Латинский язык / Соболевский С.И. Хрестоматия для переводов с латинского языка на русский

aut amphöris, ut pondère traherentur in profundum, adnexa (Liv. 33, 29, 6).

8..Nee unquam immodïca durarunt, nisi ilia moderatrix ratio compescuit. Hoc multarum tibi urbium ostendet eventus, quarum in ipso flore luxuriösä imperia ceciderunt, et, quiequid virtüte partum erat, intemperantia corruit (Sen. Ep. 74, 19).

408.

Imbuo.

1.Leonides, Alexandri paedagögus, quibusdam eum vitiis imbuit, quae robustum quoque et jam maximum regem ab ilia institutiöne puerlli sunt persécuta (Quint. 1, 1, 9).

2.Apud majores nostros juvönis ille, qui foro et eloquentiae para-

batur, imbütus jam domestïcâ disciplina, deducebatur a patre vel a propinquis ad eum oratorem, qui prindpem in civitate locum obtinebat (Tac. Dial. 34).

3.Quo semel est imbutd recens, servabit odörem Testa diu (Hor. Ep. 1, 2, 69).

409.

Carpo.

1. Carplte florem,

Qui nisi carptus erity turpiter ipse cadet (Ov. A. 3, 79).

410.

Nubo.

1.Venus nupsit Vulcano (Cic. N. D. 3, 23, 59).

2.Haec quinto mense post viri mortem Oppianïco nupsit (Cic. Cluent. 12, 35).

411.

Scribo.

1. Ad senem senex de senectute scripsi (Cic. Lael. 1, 5).

2.Multd quidem scripsi; sed, quae vitiösä putavi, Emendaturis ignibus ipse dedi (Ov. Tr. 4, 10, 61).

3.Exiguum nobis vitae curriculum naturä circumscripsit, immensum gloriae (Cic. Rab. perd. 10, 30).

210

4.Nihil scribîs, neque ad te his duöbus mensibus scripseram (Cic. Farn. 7, 9, 1).

5.Alcidämas quidam, rhetor antiquus, scripsit etiam laudationem

mortis, quae constat ex enumeratiöne humanorum malorum (Cic. Tusc. 1, 48, 116).

6. „Terra" dicta ab eo, quod terltur. Itaque „tera" in augurum Hbris scripta cum R uno (Varr. L. L. δ, 4, 21 = p. 8, ν. 13).

7. Fuit moris antlqui eos, qui vel singulorum laudes vel urbium scripsërant, aut honoribus aut pecuniä ornare (Plin. Epist. 3, 21, 3).

8.Zaleucus et Charondas reipublicae causa leges civitatibus suis scripserunt (Cic. Leg. 2, 6, 14).

9.Sed tu in ista epistöla nihil mihi scripsisti de tuis rebus, quae,

14.Mors est terribllis iis, quorum cum vita omnia exstinguuntur,— non iis, quorum laus emöri non potest; exsilium autem illis, quibus quasi circumscriptus est habitandi locus, — non iis, qui omnem orbem terrarum unam urbem esse ducunt (Cic. Parad. 2,

3, 18).

15. Justtiä est obtemperatio scriptis legibus (Cic. Leg. 1, 15, 42).

16.ïibi discëdens pollicltus sum, me omnes res urbänas diligentissime tibi perscripturum (Cic. Fam. 8, 1, 1).

17.Ne Cicerönis quidem temporibus intellegebantur eä, quae, rég-

19.Ibi illi (=Alexandro) littërae a Darëo redduntur, quibus, ut superbe scriptis, vehementer offensus est: praecipue eum movit, quod Darëus sibi régis titulum nec eundem Alexandri nomini adscripsërat (Curt. 4, 1, 7).

412.

3.A. Reputa, quantum laborum sumpsëris prius, quam hune psittâcum docuëris quaedam humänä verba sonare! — B. Plurimum

8.Adulescentes mihi mori sic videntur, ut quum aquae multitudlne flammae vis opprimïtur, senes autem sie, ut quum suä sponte,

nullä adhibïtâ vi, consumptus ignis exstingultur (Cic. Sen. 19, 71).

