует как государственный; ● молодежь увлечена иностранными языками и активно изучает их (особенно английский);

● развивается пиджин-язык, то есть смешанный русско-казахский или казахско-русский.

Всвязисэтимтребуетсябыстроекачественно-количественноеразрешениеситуациинавсехуровнях официального и неофициального языкового общения.

На сегодняшний день в Казахстанском обществе проводится политика трехъязычия, направленная на освоение казахстанцами казахского, русского и английского языков. Политика трехъязычия не требует забывать родной язык, наоборот, она возводит казахский язык на первое место.

Для сохранения многоязычия в современном мире предпринимаются различные меры, в том числе, наличие в образовательном процессе вуза иностранного языка. В рамках задачи сохранения языкового многообразия в Казахстане предполагается, прежде всего, создание условий для обучения родному языку представителей этносов, проживающих в Казахстане. Для этого планируется оказание учебнометодической помощи, а также привлечение опытных педагогов-носителей языка, использование международного опыта и современных технологий при обучении родным языкам.

Важной задачей является изучение английского и других иностранных языков. Одним из ключевых компонентов лексического капитала казахстанцев является знание иностранных языков как средства делового и международного общения.

Образовательный процесс в учебных заведениях нашей страны следует всем принятым стандартам, вомногихшколах, колледжахиуниверситетахужевнедряетсясистематрехъязычия. Учебныепроцессы производятся на иностранном языке, и материал комплексно усваивается по принятой программе. Говоря об учебном заведений, где я учусь, а именно Международный колледж бизнеса и коммуникаций (МКБиК), обучение проводится на двух языках, казахском и русском, а также на английском языке на профилирующих специальностях. В нашем колледже, где отношение к языкам и культуре языков стоит на достойном уровне, почитается и в полной мере изучается, отношение студентов к трехъязычию в большинстве своем положительное. Так как наш колледж заявляет себя на образовательной арене как «международный», у нас в равной степени относятся к представителям разных культур, национальностей, языковые рамки не сужают и не делят круг нашего общения и коммуникации в стенах колледжа. Все студенты хорошо знают, как казахский, так и русский языки, также с интересом изучают английский, который является обязательным предметом для учащихся всех специальностей, а в особенности учащихся по специальности «Переводческое дело». Но наше обучение не ограничивается лишь одним иностранным языком, в колледже активно проводятся факультативы по китайскому, турецкому и французскому языкам. Это позволяет расширять кругозор студентов и знакомит их с культурой разных стран. Изучение нескольких языков положительно влияет на коммуникативные и когнитивные способности людей, а в особенности молодого поколения, которое быстрее и легче воспринимают новую информацию. Так как наш колледж (МКБиК) позиционирует себя как колледж бизнеса и коммуникаций, знание языков, изучение новых иностранных языков, культур и умение правильно и четко излагатьсвоимысли, хорошо коммуницироватьвобществеявляетсяположительным фактором в становлении будущих грамотных специалистов. Ведь как в сфере бизнеса (менеджмент, маркетинг, финансы, учет и аудит), так и в сфере коммуникаций (переводческое дело, информационные технологии, радиоэлектроника и связь) знание государственного и межнационального языков обязательно, а знание иностранного языка приветствуется и делает специалиста более конкурентоспособным. В данном случае мы говорим именно об английском языке, который в свою очередь является языком бизнес общения.

Входе своего исследования я изучала, как молодое поколение относится к трехъязычию со стороны социолингвистики, я провела опрос среди студентов колледжа МКБиК, в котором учусь сама. В анкете задавались следующие вопросы:

67

•Как вы относитесь к внедрению трехъязычия?

•Какие положительные и отрицательные качества вы видите в системе внедрения?

