41
.pdfпоказателя за 2010 год (1390510 чел.). Географическое положение, рост численности населения города, расположение в черте городе объектов промышленности, статус мегаполиса и большой трафик создают городу экологические проблемы антропогенного происхождения, в первую очередь - загрязнение воздуха. Плохой экологический фон является основной проблемой всех крупных городов мира, ученые всего мира предлагают разные пути ее решения, и одним из вариантов по улучшению качества жизни населения и устойчивому развитию является концепция smart city, что в переводе с английского означает - умный город. Концепция молодая и появилась вместе с развитием информационных технологий и коммуникаций, и предполагает объединение, а также совместную работу управленческих структур, народа и информационных технологий. Наибольшую популярность концепция получила в странах Европы - Великобритании, Италии и Испании, они являются странами, с наибольшим количеством smart cities в данном регионе. Умными городами также можно назвать Сингапур, Абу-Даби, Дубаи, Москву и многие другие крупныемегаполисы.
Итак, что такое smart city и как им стать? Ученые пока не пришли к единогласному определению данного термина и у каждого оно свое и во многом сугубо индивидуально для отдельно взятого города. Я вам приведу пример наиболее импонирующего мне определения. Оно принадлежит ученым из Амстердамского университета Караглиу и Нижкамп в 2009: «Город может быть определен как "умный" только в том случае, когда инвестиции в человеческий и социальный капитал, традиционные (транспорт) и современные информационные и коммуникационные технологии поддерживают обеспечение устойчивого экономического развития и высокое качество жизни, с рациональным управлением природными ресурсами, за счет совместного действия и взаимодействия между собой».
Данная концепция также получила свое развитие в г. Алматы. Сегодня Алматы также стремится стать умным городом. Акиматом города в 2015 была принята программа развития города Алматы - 2020, и в концепции этой программы есть подглава по смартизации Алматы с 2015 до 2020 года. Подглава входит в 3 главу концепции Алматы 2020 и называется 3.2.3 Умный город (smart city). Согласно данной концепции в городе были реализованы такие проекты, как Almaty bike, Онай, Алматы паркинг и Open Almaty. Все они направлены на улучшение качества жизни в городе, полуляризацию информационных технологий, для прозрачности данных, но мало уделяется внимания на улучшение экологической обстановки в городе. Использование возобновляемых источников энергии, безотходные технологий и энергосбережение являются основными аспектами для получения статуса данного города и мы, я считаю к этому придем, потому что Алматы обладает для этого всеми средствами иресурсами.
МАҢҒЫСТАУ ОБЛЫСЫНЫҢ ТУРИЗМНІҢ ДАМУЫНДАҒЫ ТАБИҒИ РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ РЕСУРСТАРДЫҢ РӨЛІ
Нұрқуат С.Қ., Калиаскарова З.К. жетекшілігімен
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
e-mail: s.311296@mail.ru
Табиғи рекреациялық ресурстар - адамдардың физикалық және рухани дамуы, оның еңбекке қабілеттілігі мен денсаулығын қалпына келтіру барысында физикалық, биологиялық және ақпараттық-энергиялық элементтерінің және табиғат күшінің кешені. Рекреация - көп уақыттан бері әлемдік экономиканың негізгі кіріс көзі ретінде саналатын ең қарқынды дамып келе жатырған секторы болып табылады. Рекрацияның дамуы әлеуметтік мәселелерді шешуде маңызды рөл ойнайды, нәтижесінде - жаңа жұмыс орындары ашылып, халықтың өмір сүру деңгейі жоғарылайды; мәдениет потенциялының дамуы мен сақталуына әсер етеді, халықтар мен елдер арасындағы қарымқатынасты одан әрі үйлестіріп қоғамдық ұйымдар мен коммерциялық құрылымдарды қоршаған ортаны қорғау мен қалпына келтіру шараларына белсенді қатысуғаүгіттейді.
Маңғыстау облысы табиғи рекреациялық ресурстарға өте бай. Олардың негізгілері жерасты мешіттері, Маңғыстау су көздері, таулы-шатқалдары және т.б. Облыс солтүстік-шығысында Атырау және Ақтөбе облысы, оңтүстігінде Түркменстанмен және шығысында Өзбекстанмен шектеседі. Бүгінгі күнде Маңғыстау облысы мәдени мұраға бай әрі мұнда туристік және емделу объектілері бар. Облыста ерекше қорғалатын аймақтар (жалпы ауданы 1,047 млн. га): Үстірт мемлекеттік табиғи қорығы - 223,3 мың га, «Қызылсай» табиғи паркі – 68,5 мың га, «Жабайыұшқан» табиғи қорықшасы –
31
316,2 мың га, Кендірлі -Қаясан мемлекеттік қорық аймағы - 1231,0 мың га, Қарақия-Қаракөл республикалық маңызы бар мемлекеттік зоологиялық қорықшасы - 137,5 мың га, Ақтау-Бозашы мемлекеттік табиғи қорықшасы - 170,0 мың га, «Тасорпа» жергілікті табиғи қорықшасы – 160,1 мың га, «Адамтас» жергілікті табиғи қорықшасы – 68,3 мың га, «Манашы» мемлекеттік кешенді табиғи қорығы – 228,03 мың га, «Есет» мемлекеттік кешенді табиғи қорықшасы – 146,8 мың га, «Көлеңкелі» мемлекеттік кешенді табиғи қорықшасы – 58,9 мың га, Маңғышлақ эксперименталды ботаникалық бағы 1970 жылы құрылды. Бақтың жалпы көлемі 21 гектарды құрайды.