9.Gravissime aegrotasti: inedia et purgationibus et vi ipslus morbi consumptus es (Cic. Farn. 16, 10, 1).

10.Plures fame, quam îerro, absumpti (sunt) (Liv. 22, 39, 14).

413.

Contemno.

414.

Claudo.

1.Epaminondas urbem Lacedaemoniorum obsidiöne clausit (Nep. 15, 8, 5).

2.Sed quid poëtas? Opifïces post mortem nobilitari volunt. Quid enim Phidias sui similem speciem inelüsit in clipeo Minervae,

4.Profluens amnis aut vix aut nullo modo, conclusä autem aquä facile corrumpïtur (Cic. N. D. 2, 7, 20).

212

5. Multorum aures clausae veritati sunt (Cic. Lael. 24, 90).

6. Meä domus tibi patet, mihi clausa est (Cic. R. A. 50, 145). 7. Captivi in carcëre inclüsi sunt (Liv. 24, 19, 11).

8. Nulli praeclüsa virtus est; omnibus patet, omnes admittit, omnes invitât, — et ingenuos et libertînos et servos et reges et exsuies; non ellgit domum nec censum, nudo homine contenta est (Sen. Benef. 3, 18, 2).

9. Habent hoc in se naturâle blanditiae: etiam quum rejiciuntur, placent, saepe, exclusae, novissime admittuntur (Sen. N. Q. 4, praef. 4).

10. Omne, quod vivit, id vivit propter inclüsum in eo calörem (Cic. N. D. 2, 9, 24).

11. Nullum saeculum magnis ingénus clausum est (Sen. Ep. 102, 22).

12. Capti ab Jugurtlia — pars in crucem acti, pars bestiis objecti sunt, pauci, quibus relicta est anima, clausi in tenëbris, cum maeröre et luctu morte graviorem vitam exïgunt (Sail. Jug. 14, 15).

415.

Divido.

416.

Laedo.

8.Νοχ erat, et caelo fulgebat lund serënot

Inter minora sidëra,

Quum tu, magnorum numen laesura deorum,

213

In verba jurabas mea,

Fore htinc amorem mutuum (Hor. Epod. 15, 1).

9.Ingenium, longa rablglne laesutn,

Torpet et est multo, quant fuit ante, minus (Ον. Тг. 5, 12,21).

10.Irascimur saepe non illis, qui laeserunt, sed iis, qui laesuri sunt (Sen. Ira 1, 3, 1).

417.

Ludo.

1. Lusisti satis, edisti satis atque bibisti (Ног. Epist. % 2, 214).

418.

Mitto.

1. Caesäris litterarum exemplum tibi misi (Cic. Att. 7, 23, 3).

2.Ecquos legätos ad Hannibülem Romani miserunt de pace? (Liv. 23, 13, 1).

3. Lupo ovem commisisti (Ter. Eun. 5, 1, 16 = 832).

4.Uli robur et aes triplex

Circa pectus erat, qui fragilem truci

Commlsit peldgo ratem Primus (Ног. Od. 1, 3, 9).

5.Scélérate, etiam loquëris? Nescis, quam magnum flagitium admisëris? (Petr. 137).

8.Jovem Danaae misisse ajunt quondam in gremium imbrem aureum (Ter. Eun. 3, 5, 37 = 584).

9.Magnä vis est conscientiae, et magnä in utramque partem: ut neque timeant, qui nihil commiserint, et poenam semper ante oculos versari putent, qui peccârint (Cic. Mil. 23, 61).

10.Lyso noster, vereor, ne neglegentior sit: primum, quia omnes

11.Mälum Discordiae misit (Justin. 12, 15, 11).