Вопросе принимали участие 150 обучающихся разных курсов (1, 2 и 3). 85% опрошенных положительно относятся к внедрению трехъязычия. Студенты считают, что посредством трехъязычия наша страна значительно повысит свой статус на мировой арене. Среди опрошенных ответ на второй вопрос вызвал больше раздумий, но студенты привели больше положительных качеств внедрения, чем отрицательных. Они убеждены, что целенаправленное изучение английского языка положительно скажется не только на общем положении страны, но и на каждом гражданине Казахстана. Внедрение трехъязычия даст большее количество новых, грамотных специалистов, отечественное производство поднимется на новый уровень, и мы сможем конкурировать на мировом рынке с более развитыми странами; граждане станут более открытыми к новым введениям, старые стереотипы рухнут, и наша культура будет многообразной, она будет расширяться и развиваться, следуя в ногу с технологиями, но при этом сохранит свой язык, культуру, традиции и обычаи.

Этот небольшой опрос уже показывает положительное отношение молодежи к трехъязычию, студенты отвечали на вопросы и с большой готовностью принимают свой выбор. Студенты ответили на вопросы со стороны социолингвистики, говоря об эффекте трехъязычия на людей и культуру.

Мое отношение к внедрению в нашей стране трехъязычияположительное. Я считаю, что страна и

еегражданедолжныразвиватьсявногу ссовременностью, впитываявсебявсеполезноеиэффективное, при этом оставаясь отдельной и уникальной культурой; ведь культура - это не только люди, обычаи и традиции, это еще и язык.

Язык — это ключевое явление культуры, вероятно, главный механизм национального единения, инструмент возникновения и воспроизводства нации как социальной структуры.

Вконечном счете язык — это стержень национального государства. И поэтому вопрос о языке оказывается не только культурным, но и политическим. В начале нынешнего года, выступая с Посланием к народу Казахстана, Президент вновь напомнил, что для современного казахстанца владение тремя языками — это обязательное условие собственного благополучия, и что знание английского языка — это необходимость. В совокупности с предоставленной информацией, мы будем полагаться на отрасль лингвистики, социолингвистику, в предоставлении достоверной информации со стороны социальных особенностей многоязычия для нашей страны.

Всвязи с этими событиями, естественно, что социолингвистика, как наука, вновь обрела актуальность в современности. Социолингвистика сейчас активно продолжает расти и развиваться. Изучение иностранных языков наравне с родным языком дает возможность студентам получить знания по одной из актуальных и перспективных направлений современного мирового языкознания – социальной лингвистике. В ходе изучения данной дисциплины студенты знакомятся этнолингвистической и языковой ситуацией страны, демократической языковой политикой, направленной на укрепление нашего молодого государства, стабильное функционирование языкового строительства, устойчивое развитие межэтнических и межязыковых отношений. Также получат знания по предметным и теоретическим вопросам, методам и средствам социальной лингвистики.

THE INTERPRETATION OF REALITIES

Шокбатарова А., обучающаяся 3 курса, специальность «Переводческое дело»

Руководитель: Бурекешова З.Ш.

Колледж КазНУ им. аль-Фараби

The linguistic situation at the turn of the XX-XXI centuries, at the same time can be characterized by two opposite phenomena. Active enrichment of the dictionary (due to the flow of borrowing, adaptation of everyday terminological vocabulary, promotion of substandard units in the literary language) - on the one hand, and with the transformation of significant lexical-semantic layers, depletion of certain fragments of the dictionary, largely due to the visualization of information, de-verbalization of culture - with another.

The topic of this research work is the linguistic realities and ways of their translation; this problem is one of the most controversial in translation studies.

Keywords: realities, exoticism, lacuna, non-equivalent vocabulary.

The relevance of this topic is that the translator is faced with the problem of translation of realities very often. Realities, referring to the disparate elements of the language, denoting concepts that are alien to other

68

cultures, always represent a special difficulty in the process of translation. These difficulties, on the other hand, provide an interest in this problem.

The aim of the work is to study the realities as an independent group of lexical units, as well as ways of their translation.