Бір кездері Ұлы Жібек жолында елмен елді елдестіріп, татулық пен бірлікке, экономикалық өрлеуге бастау болған 362 әулиенің мекені саналған ұлы дала Маңғыстау жері қаншама тарихи кезеңдер мен оқиғалардың куәсі бола білген қастерлі өңір. Шопан ата, Масат ата, Қараман ата, Шақпақ-ата, Бекет-ата, Темір баба киелі орындары, Есет ата, Қараман ата жерасты мешіттерінің басы күні-түні әулие басына зиярат етушілерден бір арылмайды. Сонымен қатар туристер қызығатын Қапамсай, Шақпақтысай жергілікті каньондары, Торыш және Түпқарағанның табиғи-ландшафттық аймақтары, Көкаланың алуан түске боялатын топырағы, Шерқала тауы, Самал, Жылшы бұлақтары Айрақты-Шоманай тау сілемі, Үстірттегі Қарынжарық, Бозжыра қырлары, Көкесем жері, Түпқараған жазығы, Сұлтан-үпі сайы, Қаракөл көлі бар. Сондықтанда Маңғыстау жері – Қазақстан Республикасының ішкі туризм саласын дамытуда үлкен мүмкіндігі бар аймақ. Қазақстанның теңізбен байланыстыратын жалғыз су бекеті Ақтау халықаралық теңіз сауда порты бар. Мамандар өлкеде туризмді дамытудың басым бағыттарының бірі круиз және желкенді қайық спортын ұйымдастыру керек деп есептейді. Теңіз суы тәулік бойында сұр түстен жасыл түске дейін өзгеріп отырады. Қарақия ойпаты – әлемнiң ең терең ойпаттарының бірі. Табиғаттың сұлу көріністерін тамашалауға жыл сайын көптеген экотуристер келеді. Өңірде туристік әлеуетті дамытудың негізгі бағыттары еліміздің туристік аймағын дамыту тұжырымдамасы аясында жасақталған Маңғыстау облысының туризмді дамытудың 2020 жылға дейінгі іс-шаралар жоспарында көрсетілген. Бұл елімізде туризмнің дамуына мүмкіндік бар екендігін аңғартады, бірақ бұл салада бізді үлкен жұмыстар, тың бастамалар күтіп тұр.
ҚАРАТАЛ – ТАЛАС ӨЗЕНДЕР АРАЛЫҒЫНДАҒЫ ШӨЛДЕРДІ ФИЗИКАЛЫҚ – ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДАН АУДАНДАСТЫРУ.
Садықова Б.Б., Мақаш К.К. жетекшілігімен
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті
e-mail: bagila_95_12@mail.ru
Қaзaқстaнның физико-геогрaфиялық aудaндастырылуынaн әдебиеттерде, кaртографиялық материaлдардa жеткілікті. Алғaшқы аудандастыру жүйесін 1913 жылы Л.С.Берг «Түркістан мен Сібірдің аудандастырылуы» деген еңбегінде ұсынған.
1995 жылы А.В.Чигaркиннің «Геоэкология казахстана» aтты моногрaфиясы жaрық көрді. А.В.Чигаркин Бұл кітапта Қазақстан Республикасын геоэкологиялық анклавтарға бөліп көрсеткен. Балқаш өңірін ғалым Солтүстік Бaлқaш мaңы шөлді провинциясына жатқызады да , 3 анклавты бөліп көрсетеді: Балқаш –Қоңырат – жазық, урбоөнеркәсіптік; Саяқ – ұсақ шоқылы, кен өндіруші; Балқаш аквальді анклавтары.
Өлке жер бедерінің 90% жaзық, aл 10 % таулы болып келеді. Облыстың оңтүстігіндегі әкімшілк облыстық шекaра республикaның мемлекеттік шекарасымен тұспа-тұс келеді, ол табиғи шекара болатын – Қырғыз Алатауы жотасымен өтеді. Облыстың шығысында Шу-Іле тaулaры, оңтүстік батысында Қaрaтау солтүстіктен – оңтүстікке бойлық бaғытындa жуық бaғыттa созылып жaтыр. Осы таулардың тосқауылдық функциясынa нaзaр аудaрмaуға болмайды.
Геологиялық құрылыстың экологиялық әсері мен ролін территорияны құрайтын әртүрлі жастағы, әртүрлі құрамдағы тау жыныстарының техногенді және табиғи процесстерге төтеп бере алу, беріктіктің қaсиетінен болады. Жамбыл облысындағы таулар ертедегі докембрий мен төменгі палеозойдың берік интрузивті тау жыныстарынан тұрады. Бірақ ауа температурасының шұғыл өзгерісі әсерінен гранитті және метаморфтық тау жыныстары физикалық үгілітуге жиі ұшырап отырады. Интрузивті тау жыныстары мен облыс жеріндегі рудалы пайдалы қазбалардың кен орындары «мыс, полиметалл т.б. байланысты.
32
Қарастылырып отырған өңір аумағының, әсіресе оның жазық бөлігінің климаты қуаң және континентальдылығымен ерекшеленеді, оның себебі бұл аймақтың ауасының жоғары қысымдағы ауа aғынының облысындa орналасуына бaйланысты. Ауаның жоғары қысымының және жаз айында оңтүстіктен келетін тропикалық ауа ағымының әсерінен қыс мезгілінде күннің aшық ауа – рaйының құрғaқ болуына алып келеді.
Тип құрылымдарының генезисі алабтың жүзеге асатын құрамының физикалық-географиялық үрдістер типімен байланысты: құрылымның бірінші тип сыртқымен байланысты болатын ол жалпы алғанда жердің ендігімен, солтүстік және оңтүстік экспозициясы, геожүйенің қaзaншұңқырлы және суайрықты жағдайымен шартталынған, күн радиациясы, вертикалдық тасқынның құйылуымен анықталады. Екінші типқабық ішіндегімен байланысты. Бұған геожүйенің төменгі таулы және тау алды субгеожүйесі, жатады. Үшінші –жер ішіндік байланысты. Оларға ағын қалыптасуы зонасының геожүйесі жатқызылады.
Құмды ландшафтық ерекшелігін aйқындайтын негізгі фактор болып геологиялықгеоморфологиялық құрылымы саналады. Шөлдің геологиялық және жыныстарының литологиялық құрылымының тұтастай өзгерістерін, бұндағы су режимінің, топырақ, өсімдік, жануарлар әлемінің сипатынан және ландшафттың сыртқы жалпылама бейнесін көруге болады.
Қаратал, Талас өзендері аралығындағы аумақтың экологиялық тепе-теңдікті сақтауы, жоспарлы, дәйекті және мақсатты жүргізілген жағдайда мүмкін.
ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН АЙМАҒЫНЫҢ ЕМДІК-САУЫҚТЫРУ КЕШЕНДЕРІН ЭКОНОМИКАЛЫҚ-ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДА ТАЛДАУ
Орманбекова Н.А., г.ғ.к., доц. Дүйсебаева К.Ж. жетекшілігімен
әл-Фараби ат.Қазақ Ұлттық университеті
e-mail: nazerke_orm@mail.ru
Оңтүстік Қазақстан аймағы өз құрамына республиканың 4 әкімшылык облыстарын қосады: Қызылорда облысы, Оңтүстік Қазақстан облысы, Жамбыл облысы, Алматы облысы. Табиғи ресурстар аймақтың емдік-сауықтыру кешендерін таңдаудағы негізгі факторлардың бірі.Туристтер мен емделушілер қазіргі кезде, ландшафт пен климаттың ерекшеліктеріне, сондай-ақ емдік ресурстардың түрлілігіне, мол қоры болуына және спортпен шұғылдануға табиғи жағдайдың жасалу мүмкіндіктеріне қарай ағылуда.