12.Infantiam amisimus, deinde pueritiam, deinde adulescentiam

214

18.Athenienses, quum ad senatum legâtos de suis rebus maximis mittërent, très illius aetätis nobilissimos philosöphos miserunt (Cic. De or. 2, 37, 155).

19.Qua pro re argentum promisit hie tibi? (PI. Rud. 1378).

20.Clarorum virorum facta moresque postëris tradère, antiquïtus usitatum, ne nostris quidem temporibus quamquam ineuriösä suorum aetas omisit (Tac. Agr. 1).

21.Misi ad te epistölam Antonii (Cic. Att. 10, 10, 1).

22.Quae vis patrem Decium (Murem), quae filium immisit in armatas hostium copias? (Cic. Parad. 1, 2, 12).

23.Quam Graeciä coloniam misit sine Pythio aut Dodonaeo aut Hammönis oraculo? Aut quod bellum susceptum ab ea sine

419.

1. Legâtus est vir bonus, perëgre missus reipublicae causa (K. 3066).

2.Bellum Illyriis, propter unum ex legâtis, qui ad eos missi erant, occîsum, indicium est, subactique in deditiönem venerunt (Periocha Liv. 1. 20).

8. Graves soient offensiönes esse ex gravibus morbis, si quae culpa commissa est (Cic. Fam. 16, 10, 1).

9. Quot classes, quot duces, quot exercïtus priore bello amissi sunt (Liv. 26, 41, 10).

10. Captivi Romam missi atque ibi in carcëre inclusi sunt (Liv. 24, 19, 11).

11.Caedes a te commissa est: cruentam enim vestem habuisti (Quint. 5, 12, 3).

13.Est haec naturä mortalium, ut nihil magis placeat, quam quod anvssum est (Sen. Ad Marc. 16, 8).

14.Sera gratulatio reprehendi non solet, praesertim si nullâ negle-

215

420.

In-vado. E-vado.

1. Eum morbus invâsit gravis (PI. Asin. 1, 1, 43 = 55).

2.Me quoque inväsit tremor (Sen. H. F. 61).

3.Quis ignorât, ex ipsa Socrätis schola evasisse tyrannos et hostes patriae suae? (Quint. Decl. 268 = p. 102 Lemaire).

421.

Mergo.

1.Inter insülas Theram et Therasiam, medio utriusque ripae maris spatio, terrae motus fuit, in quo, cum admiratiöne navigantium,

repente ex profundo cum calidis aquis insulä emersit (Just. 30, 4, 1).

2.Victi Persae in naves confugerunt, ex quibus multae submersae, multae captae sunt (Just. 2, 9, 13).

422.

Spargo.

423.

Cedo.

3.Quid igltur te, Marciä, movet? Utrum, quod filius tuus decessit, an, quod non diu vixit? (Sen. Ad Marc. 19).

4.Decessit Alexander annos très et triginta natus, vir supra

6.Audio, Valerium Martiälem decessisse, et moleste fero (Plin. Epist. 3, 21, 1).

7. Libèrum senatüs judîcium propter metum non fuit. — Si timuisse eos facis, qui discesserunt, concède, non timuisse eos, qui remanserunt (Cic. Pro domo, 4, 10).

8.Nulli, etiam cui rapinä féliciter cessit, gaudium rapti duravit in postêrum (Sen. Ep. 74, 7).

9.Poëtis furôre concessum est (Plin. Ep. 7, 4, 10).

216

10.Mendacium dicere etiam sapienti aliquando concessum est (Quint.

•2, 17, 27).

12.Quid nobis tarn naturäle, quid ab ipsa providentia magis datum concessumque potest videri, quam alëre homines ac sustinere? (Quint. Decl. 260 = p. 73 bemaire).

424.

Per-cutio. Ex-cutlo.

1.Cum pare contendêre anceps est; cum superiore furiösum, cum inferiore sordïdum... Percussit te, recède: referiendo enim occa-

siönem saepius feriendi dabis (Sen. Ira 2, 34, 1, 5).

