Латинский язык / Соболевский С.И. Хрестоматия для переводов с латинского языка на русский

3.С. Duillius consul adversus classem Poenorum prospère pugnavit, primusque omnium Romanorum ducum navalis victoriae duxit triumphum. Ob quam causam ei perpetuus honos habitus est, ut revertenti a cena, tibicïne canente, funâle praeferretur (Periocha Liv. 1. 17).

4.Flaccus, tempestatibus foedis coactus, exercitum omnem in urbem introduxit (Liv. 40, 33, 3).

5.A. Misôri sunt, qui uxöres ducunt. —В. At tu duxisti altëram

(Rhet. ad Her. 2, 25, 39= Diehl p. 91).

6. Nihil agère sinit morbus, qui me omnibus abduxit officiis (Sen. Ep. 78, 20).

7. Si Paris ex Graecis uxorem duxerit oris,

Excidiuni Trojae ducet et опте mahim (Troilus, 1,383).

8.Videre etiam licet, plerosque non tarn natürä liberales, quam quädam gloria ductos, ut benefïci videantur, facere multa, quae proficisci ab ostentatione magis, quam a voluntâte videantur (Cic. Off. 1, 14, 44).

9.His quidem quidquam sanctum ac religiösum videri potest, qui,

etiamsi quando, aliquo metu adducti, deos placandos esse, arbitrantur, humänis hostiis eorum aras ас templa funestant? (Cic. Font. 14, 31 [10, 21]).

10. Uli, gladiis eductis, caedëre incipiunt ejus servos (Cic. Mil. 10, 29).

11.„Indoctus" dicïmus brevi prima littërâ, „insânus" — productâ, „inhumänus"—brevi, „infëlix" —longâ (Cic. Orat. 48, 159).

14.Helvetii, omnium rerum inopia adducti, legätos de deditione ad Caesärem miserunt (Caes. B. G. 1, 27, 1).

430.

In-ffigo.

1.Mihi illa omnia immortâlem gloriam dederunt, tibi sempiternam turpitudinem inflixerunt (Cic. Pis. 26, 63).

431.

Re^o.

1.Peripatetlci dlcunt, claros viros, a se instructos, rempublicam saepe rexisse (Cic. Acad. 2, 36, 115).

2.Gajus Caesar dédit vitam Pompejo Penno, deinde absolûto et

agenti gratias porrexit osculandum sinistrum pedem (Sen. Benef. 2, 12, 1).

3.Credebant hoc grande nefas et morte piandum, Si juvenis vetiilo non assurrexerat (Juv. 13, 54).

220

4.О quam res est contempta homo, nisi supra humänä surrexerit! (Sen. Nat. Quaest. Prologus 5).

5.Omnia vincat intentio, quam si totâ mente in opus ipsum direxeris, nihil eorum, quae oculis vel auribus incursant, ad animum pervenient (Quint. 10, 3, 28).

7.Recentissimä quaeque sunt correctä et emendatä maxime (Cic. Acad. 1, 4, 13).

432.

3.Vesträ virtus nee obliviöne eorum, qui nunc sunt, пес reticentiä posterorum insepultä esse potërit, quum vobis immortäle monumentum suis paene manibus senatus populusque Romanus exstruxerit (Cic. Phil. 14, 12, 33).

4.Quidquid longä series multis laboribus, multä deum ( = deorum)

indulgentiä struxit, id unus dies spargit ac dissipât (Sen. Ep. 91, 6).

5.Pyramides regum Aegyptiorum sepulchra sunt, adeo ingenti mole saxorum in mediis arenis Aegypti structä, ut inter septem mira-

221

9. Video carcërem publicum, saxis ingentibus structum, angustis

434·

5.In terram cadentibus corporibus iisque humo tectis, sub terra censebant rellquam vitam agi mortuorum (Cic. Tusc. 1, 16, 36).

435.

Traho.

1.Saepe mihi dubiatn traxit sententid mentent, Curarent supëri terras, an nullus inesset

4.Aspërae facetiae, ubi multum ex vero traxêre, acrem sui memoriam relinquunt (Tac. Ann. 15, 68, 15).

6.Vitellius, religatis post terga manibus, injecto cervicibus laqueo, veste disc;ssä, seminüdus in FOrum tractus est (Suet. Viiell. 17).

7.Macedönum regnum morte Alexandri distractum est in multa régna (Liv. 45, 9, 7).

8.Amicitia, inter pocula contracta, plerumque -vitreä (В. 151).

222

436.

Vëho.