Оңтүстік Қазақстан аймағының табиғат жағдайы әр түрлі сипатқа ие және Орталық Азия табиғатымен көптеген ұқсастықтар бар. Созылмалы құрғақ дала мен ылғалды таулар, тау алды жазықтар бар. Оның аумақтың 4/5 бөлігін шөлді жазықтар және де аздаған бөлігін таулар мен тау алды жазықтары алып жатыр.
Климаты шұғыл континентті. Қыс суық және созылмалы. Қаңтардың орташа температурасы - 180С. -350С-ға дейін аяз болуы мүмкін. Жазы жылы және созылмалы. Орташа температурасы 300С дейін жетеді. Аймақтың әр аудандарында 100-ден 600 мм-ге дейін жауын-шашын түседі. Климаттық жағдайлардан басқа емдік маңызға минералды сулар мен емдік балшықтар мәнге ие. Жоңғар Алатауының солтүстік беткейлерінде термальды сульфатты-гидрокарбонаттық натрийлі сулар (Алма Арасан) және йодты-бромды хлоридті кальцийлі-натрийлік сулар тараған. Жоңғар Алатауының солтүстік беткейіндегі термальді радондық хлоридті-сульфатты натрийлі сулар азотқа бай. Оңтүстік Қазақстанның түрлі климатты-географиялық аудандарында 30-дан аса санаторий қызмет атқарады.
Оңтүстік Қазақстан аймағының аумағында аралас түрдегі, мысалы, бальнео-балшықты, климаттықымызбен емдеумен курорттар, санаторийлар, пансионаттар, т.б. емдік-сауықтыру кешендері тараған.
Аймақтың емдік мақсаттағы кешендерінің аздаған бөлігі ғана зерттелген, ал сауықтыру мақсатындағы қолданыстағылардың 40% ғана пайдаланылады.
Аймақтың курортты жерлерінің ең кеңінен танылғандары: Сарыағаш, Жаңақорған, Алма Арасан, Қапал Арасан, Жаркент Арасан, т.б.
Қазақстанның курорттық ресурстарын зерттеулер республика аумағында минералды сулардың 500 шығу көздері, 78 емдік балшықтың қолданыстағы қорларымен көлдер, 50-ден астам климаттықемдік жерлердің барын көрсетті.
Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі, Статистика комитетінің 2016 жылғы соңғы мәліметтері бойынша санаторий-курорттық кешендерінің саны 67. Оның ішінде санаторий саны – 34, мамандандырылған санаторий саны – 10, профилакторий – 4, оңалту орталықтары 6, басқа
33
мамандандырылған орталықтар – 13. Алматы облысында санаторий – 5, мамандандырылған санаторий – 3, профилакторий – 2, басқа мамандандырылған орталықтар; Жамбыл облысында санаторий – 3, мамандандырылған санаторий – 1, профилакторий – 1, басқа мамандандырылған орталықтар – 6; Қызылорда облысында санаторий – 4, мамандандырылған санаторий – 2, басқа мамандандырылған орталықтар – 6; ОҚО санаторий – 22, мамандандырылған санаторий – 4, профилакторий – 1, оңалту орталықтары – 5, басқа мамандандырылған орталықтар – 4 бар. Төсекорын саны – 13039, емделгендер саны – 197583 адам, өткізілген тәулік-күн (койко-день) саны – 2186842. Бұл ақпараттарға қарағанда аймақта емдік-сауықтыру кешендерінің көрсеткіштері бойынша Оңтүстік Қазақстан облысының алатын орны ерекше екенін және қолданылуы мен басқаруының дамығандығын көреміз.
ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН АЙМАҒЫНЫҢ ЕМДІК-САУЫҚТЫРУ КЕШЕНДЕРІНІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ МЕН ДАМУ КЕЛЕШЕГІ
Орманбекова Н.А., г.ғ.к., доц. Дүйсебаева К.Ж. жетекшілігімен
әл-Фараби ат.Қазақ Ұлттық университеті
e-mail: nazerke_orm@mail.ru
Оңтүстік Қазақстан аймағында емдік-сауықтыру кешендерінің мынадай түрлері, мысалы, бальнео-балшықты, климатты-қымызбен емдеумен курорттар, санаторийлер, пансионаттар, т.б. тараған. Аймақта Алматы курорттық аймағы, Сарыағаш курорттық аймағы, Балқаш көлінің жағалық аймағының оңтүстік бөлігі, Шымбұлақ таушаңғылы курорты орналасқан.
Аймақтың емдік мақсаттағы кешендің аздаған бөлігі ғана зерттелген, ал сауықтыру мақсатындағы қолданыстағылардың 40% ғана пайдаланылады. Аймақтың курортты жерлерінің ең кеңінен танылғандары: Сарыағаш, Жаңақорған, Алма Арасан, Қапал Арасан, Жаркент Арасан, т.б.
Емдік-сауықтыру кешендерінің қазіргі жағдайына келетін болсақ, Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі, Статистика комитетінің 2016 жылғы соңғы мәліметтерін талдау арқылы дакөреміз. Санаторий-курорттық кешендерінің саны 67. Оның ішінде санаторий саны – 34, мамандандырылған санаторий саны – 10, профилакторий – 4, оңалту орталықтары 6, басқа мамандандырылған орталықтар – 13.
Емдік-сауықтыру кешендерінің республика бойынша жекеге қарағанда мемлекеттік санаторийкурорттық кешендерінің артық болуына қарамастан, жеке санаторий-курорттық кешендер заманауи құрылғылармен жабдықталған және қызмет көрсетудің кең ауқымы қамтылған, сондай-ақ емдеу процесі жоғары дәрежеде жүргізілетіні анық. Мемлекеттік санаторий-курорттық кешендердің көп бөлігі Оңтүстік Қазақстан облысында кездеседі.