2.Taurus excussit cervlce securim (V. Aen. 2, 224).

3.Crates, quum indoctum puerum vidisset, paedagögum ejus percussit (Quint. 1, 9, 5).

425.

3.Sus rostro si humi A littëram impressërit, num propterea suspicari potëris, Andromächam Ennii ab ea posse describi? (Cic. Div. 1, 13, 23).

4.Guttà cavat lapldem, consumîtar anulus usu\

6.M. Tullius saepe dicit de oppressa conjuratiône Catilinae; sed modo id virtuti senatus, modo providentiae deorum immortalium assignat (Quint. 11, 1, 23).

8.Quid esse causae credêmus, cur veteränus dux, fortissimus bello, compressis, quod ajunt, manibus sedeas? (Liv. 7, 13, 7).

217

426.

Gero.

1. Bellorum genera sunt tria: gentile, quod cum externis gerïtur, ut Romani cum Latinis, Athenienses cum Lacedaemoniis; servile, quod Romani adversus fugitivos gesserunt et contra duces eorum Spartäcum, Crixum et Oenomäum; civile, quo inter se certant cives, ut Marius et Sulla, Caesar et Pompejus, Augustus et Antonius (Ampelius N XLI).

2.Caesar res bello gesserat, quamvis reipublicae calamitösas, at tarnen magnas (Cic. Phil. 2, 45, 116).

3.Cum omnium bellicosissimis bellum gessi: multa castella cepi, multa vastavi (Cic. Fam. 11, 4, 2).

4.Scito, ea, quae nos pro salute patriae gessimus, orbis terrae judicio ac testimonio comprobari (Cic. Fam. 5, 7, 3).

5.Non sumus modlcä laudatiöne contenti: quicquid in nos adulatio

8.Equités Scipiönis, vi oppïdo potiti, in medio foro lignis coacervatis omnibusque rebus eorum (=incolarum) congestis, ignem

427.

Uro.

428.

Dico.

1.Est ita, ut dixi.

2.Roma parentem,

Roma patrem patriae Cicerönem libéra dixit (Juv. 8, 243).

3.Quidam vetêrum poëtarum Veritätem Tempöris filiam esse dixit (Gell. 12, 11, 7).

5.Nemo doctus unquam mutationem consilii inconstantiam dixit esse (Cic. Att. 16, 7, 3).

6.Anaxagöras nivem nigram dixit esse (Cic. Acad. 2, 23, 72).

218

10.Ventorum frigidissimi sunt, quos a septentriöne diximus spirare (Plin. N. H. 2, 48, § 126).

12.Filium unïcum adulescentulum habeo. Ah! quid dixi habëre me! Immo habui, Chrême. Nunc habeam, nec ne, incertum est (Ter. Heaut. 1, 1, 41=93).

13.Dixeris maledicta cuncta, quum ingrfitum hominem dixeris (Syr. 146).

14.Nemo mihi in foro dixit: „redde, quod debes" (Petr. 57).

15.Thaïes, unus e septem, ex aqua dixit constare omnia. At hoc Anaximandro non persuäsit (Cic. Acad. 2, 37, 118).

16. Thaïes Milesius aquam dixit esse initium rerum (Cic. N. D. 1,

10, 25).

17.Nec hoc oratori contingëre inter adversarios, quod Pythagörae inter discipülos, potest, „Ipse dixit" (Quint. 11, 1, 27).

22.Non abs re dictum est: „qui neminem habet inimlcum, eum nec amicum habëre quemquam", et „felicitätis semper invidiam esse comltem" (Erasm. 1, 244).

dissërunt, nihil esse obscënum, nihil turpe dictu (Cic. Fam. 9, 22, 1).

26. Non omnia eveniunt, quae praedicta sunt (Cic. N. D. 2, 4, 12).

27.Scio, me sententiam esse dicturum prima specie haudquaquam auribus tuis gratam (Curt. 5, 9, 3).

429.

Duco.

219