1.Acilius consul, ut situm noscëret urbis, ab omni parte equo moenia est circumvectus. Sita est Heraclëa in radie bus Oetae montis, ipsä in campo, arcem imminentem loco alto et undlque praeciplti habet (Liv. 36, 22, 4).

2.Amphictyönis temporibus aquarum illuvies majorem partem populorum Graeciae absumpsit. Superfuerunt, quos réfugia montium receperunt, aut ad regem Th'essaliae Deucaliönem ratibus evecti

8.Cras vives? hodie jam vivëre, Postume, serum est

Ille sapit, quisquis, Postume, vixit heri (Mart. 5, 58, 7).

9.Rhaebe, diu, res si qua diu mortalibus ulla est, Viximus (V. Aen. 10, 861).

10.Nain neque divitibus contingunt gaudia solis,

Ut, quocunque loco fueris, vixisse libenter

Te dicas (Hor. Ep. 1, 11, 22).

13.Feliciores sunt, qui vixerunt, quam qui nec nati sunt nec nascentur unquam (Erasm, 1, 156).

14.Vixi, quemadmödum volui; quare mortuus sim, nescio (Inscriptio sepulchralis = K. 1172).

15.Moriêtur Epicurus, quum duo et septuaginta annos vixerit (Cic. Fat. 9, 19).

22 3

16.Vixit ad summam senectutem valetudïne optima (Cic. Hortens. fragm. 11= p. 283 Klotz).

17.Grave vulnus Macrïnus noster %accepit. Amisit uxorem singuläris exempli. Vixit cum hac triginta novem annis sine jurgio, sine offensa (Plin. Epist. 8, 5, 1).

18.Nihil ex persona poëtae, sed omnia sub eorum, qui illo tempore vixerunt, (tragïci) dissërunt (Veil. 1, 3, 2).

19.Cras te victurum, eras, dicis, Postume, semper.

Die mihi, eras istud, Postume, quando vënit? (Mart. 5, 58, 1).

20.Discite, о misëri, et causas cognoscite rerum,

Quid sumus et quidnam victuri gignimur (Pers. 3, 66).

21.Sperat adulescens, diu se victurum, quod sperare idem senex non potest (Cic. Sen. 68).

438.

Jungo.

1.L. Mummius urbem pulcherrimam atque ornatissimam Corinthum sustulit urbesque Achaiae Boeotiaeque multas sub Imperium populi Romani subjunxit (Cic. Verr. 1, 21, 55).

2.Sejunge te, quaeso, aliquando ab iis, cum quibus te non tuum

4.Gloria vincendi juncta est cum milite, Caesar.

Caesar, parcendi gloria sola tua est (Antonio Tibaldeo = Hb. 76).

5.Inqulnat egregios adjunetä superbiä mores (Claudian. De IV cons. Hon. 305).

6.Voluptas non est voluptas, quae cum mala fama malaque conscientia conjuncta est (Erasm. 1, 28).

7.Nec illud negari potest, alterlus vicem dolëre ejusque calamitâ-

9.Omnium societätum nullä praestantior est, nullä firmior, quam quum viri boni, moribus similes, sunt familiaritâte conjuncti (Cic. Off. 1, 17, 55).

439.

Fingo.

1.Vetères Fortunam non modo caecam et furenti similem, verum etiam volubïli saxo pendentem effinxerunt, quod Fortuna iis videbatur omnia non solum temëre et caeco impëtu administrare, bonis adversä, malis hominibus prospéra, sed, instar globi vagä, necessitate quadam naturae volvi (Petrus Callyus ad Boëtii Consolationem philosophiae, a. 1695, p. 96).

224

2.Recte a Platone poëtae ejiciuntur ex ea civitate, quam finxit ille, quum optimos mores et optimum reipublicae statum exquirëret (Cic. Tusc. 2, 11, 27).

3. Non facile dijudicatur amor verus et fictus (Cic. Fam. 9, 16, 2).

4.Vera gloria radices agit atque etiam propagatur; fictä omnia celeriter, tanquam flosculi, deddunt, nee simulatum potest quicquam esse diuturnum (Cic. Off. 2, 12, 43).

5.О magnä vis veritätis, quae, contra hominum ingénia, calliditä-

6.Fietas fabulas, e quibus utiHtas nullä elïci potest, cum voluptate legimus (Cic. Fin. 5, 19, 51).

440.

Pingo.

1. Artiflci jueundius pingëre est, quam pinxisse (Sen. Ep. 9, 7).

2.Ego te probe agnosco, cui non solum vestis mutata est, verum etiam faciès totusque corporis habitus. Quot coloribus pictus es!

Nulla avis aeque variât plumas suas (Erasm. 1, 184).