Емдік-сауықтыру кешендерінің даму деңгейі әр аймақта әр қилы. Бұл ең алдымен, табиғи емдік факторларының болуына, олардың таралуына байланысты. Аймақта ең көп емдік-сауықтыру кешендерінің үлесі Оңтүстік Қазақстан облысына тиесілі, емдік-сауықтыру кешендерінің саны – 35. Ал Алматы және Қызылорда облыстарында – 12 кешеннен, Жамбыл облысының үлесіне 6 кешен тиесілі. Алматы қаласында санаторий саны – 8, мамандандырылған санаторий саны – 2, оңалту орталығының саны – 1, басқа да мамандандырылған санаторийдің саны – 2.
Емдік-сауықтыру кешендерін даму келешегі жайында айтатын болсақ, ең алдымен санаторийкурорттық кешендердің дамуы мен басқаруындағы мәселелерге көңіл аудару керек. Өкінішке орай, қазіргі таңда әлі күнге дейін емдік-сауықтыру кешендерін басқару заңнамалары ретке келтірілмеген. Сондай-ақ, емдік-сауықтыру кешенін басқару бір жүйеге келтірілмеген, министрліктер мен мекемелер, қоғамдық ұйымдар мен акционерлік қоғамдар арасында бөлініп тасталған. Оған мысал ретінде Алматы шипажайын алсақ та болады.
Емдік-сауықтыру кешендерінің материалдық базасын басқаруды да қолға алған жөн. Мемлекеттік бюджеттен оларды салу мен жаңарту жұмыстарына қаржы бөлінбеуінен, мемлекеттік курорттардың материалдық базасы құлдырауға түсуде.
Емдік-сауықтыруды ұйымдастыру тұрғысынан Қазақстан курорттары айтарлықтай төмен деңгейде тұр. Бұл жағдайда Қазақстан өте күшті рекреациялық потенциалға ие екенін айтсақ, одан сайын шиеленісе, төмендей түседі.
Сондай-ақ, ел халқының әлеуметтік жағдайының төмендегенін де ескерген жөн.
Жоғарыда айтылған мәселелерден қорытынды шығара келе, туындап отырған мәселелерді шешіп, емдік-сауықтыру кешендерін дамытуға мүмкіндік ашамыз және халықтың әл-ауқатын көтереміз.
34
ҚЫЗЫЛОРДА ОБЛЫСЫ ҚАРМАҚШЫ АУДАНЫНЫҢ АГРОЛАНДШАФТТАРЫН ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БАҒАЛАУДА ГАЖ-ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУ
Орынбаева Г.Б., Шоқпарова Д.К. жауапкершілігімен
әл-Фараби ат.Қазақ Ұлттық университеті
e-mail: guljan.95@mail.ru
Aдaмзaт өpкeниeтiнiң қaзipгi дaму кeзeңiндe тaбиғaт pecуpcтapын тұтыну өтe үлкeн көлeмгe жeттi. Aдaмның іс-әрeкeтiнiң қopшaғaн opтaғa ықпaлы гeoгpaфиялық компонeнттiң қуaттылығымeн caлыcтыpмaлы болды. Тaбиғaтқa мұндaй ықпaлдың нәтижeciндe тaбиғи лaндшaфттap aнтpoпoгeндiк фaктopлap ықпaлындa дaмиды, яғни әp түрлі дeңгeйдeгi aнтpoпoгeндiк лaндшaфттap қaлыптacaды.
Тaбиғaттa болып жaтқaн тeхнoгeндiк өзгepicтepдiң көлeмiн лaндшaфтты зepттeу apқылы бaғaлaуғa жәнe лaндшaфттapдың өзгepу динaмикacы apқылы oлapдың тaбиғaтқa кepi әcepiн aнықтaуғa бoлaды. Қaзipгi кeзeңдeгi лaндшaфтты зepттeу apқылы кeшeндi тaбиғи тeхнoгeндiк пaйдaлы тeppитopиялap жacaуғa бoлaды, яғни oл жepдiң aдaмзaтқa пaйдacын apттыpуғa мүмкiндiк
бap.
Қaзipгi тaңдa, Қызылopдa oблыcының жaлпы жep қopы 24899,6 мың гeктap бoлca, oның 12947,9
мың гeктapы aуылшapуaшылығы құpaмындa. Aл, бұл көpceткiштep Қapмaқшы aудaны бoйыншa жaлпы жep қopы 31,0 мың шapшы шaқыpым нeмece oблыc aумaғының 13,7 пaйызын aлып жaтыp. Oның aуыл шapуaшылығы құpaмындa 384 634 гa.
Ұcынылғaн жұмыcтың нeгiзгi мaқcaты Қызылopдa oблыcы Қapмaқшы aудaнының физикaлықгeoгpaфиялық epeкшeлiктepiн, cуapмaлы eгiншiлiк aлқaптapындa opнaлacқaн aгpoлaндшaфттapдың epeкшeлiктepiн ecкepe oтыpып экoлoгиялық бaғaлaу мен пaйдaлaну пoтeнциaлын aнықтaуда ГАЖтехнологиясын қолдану. Aгpoлaндшaфттapдың қacиeттepiн жaқcapту, жoғapы өнiм aлудың жәнe интeнcификaциялaудың мaңызды бip жoлы бoлып тaбылaды.
ОСОБЕННОСТИ ФОРМИРОВАНИЯ КРЕАТИВНОГО КЛАССА И ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ ОБЩЕСТВА: СТРАНЫ ЕВРОПЫ И АМЕРИКА, ПОСТСОВЕТСКОЕ ПРОСТРАНСТВО, АЗИАТСКИЙ РЕГИОН.
Сейтхан А.А.
под руководством Надырова Ш.М.
Казахский национальный университет имени аль-Фараби
В публикациях западных экономистов отмечается, что в XXI в. креативныи класс будет занимать важное место в развитии региональнои экономики. Основои мировои экономики станет не империя, не сверх держава, а регион. Следующее изменение в экономике -переход от конкуренции фирм за рынки сбыта к конкуренции городов за творческих про-фессионалов. Они становятся главным ресурсом постиндустриальнои эпохи. Современноенаправление исследований предлагает альтернативное измерение человеческого капиталаоснованное на роде деятельности или классе для лучшего понимания человеческого капитала в отношении роста и инноваций.Американский ученый Флорида разработал единый индекс по которому можно сравнивать регионы, страны по уровню креативности. Развитие креативного общества подразумевает создание новой модели 3Т
экономического развития - Технологии, Талант и Толерантность.