To achieve this goal, the following tasks were set:

1)To study the very concept of “realia” and its differences from the terms "non-equivalent vocabulary", "exoticism" and " lacuna”;

2)Provide a classification of the main types of realities;

3)Consider the ways of their transmission by means of the translating language.

The material for this work was the study of such famous translators as Komissarov V.N., Vlahov S., Florin S., Fedorov A.V. and others. In their works, they offer descriptive and comparative methods of research on which this work is based.

The word "reality “is of Latin origin (from” realis" –real, real). Translation of realities is an important and complex problem in the transfer of national color and cultural peculiarities, which translation scholars faced at the very beginning of the formation of the theory of translation as a scientific discipline. For the first time the term reality in its modern sense was used by L.N. Sobolev in 1952 G.V. Chernov, who mainly uses the notion of “non-equivalent vocabulary”, and A.E. Suprun, who considers reality as an “exotic” vocabulary (Vernigorova, 2010: 184). E. M. Kolomeitseva and M.N. Makeeva, based on the works of L.S. Barkhudarova also uses the term “non-equivalent vocabulary” by treating it as “the lexical units of one of the languages that have neither full nor partial correspondences among the lexical units of another language” (Kolomeytseva, Makeeva, 2004: 38). EAT. E.M. Vereshchagin and V.G. Kostomarov indicate that words whose content cannot be compared with any foreign language lexical units should be considered non-equivalent (Vereshchagin, Kostomarov, 2005: 80). Such words are strictly untranslatable. The famous poet-translator Penkovsky mentions that, for example, in Heine's verses there are a large number of proper names, geographical names and other realities, that is, things that cannot be replaced by anything else and that should be kept in translation. Thus, Penkovsky equates the realities with the non-equivalent vocabulary in the interpretation of Vereshchagin and Kostomarov.

G.D. Tomakhin in his work “Realities - Americanism” gives the following definition to this concept: “Realities are the names of objects of material culture, characteristic of certain nations and peoples, history facts, state institutions, names of national and folklore heroes, mythical creatures, etc.”

The term "non-equivalent vocabulary" is found in many authors who interpret it differently: as a synonym for "reality", as words characteristic of one language and culture and absent in another, and finally, just as untranslatable the words. Non-equivalent vocabulary - lexical and phraseological units that have no translation correspondences in the translation language (Vlahov, Florin, 1980: 42). The concept of "non-equivalent vocabulary" is broader in its content than “realities”, which, as an independent group of words, belong to the framework of "non-equivalent vocabulary"; in part, the terms, interjections, onomatopoeia, abbreviations, references and deviations from the literary norm go beyond their limits; with the realities of contact with proper names and idioms.

The term “exoticism” also deserves special attention, since many scientists use it as an alternative to the concept of “reality”. Exotism is defined as a foreign language word, often with the following clarifications: 1) that comes from obscure, mostly non-Indo-European languages; 2) denoting reality; 3) used to give a special speech color.

By the term “lacuna” we understand the “space” or “omission” in the language picture of the world of any people, i.e. the absence of a specific concept in the translation language, denoted by the lexical unit in the source language. We do not mean the impossibility of expressing this concept by means of a translating language, but only the absence in it of a unit of a similar level to denote this concept.

Considering all the above, we can cite the following definition of realities: these are words and phrases that call objects characteristic of life, life, culture, social and historical development of one people and alien to another; being carriers of national and / or historical color, they, as a rule, do not have exact correspondences in other languages, and, therefore, are not amenable to translation on a common basis, requiring a special approach (Vlahov, Florin, 1980: 47).

Classification of realities.

There are many classifications of realities for various reasons. We took the classification of S. Vlakhov and

S.Florin (Vlahov, Florin, 1980: 51), which, in our opinion, is the most complete.

1.Predetermined division:

2.Geographical realities;

3.Ethnographic realities;

69

4.Life - food, clothing, housing, transportation, etc.

5.Labor - people of labor, tools, organization of labor;

6.Art and culture.