3. Nota tibi sunt dogmata philosophiae Stoïcae, quae nomen aeeepit a porticu, in qua Zeno docuerat. Haec, Athenis in Ceramïco sitä, depicia erat a Polygnöto et Micöne et Panaeno. Eminebat autem

inter quattuor pietüras pugnä Marathoniä (O. Jahn in commentario ad Persil Sat. 3, ν. 52—62, p. 154).

441.

Ex-stinguo. Re-stinguo.

1. Exstincta parum fideliter incendia majore flammâ reviviscunt (Flor. 1, 40, 14 = 3, 5, 14).

2. Favor et misericordiä acres et vehementes primos impetus habent, paulätim consilio et ratione quasi restinetä consîdunt (Plin. Ep. 2, 11, 6).

442.

Stringo.

tos et inopinantibus (Forcellini in v. Laneus).

4.Equités Scipiönis, vi oppido potlti, in medio foro lignis coacervatis, ignem subjiciunt atque ejus oppidi ineölas vivos constrictosque in flammam conjiciunt atque ita acerbissimo afficiunt supplicio (Bell. Afr. 87, 2).

5.Nee metu nee adulandi foeditäte constrictä posterltas —incorruptä praeteritorum solet esse speetütrix (Amm. Marc. 30, 8, 1).

6.Centuriönes in oppido, gladiis destrictis, portas oecupaverunt (Caes. B. G. 7, 12, 6).

443.

Figo.

1.Saucius factus sum in Venëris proelio: sagittä Cupîdo cor meum transfixit (PL Pers. 1,1, 24=24).

4. Quod penîtus infixum est animis hominum multoque usu confir-

5.Quod semel destinavi, clavo tabuläri fixum est (Petr. 75).

6.Auriga Darêi, qui, ante ipsum sedens, equos regebat, hastä transfixus est (Curt. 4, 15, 28).

3.Saepe lapldum, sangulnis non nunquam, terrae interdum, quondam etiam lactis imber defluxit (Cic. Div. 1, 43, 98).

4.Ex Hispania Brutus ceterique exsules ad eum (=Marium) confluxerunt (Granius Licinianus, p. 16, 5 Flemmisch).

5.(Venus) Dixit et avertens roseu cervlce refulsity Ambnosiaeque comae divlnum vertlce odörem Spiravëre; pedes vestis defluxit ad imos,

Et verä incessa patuit ded (V. Aen. 1, 402).

445.

Decerno.

1.„Hostes" hi sunt, qui nobis aut quibus nos publiée bellum decrevimus; cetëri „latrönes" aut „praedönes" sunt (Digesta 50, 16, 118).

2.Ego vero nihil impossiblle arbltror, sed, utcunque fata decreverint,

ita eunetä mortalibus provenire (Apul. Met. 1, 20 = p. 16, 19 Vliet).

3.Quae pessimi atque stultissimi decrevere, eä bonis et sapientibus faciendä sunt (Sail. Or. Phil, contra Lepldum).

226

4.Faciat, quid (=quod) lubet: sumat, consumât, perdat: decrëtum est pati (Ter. Heaut. 3, 1, 55= 464).

446.

Peto.

1. Impie egit Coriolânus, qui auxilium petiit a Volscis (Cic. Att. 9, 10, 3).

2.Mortem sapientes nunquam invlti, fortes saepe etiam libenter oppetiverunt (Cic. Catil. 4, 4, 7).

3.Erechthei filiae cupide mortem expetiverunt pro vita civium (Cic. Tusc. 1, 48, 116).

4.An, si quis atro dente me petiverit, Inultus ut flebo puer? (Ног. Epod. 6, 15).

5.Quam saepe, veniam qui negavit, petiit! Quam saepe ejus pedibus

advolutus est, quern a suis reppulit! (Sen. Ira 2, 34, 4).

6.Clarae mortes, pro patria oppetltae, beâtae videri soient (Cic. Tusc. 1, 48, 116).

7.Lectio, quae placuit, decies repetlta, placebit (Ног. A. P. 365.

Bind. 1641).

447.

Quaero.

1. Ta ne quaesieris (scire nefas), quem mihi, quern tibi Finem di dederint, Leuconoë (Ног. С. 1, 11, 1).

2.Lacté (=lac) gallinaceum si quaesieris, invenies (Petron. 38).

3.In deligendo cibo et potu valetudlnis potius, quam voluptâtis ratio habenda est, neque tarn sapor exquisltus, quam salubrltas sequenda (Ernesti, Doctr. solid. 446).

4.Bellum ita suscipiatur, ut nihil aliud, nisi pax quaesitä videatur (Cic. Off. I, 23, 80).