Карл Маркс и позже Йозеф Шумпетер отмечали, что высокий уровень технологий способствует к созданию новых индустрий, что побуждает к дальнейшему развитию. Северная
Корея занимает лидирующую позицию в сфере технологий. Япония вторая, Израиль третий, США четвертые и Финляндия пятая. Австралия, Новая Зеландия, Германия, Сингапур
и Дания замыкают первую десятку.Талант или человеческий капитал связан с технологиями как самостоятельный ускоритель экономического роста. Людей действительно можно нанимать и увольнять, но их творческие способности невозможно покупать и продавать, включать и выключать, когда заблагорассудится.[1] Самая талантливая - Австралия. Исландия вторая. США и Финляндия делят третью строчку, а Сингапур на пятой позиции. Дания, Словения, Беларусь, Новая Зеландия и Швеция
35
Толерантность есть прибавочный ресурс экономического преимущества, обеспечивающий терпимость местного сообщества ко всем проявлениям интеллектуального инакомыслия, культурной
идемографической экстравагантности. Канада является самой толерантной страной. На втором месте Исландия. Далее Новая Зеландия. Австралия четвертая, за ней Англия. Чуть менее толерантны Нидерланды, Уругвай, Ирландия, Норвегия и Швеция.
Собственность членов креативного класса, проистекающая из творческих способностей, не имеет физической формы и выражена в их интеллекте. Однако, формирование креативной среды не происходит автоматически, а требует соответствующих инвестиций и поддержки. На постсоветском пространстве необходимо устранить диспропорции между высоким уровнем Человеческого капитала
иотносительно низким уровнем технологического уклада. При этом автор считает, что методика расчета Толерантности недостаточнокорректна. При его расчете необходимо учитывать историкогеографические формы про явления ментальности в разрезе регионов.
МОНИТОРИНГ ГЛЯЦИАЛЬНОЙ СЕЛЕВОЙ ОПАСНОСТИ р. КИШИ АЛМАТЫ
Султанбекова Б.М., под руководством и.о. профессора Аскаровой М. А.
Казахский национальный университет имени аль-Фараби
E-mail: adaika_01@mail.ru
Сель – поток смеси воды и твердого компонента, потенциальный ущерб, наносимый которым, обусловлен механическим воздействием твердого компонента, перемещающегося преимущественно за счет собственной потенциальной энергии, а механическое воздействие – кинетической энергией селевоймассы.
Под мониторингом селевой опасности понимается регулярное измерение, анализ характеристик, указывающих на возможность селеформирования, наблюдение за ходом селевого процесса, обусловленного изменением характеристик селеформирующих факторов, определением селеопасных объектов, которые могут сформировать селевые потоки, способные нанести социальный, экономический или экологический ущерб. К ним относятся: селевые бассейны, селевые русла и селевые врезы, моренно-ледниковые комплексы, ледниковые, моренные и завальные озера.
Природными условиями селеформирования в центральной части Иле Алатау являются ландшафты, геология, горные породы, климат, ледники, моренные озера, многолетняя мерзлота. Горные породы являются поставщиками твердого материала для селевых потоков. Наиболее часто сели образуются при размывании современных и древних морен, а также пролювиальных отложений на дне долин. В предгорной зоне сели формируются в лессовидных суглинках. Источниками водной составляющей для селей являются сильные дожди с суммой осадков более 40 мм, ледники и моренные озера.
В Иле Алатау преобладают (более 70 % всех случаев) сели дождевого генезиса. Они могут формироваться как в низкогорной, так и в высокогорной зонах. Однако наиболее опасными бывают дождевые сели, формирующиеся в среднегорной зоне. Так, например, сель по р. Беделбай 14 июня 1999 г. нанес значительный ущерб инфраструктуре г. Алматы. Были разрушены автодорожные мосты, участки дороги Алмыты-Медеу, занесен отложениями вододелитель, повреждены коммуникации, разрушен жилой дом.
Катастрофические сели дождевого генезиса на северном склоне Иле Алатау формируются при выпадении интенсивных и продолжительных жидких осадков в высокогорной зоне, где имеются наиболее благоприятные условия для формирования селей с высокой плотностью. Выпадение таких осадков связано с вторжением холодных воздушных масс, которым предшествует глубокое проникновение холода в южные районы Средней Азии и вытеснение тепла на территорию Иле Алатау. Ливневые жидкие осадки выпадают в высокогорной зоне только при значительной высоте нулевой изотермы (более 4000 м).
Небольшие сели дождевого генезиса формируются на северном склоне Иле Алатау в среднегорной зоне. Их характеристики значительно уступают селям, сформировавшимся в высокогорной зоне. Ущерб, наносимый ими, незначителен.
Особое место среди селевых потоков занимают гляциальные сели, формирование которых связано с деятельностью ледников. Их возникновение, как правило, не связано с текущей гидрометеорологической ситуацией. Активизация гляциальных селей характерна для этапа деградации оледенения.
36
ТӨРТТІК КЕЗЕҢ ТҮЗІЛІМДЕРІН ЗЕРТТЕУДЕ АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ МӘЛІМЕТТЕРДІ ҚОЛДАНУ ӘДІСТЕРІ
Тажимбетова Э. П., Құсайынов С. А. жетекшілігімен
әл-Фараби ат. Қазақ Ұлттық университеті
e-mail: unieleonora@gmail.com
Біздің планетамыздың даму тарихында төрттік кезеңмен әр түрлі маңызды табиғи құбылыстар байланысты, олар: климаттың едәуір ауытқулары, солтүстік жартышар материктерінің үстінде ғаламат мұздықтардын пайда болуы,яғни салқын (мұздық) және жылы (мұздық аралық) климат жағдайларының алмасуы, тау жоталарының қарқынды көтерілуі, дүниежүзілік мүхит деңгейінің ауытқулары, құрлықтың барлық аумағында континенттік түзілімдер жамылғысының құрылуы, т.с.с. Төрттік кезең адам баласының және оның материалдық мәдениетінің қалыптасу заманы болғандықтан, бүгінгі таңда бұл кезеңді зерттеу өте маңызды, сондықтан жаратылыстану ғылымы болып саналатын төрттік кезең геологиясы археология, антропология және этнология қоғамдық ғылымдармен тығыз байланыста болуы. Бұның айқын дәлелі соңғы кезеңде жаңа салааралық ғылым – геоархеология ғылымының пайда болуы.