7.Measures and money;

8.Social and political realities;

9.Administrative and territorial unit;

10.Authorities and carriers of power;

11.Social and political life;

12.Military reality;

13.Local division. It is based not on the extralinguistic, but on the linguistic principle, which allows considering the realities:

14.In the plane of one language - their own realities, national, local, alien realities, international and

regional;

15.In the plane of a pair of languages - external and internal.

There is a fairly large number of techniques for transmitting the realities of the target language. In general terms, they can be reduced to two main ones: borrowing and transfer. In addition, in some cases it is possible to omit the reality in the text of the translation. In this paper, we present the following classification of ways of transmitting realities, based on the classification of V. N. Komissarov (Komissarov, 1990: 148):

1.Borrowing; a) Transcription;

b) Transliteration;

2.Translation - the introduction of a neologism, tracing paper, half-movie, mastering, semantic translation, approximate translation, hyponymic translation, explanatory translation, transformational;

3.Omission.

Based on our research, we can draw some conclusions. It is necessary to distinguish the concepts of “realia”, “non-equivalent vocabulary”, “exoticism” and “lacuna”. The word can be a reality in relation to all or to most languages, and nonequivalent - only within the framework of this pair of languages. Exotism is a foreign language word for a translating language, therefore its realia cannot be an exotism for the source language. In addition, exoticism is a word that has already entered into the vocabulary of a translating language, while reality can be occasionalism. In the case of a lacuna, the phenomenon or subject designated to it for a carrier of a translating language is understandable, but the corresponding lexical unit for any reason is absent in this language. There are three basic principles for classifying realia: subject, local, and temporal division. Each of these groups includes smaller ones containing words combined by common features.

In general, all methods of translating realities can be reduced to three main ones: borrowing, translating and omitting.

Translation of the reality includes 3 main methods - the introduction of a neologism, an approximate translation and transformational translation.

Thus, based on the fact that all the tasks assigned to us were completed, we believe that the goal of the course work - the study of the realities and methods of their translation - was achieved.

List of literature:

1)Alekseeva, I.S. Introduction to Translation Studies: Textbook. allowance for stud. phil.and lingv. a fact higher studies. Institutions / I.S. Alekseeva. - SPb .: Faculty of Philology of St. Petersburg State University; M .: Publishing Center "Academy", 2004.

-352 p.

2)Vereshchagin, E.M. Language and culture. Three linguistic concepts: lexical background, behavioral tactics and sapientema; Ed. Yu.S. Stepanova / E.M. Vereshchagin, V.G. Kostomarov. - M .: Indrik, 2005. - 1040 p.

3)Vernigorov, V.A. Translation of realities as an object of intercultural communication / V.A. Vernigorov // Young scientist. - 2010. - № 3 (14). - p. 184-186.

4)Vinogradov, V.S. Introduction to Translation Studies (general and lexical questions) / V.S. Vinogradov. - M .: - Publishing House of the Institute of General Secondary Education, RAO, 2001. - 224 p.

5)Vlahov, S. Untranslatable in translation; Ed. M.A. Romanova / S. Vlahov, With Florin. - M .: International Relations, 1980. -

343 p.

6)Hack, V.G. Theory and practice of translation. French / V.G. Hack, B.B. Grigoriev. - M .: Interdialect +, 2000. - 456s.

7)Garbovsky, N.K. Translation Theory / N.K. Garbovsky. - M .: Moscow University Press, 2007. - 456с.

8)Kolomeitseva, E.M. Lexical Problems of Translation from English into Russian: Textbook. manual / E.M. Kolomeitseva, M.N. Makeev. - Tambov: Publishing House Tamb. state tech. University, 2004. - 92 p.

9)Komissarov, V.N. Modern Translation: Study Guide / V.N. Commissioners. - M .: ETS, 2001. - 424s.

10)Komissarov, V.N. Theory of Translation (linguistic aspects): Proc. Forin-tov and facts. foreign lang / V.N. Commissioners. - M .: Higher. Shk., 1990. - 253 p.

70