Төрттік түзілімдердің барлық жерлерде таралуы және теориялық-практикалық маңызы зор болғандықтан, ежелгі палеозой тау жыныстарын зерттеуге белгілі дәрежеде кедергі болып табылатын жамылғы бола тұрса да, олар ХХ ғасырда геологиялық зерттеу саласының негізгі объектісінің бірі болып қалыптасты. Осы төрттік түзілімдерді және төрттік кезеңді зерттеудегі негізгі ұстанымдар: 1) табиғаттың ежелгі дәуірден қазіргі заманға дейін үдемелі қозғалыста дамуы; 2) өткен дәуірлерде етек алған геологиялық процестер сипатын бүгінгі құбылыстарды зерттеу арқылы пайымдау әдісі.
Төрттік түзілімдерді зерттеуде қолданылатын әдістердің бірі – археологиялық әдіс. Археологиялық әдіс стратиграфиялық мәселелерді шешуде маңызды рөл атқарады. Қазіргі кезде алғашқы адам және оның материалдық мәдениеті дамуының әр сатылары төрттік кезеңінің белгілі бір бөліктермен арақатынасы және сәйкестігі анықталған. Мұндай археологиялық мәліметтер стратиграфиялық мақсатта қолданылуға мүмкіндік береді. Археологиялық жіктеме төрттік кезең түзілімдердің стратиграфиялық тұрғыдан жіктеуге және бедер пішіндер көнелігін анықтаудан басқа, палеогеографиялық болжамдар жасау барысында едәуір мәліметтер береді. Адамзат тарихы алғашқы сайтын жұмысшыларға көптеген қауіпті және зиянды өндірістік факторлар әсер етеді. осы уақытқа дейін сақталған.
Алғашқы адамның материалдық мәдениетінің тарихи дамуында тас дәуірі (көне тас), мезолит (орта тас) және неолит (жаңа тас) замандарында бөлінеді. Қазақстан аумағында алғашқы адамның мәдениет қалдықтары арыстанды артефактардан басталады, сондықтан жасы шамамен 2,5 миллион жылдан асатын Арыстанды мәдениеті Қазақстанның ежелгі тарихының беташары болып саналады. Одан кейін ашель мәдениеті (0,8-0,2 млн жыл) палеолиттің келесі сатысы. Ашель заманының тас қалдықтары көбінесе Оңтүстік Қазақстандағы Кіші Қаратау жотасының солтүстік жақтағы аймақтарында табылған. Мустье мәдениеті жалпы орта палеолиттің заманын қамтиды. Бұл кезде адамдардың тұрақтары Оңтүстік Қазақстанда, Сыр алабында, Батыс Қазақстанда, Сарыарқада, Солтүстік Балқаш маңында, Алтай тауларында болған. Соңғы палеолит мәдениеті (30-10 мың жыл) соңғы төрттік кезеңнің екінші жартысына сәйкес келеді.
Қазақ даласының алғашқы адамдары басқа елдерден көшіріп әкелінген жоқ. Олар эволюциялық жолмен өз жерінде өсіп-өніп өмір сүрген автохтонды тұрғындар болып табылады.
ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫ ХАЛҚЫНЫҢ ӨМІР СҮРУ САПАСЫ.
Тәңірберген Б.Ж., г.ғ.к., доц, Тоқбергенова А.А. жетекшілігімен
әл-Фараби ат. Қазақ Ұлттық университеті
e-mail: balsheker_96096@inbox.ru
Бұл өмір бірақ рет беріледі, ал оны Шымкентте сүру керек. (с) Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев. Оңтүстік Қазақстан облысының орталығы Шымкент қаласы жыл санап түрленіп, әлеуметтікэкономикалық тұрғыдан өсіп, өркендеп келеді. Халқының саны да бұрнағы жылдармен салыстырғанда едәуір артып, ел-жұрттың тұрмыс-тіршілігі де жақсара түсуде. Сәулеті мен әлеуеті
37
қатар дамыған көрікті де құт мекеннің аумағы үлкейіп, халық саны артты. Елордасы Астана мен әсем қала Алматыдан кейінгі «үшінші қала» деген мәртебеге ие болды.
Шымкент қаласы бүгінгі күні қарқынды дамып келе жатқан экономикаға ие қалалардың бірі. Шымкент қаласында ауыл шаруашылығына бағытталған 18 мың гектар жер болса, қала шекарасы кеңейтілгеннен кейін ол 40 мың гектардан асты. Сүт өндірісі, жылыжай, жемісжидек қоймалары, гүл өсіретін жабық питомниктердің құрылыстарын салу жоспарланып отыр. Ауыл шаруашылығы саласы сөз болғанда, Шымкент қаласының өзіндік тың серпілісі талайды таңдандырады. Алғашқы жартыжылдықтың қорытындысы бойынша қаладағы ауыл шаруашылығы саласының жалпы өнім көлемі 1 миллиард 634 миллион теңгені құраған. Бұл қатарда егістік көлемі 3700 гектар жерге ұлғайтылып, оның 93 гектарына тамшылатып суару әдісі енгізіліпті. Ауыл шаруашылығы саласын түлету үшін тек ағымдағы жылы 20 бірлік техника алынып, 40 тонна тыңайтқыш, 75 тонна жанаржағар май жеткізілген. Сондайақ, алдағы уақытта бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі аясында да біраз іс атқарылмақ. Әрі кәсіпкерлік саланы дамыту жайы да басты назардағы дүние. Айта кетейік, ағымдағы жылы қалада 68 854 кәсіпкерлік саланы дамыту жайы да басты назардағы дүние. Тәуелсіз мемлекетіміздің руханимәдени ордасы атанып қана қоймай, өндіріс пен кәсіпкерлік саласы дамыған орталыққа айналып келе жатқан шырайлы Шымқала еліміздегі ең көрікті қалалардың біріне айналады деуге толық негіз бар.
ТАБИҒИ ФАКТОРДЫҢ МЕДИЦИНАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙҒА ӘСЕРІ ЖӘНЕ ӘЛМЕРЕК АТА БҰЛАҒЫНЫҢ АДАМ ДЕНСАУЛЫҒЫНА ПАЙДАСЫ
Тілеулі А.М., Мылқайдаров Ә.Т. жетекшілігімен
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті e-mail: t_aidan98@mail.ru
География ғылымы кешенді ғылым саласы. Соның ішінде, медициналық география дегеніміз – жергілікті жердің табиғатын оқи отырып, адам денсаулығына әсерін тигізетін кешенді жағдайларды зерттейді, сонымен қатар әлеуметтік – экономикалық факторларға тигізетін ықпалын да зерттейді.
Медициналық географияда табиғи фактор деген ұғым бар. Табиғи факторларға: жер бедері, ауа, су, құрлық, топырақ, мұхиттар, өсімдіктер және жануарлар әлемі жатады. Осы факторлардың байланысын зерттей отырып кез-келген аймақта таралған аурулар түрін анықтауға болады. Табиғи факторлар адам денсаулығына жақсы әсерін немесе кері әсерін де тигізуі мүмкін. Кері табиғи факторлардың әсерінен адам ағзасының тоңуы, үсуі, күн көзінің өтуі, улы өсімдіктер, жануарлармен улануы және тағы факторлар жатады. Табиғи факторлар адамдарда көптеген аурулардың таралуына әкелуі мүмкін. Мысалы: эндемикалық зоб, флюороз және т.б. Сонымен қатар табиғи фактор адам ағзасына жақсы әсерін де тигізеді. Мысалы: күн көзіне шомылу, теңізге түсу, биік таулардағы таза ауа адам ағзасына жақсы әсерін тигізеді.
Алматы қаласындағы Әлмерек ата бұлақ суының адам денсаулығына пайдасы өте көп. В.И. Вернадский және сәл кейіндеу А.П.Виноградов биогеохимиялық провинциялар деген теорияны қалыптастырады. Биогеохимиялық провинция дегеніміз – бұл территорияда, топырақта немесе суда, бір немесе бірнеше химиялық элементтердің көп немесе аз болуына байланысты ағзаның әртүрлі аурулармен ауруы байқалынады. Улы химиялық элементтермен қаныққан территориялар кездеседі, мысалы: ртуть, кадмий, таллий, уран және т.б. Бұлақ суының зерттеу нәтижелерінің көрсеткіштеріне тоқталсақ, олар:
1.Жалпы кермектігінің мөлшері- 5,5 моль/дм3, негізгі нормативтік көрсеткіші - 7,0 (10) моль/дм3-ден аспауы керек;
2.Фтордың мөлшері – 1,0 мг/дм3, негізгі нормативтік көрсеткіші - 1,2мг/дм3-ден аспауыкерек;
3.pH мөлшері – 7,негізгі нормативтік көрсеткіші -6-9 арасы болуы керек;
4.Кадмий мүлде кездеспейді, негізгі нормативтік көрсеткіші - 0,001 мг/дм3-ден аспауы керек. Әлмерек ата бұлақ суының химиялық құрамы адамның денсаулығына шипалы болып келеді.
Көптеген ауруларға ем бола алады және алдын алады. Әлмерек ата бұлақ суын, емделу типін рекреациялық зонаға жатқыза аламыз. Себебі, емделу үшін және созылмалы аурулардың алдын алу үшін, қан айналу процесін жылдамдату, тыныс алу жолдарын нығайту және т.б аурулардың алдыналу үшін минеральды бұлақ суын қолданады.
Қорытындылай келе, медициналық география табиғи ортаның және аймақтық өмір жағдайының, еңбек пен демалыстың халықтың денсаулығына әсерін және олардың географиялық таралуын
38
зерттейді. Ол сонымен қатар жоғарыда мысал ретінде көрсетіп кеткендей, рекреациялық іс-әрекеттегі медико-биологиялық аспектіні зерттеуде үлкен рөл атқарады.
ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ ЖЕР РЕСУРСТАРЫН ТИІМДІ БАСҚАРУ.
Үркінбай Ж.А., г.ғ.к., доц, Тоқбергенова А.А. жетекшілігімен
әл-Фараби ат. Қазақ Ұлттық университеті
e-mail: zhanna_bal_97@mail.ru
Жер құнарын мал білер (Қорқыт). Жер ең негiзгi табиғат байлығы. Ол барлық тiршiлiк көзi, өмiр сүру ортасы. Қазір адамдар өздерiне керек қоректiк заттардың 88%-н егiстiк жерлерден, 10%-н ормандар мен жайылымдардан, 2%-н теңiз бен мұхит суларынан алады. Жер қорын қорғау және тиiмдi пайдалану сондықтанда ең негiзгi, ешқашанда маңызын жоймайтын өзектi мәселе.Оңтүстік Қазақстан облысы – республикадағы маңызды және жақсы дамыған экономикалық аудандардың бiрi. Оңтүстік Қазақстан облысында 4 ірі егін шаруашылығымен айналысуға қолайлы массив бар: Қызылқұм - 726 км², Арыс – Түркістан – 910 км², Шәуілдір – 450 км², Келес – 1180 км² және Жалаңаш жазық - 1712² км, жалпы көлемі 4978 км². Қазақстандағы суармалы жер азайып барады, бар болғаны 1,0 млн. га ғана. Осы суармалы жерлерден алынған өнімнің құны республика бойынша алынған жалпы өнімнің 25% -н құрайды, яғни 6 га телімі егістен алынатын өнімді бір гектар суармалы егістен алуға болады екен. Рас, суармалы жерлерді игеру арзанға түспейді, каналдар қазып, жердің мелиорациялық жағдайын жақсартуға аз қаржы жұмсалмайды. 1990 – 1999 ж. арасында Республикадағы ауылшаруашылық жерлерінің саны 2 есеге қысқарды. (223.1 млн. га-дан 139 млн. гаға қысқарды), жайылымды жерлер 1,5 есе (35,6-дан 21,8 млн. га-ға дейін) қысқарды, ал пайдаланылмай бос жатқан жерлердің көлемі 10 есеге дейін (0,8 га – 10,2 га-ға дейін) көбейді. Жер ресурстарын тиімді, орынды пайдалану ел экономикасын көтерудегі ең маңызды көрсеткіш. Алайда, экономиканы көтереміз деп жерді орынсыз пайдалану үлкен, шешілуі қиын мәселелерді де туғызатынын есте ұстайық. Табиғи ортаны қорғау, табиғат байлықтарын тиімді пайдалану табиғаттың және қоғамның даму заңдылықтарына сүйеніп жүргізіледі. Біздің ойымызша, еең алдымен республикамыздың экологиясы бұзылған жерлерді қалпына келтіру, құрғақ, шөлді жерді суландыру, сортаң жерлерді мелиорациялау тағы басқа шаралардан бастаукерек.
ҚЫЗЫЛОРДА ОБЛЫСЫНДАҒЫ ҚАЗАЛЫ АУДАНЫНЫҢ АГРОКЛИМАТТЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Шуақбай А.Н., б.ғ.д., проф. Ж.У. Мамутовтыңжетекшілігімен
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттықуниверситеті
e-mail: shuakbai.akerke@mail
Қазалы ауданында жиынтық күн радиациясының ашы аспан кезіндегі жылдық суммасы шамамен 7400 мдж\м2 жән орташа бқлттылық жағдаында 6200 мдж\м2-қа жуық. Ашық аспан кезіндегі жиынтық радиацияның айлық суммасы желтоқсан айында 200 мдж\м2-тан шілдеде 950 мдж\м2 аралығында ауытқиды. Күн шуағының сағаттар санының орташа көпжылдық мәні Қазалы метерологиялық станциясында 2876 сағатты құрайды, яғни орташа бір жылда күн тәулігіне 8,5 сағат жарқырады. Ең шуақты айлары маусым, шілде және тамыз болып табылады, ал күн тәулік бойына орташа 12,2-11,7 сағат жақырайды. Жыл бойына күн шуағынсыз күндер саны шамамен 40 күнді құрады. Орташа көпжылдық көрсеткіш бойынша , мамыр-қыркүйек айлары аралығында барлық күндер шуақты болады. Ауданда 22 наурыздан 23 қыркүйек аралығында күн радиацияның қарқындылығы 0,60 кВт\м2-тан асады, яғни гелио-энергетикалық құрылғыларды қолдану мен электр қуатын алу үшін «техникалық қолайлы» болыптабылады.
Қазалы метрологиялық станцияда орташа жылдық температура 9,20С, шілдеде27,50 С, қаңтарда -9,80С-ны құрайды. Ауаның тәуліктік қарқыны салқын кезеңге қарағанда жылы кезеңде жоғары. Шілде айында күндіз ауа температурасы 34,0С-ға жетіп, түнде 20,0С-ға дейін түседі. Қаңтарда тәулік
39
бойында ауа температурасы Қазалы қаласында -5,50С-тан түнде -13,7 0С-ға дейін ауытқиды. Абсолюттік жоғары ауа температурасы 1984 жылы тіркелген -44,0 0С, ал абсолюттік төмен ауа температурасы 1969ж. -36,0С-ға құраған. Ауа температурасының көпжылдық (1971-2014 ж.ж) серпінін талдау негізінде жылыну байқалады. Жалпы, қарастырылған көпжылдық кезеңде орташа жылдық ауа температурасына жоғарылау үрдісі тән және Қазалы қ. Аумағында 2,0 С-қа артқан. Ауа температурасының негізінен көктемгі және күзгі айлар есебінен жоғарылаған.
Қазалы ауданында жауын-шашын мөлшері 113 мм-ден көп түсетін ықтимал жаңбырлы жылы кезең (сәуір-қазан) 14 –ды құрайды, яғни мұндай құбылыс 10 жылда 1 рет болуы мүмкін. Аз жаңбырлы жылы кезеңнің (36 мм-ден аз) қайталануы 16 , бұл 10 жылда 2 рет қайталануы мүмкін.
Қазалы ауданында тұрақты қар жамылғысы орташа, желтоқсанның 20-нан бастап бекінеді, 20 наурызда ери бастайды, жалпы 80 тәулікке дейін жетеді. Қыс бойында орташа көпжылдық қар жамылғысының биіктігі 10 см-ден аспайды, алайда ең жоғарғы биіктік 30 см-ге дейін жетуі мүмкін.
Ауданда жыл бойында онша желді болмайды. Қазалы қаласында жазға қарай жел басылып, оның жылдамдығы қыркүйекте ең төменгі мәнге (1,6м\с), ал қысқа қарай жел күшейіп, оның жылдамдығы сәуірде ең жоғарғы мәнге (2,6 м\с) жетеді. Қазалы қаласында орташа жыылдық желдің жылдамдығы 2,1 м\с-ты құрайды. Желдің ең жоғарғы жылдамдығы 20 м\с –қа дейін, ал желдің екпіні 28 м\с –қа дейін жетуі мүмкін.
Өсімдіктердің негізгі массасының көктемдік вегетациялық кезеңі тәуліктік ауа температурасының тұрақты 50С-ға, ал жылу сүйгіш өсімдіктер үшін 100С және 150С –ға өтуімен басталады. Вегетациялық кезеңнің орташа ұзақтығы 210 тәуліккежуық.
"ФИЛОСОФИЯ" НОВОГО ЭКОНОМИЧЕСКОГО ПОЯСА ШЕЛКОВОГО ПУТИ
Юнусова Д. Р.
под руководством Надырова Ш.М.
Казахский национальный университет имени аль-Фараби
E-mail: dilraba_08@mail.ru
В статье нами сделана попытка рассмотреть проект Нового экономического пояса Шелкового пути через призму теоретических основ, исторического опыта и научных концепций прошлого и сделать аналогии в их подходах, в сравнении с современными китайскими исследователями, с учетом перспектив и последствий данного проекта для мировой экономики, а также оценить возможности стран участников - ЭПШП по достижению консенсуса по основным экономическим проблемам на основе научно-технологического сближения и сотрудничества в рамках единых региональных и субрегиональных задач.
Исключительная роль Великого Шелкового пути заключается не только в развитии мировой цивилизации в прошлом, но и его значение в настоящее время в переформатировании ключевых составляющих мировой экономики [4]. Закономерно возникает вопрос: ЭПШП - это пространство или инструмент пространственного развития и управления, или то, и другое ? Известная китайская пословица гласит «Хочешь управлять - строй дороги», скорее всего исходя в старину из важности торговохозяйственных связей между городами и селами одной или нескольких стран, а, теперь эта пословица приобретает глобальный характер.
Китайский проект Экономического пояса Шелкового пути затрагивает различные области развития многих государств и целых регионов мира: безопасность, социокультурные, политикодипломатические и цивилизационные аспекты их существования. При этом
Китае на официальном уровне предпочитают не акцентировать внимание на ее геополитических целях [1]. Хотя любой крупный транспортный коридор - это, прежде всего, геополитика. Экономика здесь играет подчиненную роль.
ЭПШП это набор проектов, которые даже формально не образуют отдельный международный институт. Однако их оформление в рамках единой концепции, которая к тому же имеет глубокие исторические корни, придает новое звучание китайским инициативам. Китай выступает не только как экономический, но и как идейный лидер для стран региона[2]. Он уже не стремится держаться в тени, а, напротив, проводит активную политику, предлагая собственные решения в ответ на региональные вызовы [3]. В какой степени возможна реализация на практике идей, которые предлагает китайская сторона в силу их грандиозности и что это принесет отдельным странам и миру в целом?
40