5.Haec multo labore quaesitä unä eripuit horä (Cic. Sulla 26, 73).

448.

Sero.

1. Non enim temëre nee fortulto sati et creati sumus (Cic. Tusc. 1, 49, 118).

2.Aured prima satà est aetas, quae, vindlce nullo, Sponte sua, sine lege fidem rectumque colebat: Poenä metusque abërant (Ov. Met. 1, 89).

3. Multae istarum arbörum meä manu sunt satae (Cic. Senect. 17, 59).

4.Fateor, insltam esse nobis corporis nostri caritâtem (Sen. Ер.14,1).

5.Habemus insltam quandam, vel potius innätam cupiditätem scientiae (Cic. Fin. 4, 2, 4).

6.Difficile est mutare animum et, si quid est penïtusinsïtum moribus, id subito evellëro (Cic. Epist. ad Quint, fr. l/ 1,;38).

449.

SÏno.

1.Metus ас terror sunt infirma vinclä caritätis, quae ubi removëris, qui timëre desiërint, odisse incipient (Tac. Agr. 32, 8).

2.Ajunt, Graecam Latinamque linguam jam pridem mortuas esse. Ego vero eas nunc demum non tantum vivëre et vigëre contendo, sed, si in tralatione perstandum est, firmâ valetudlne uti, postquam

esse in potestâte plebis desierunt (Mureti Or. 17 = v. 2, p. 160).

450.

Sperno.

1. Vanam gloriam qui spreverit, veram habebit (Liv. 22, 39, 20).

2.Nil tuto in hoste despicïtur: quem spreveris, valentiorem neglegentiâ facias (Curt. 6, 3, 11).

451.

Sterno.

1.Sitis praecipue fatigatos et saucios perurebat, passimque omnibus rivis prostravêrant corpora, praeterfluentem aquam hianti ore cap tantes (Curt. 4, 16, 12).

2.Cimon apud Mycâlen Cypriorum et Phoenicum classem devictam cepit eodemque die pari fortunâ in terra usus est: namque, hostium navibus captis, statim ex classe copias suas eduxit barbaro-

rumque maximam vim uno concursu prostrâvit (Nep. 5, 3, 2).

3.Ex horreis direptum effusumque frumentum vias omnes constraverat (Cic. Div. 1, 32, 69).

4.In hac ruina rerum stetit unä intégra atque immobïlis virtus po-

5.Haec oppida quodam tempore florentissimä fuerunt, nunc prosträtä et dirutà ante oculos jacent (Cic. Fam. 4, 5, 4).

452.

Lacesso.

1.Omnlno probabiliora sunt, quae lacessîti dicimus, quam quae priores (Cic. De or. 2, 56, 230).

453.

Arcesso.

1. Subinvideo tibi, ultro te etiam arcessîtum ab eo ( = a Caesare), ad quem, cetêri non propter superbiam ejus, sed propter occupatiönem àspirare non possunt (Cic. Fam. 7, 10, 1).

m

454.

Alo.

1. Aliénas simultâtes пес excïto пес alo; sed, ubicunque datur opportunltas, aut exstinguo aut mitïgo. His rationibus hactënus vitavi

invidiam, ac benevolentiam civium meorum alui (Erasm. 1,244—5).

2.Glans allât vetëres (Tib. 2, 3, 69).

3.Duo fratres inter se dissidebant; altèri filius erat. Patruus in egestatem incldit; pâtre vêtante, adulescens ilium aluit (Sen. Controv. 1, l = p. 67, 19).

4. Aluistis hoc incendium, quo nunc ardetis (Liv. 21, 10, 4).

5.Cui non educatöres, cui non magistri sui atque doctöres, cui non locus ipse mutus ille, ubi alïtus aut doctus est, cum grata recordatiöne in mente versatur? (Cic. Plane. 33, 81).

4.Corpora, foedä podägrä,

Et sertis amplexus eultä puellä fugit (Tib. 1, 9, 73).

456.

Consulo.

1.Priusquam ineipias, consulto, et, ubi consulueris, mature facto opus est (Sail. Cat. 1).

457.

Sero.

1.Amicum non deserui (Cic. Fam. 11, 28, 2).

2.Perdldit arma, locum virtutis deseruit, qui

Semper in augenda festlnat et obrultur re (Hor. Ep. 1, 16, 67).

3.Raro antecedentem scelestum

Deseruit pede poenä claudo (Hor. Od. 3, 2, 31).

4.Ita sentio et saepe disserui, Latinam linguam non modo non inöpem, sed locupletiorem etiam esse, quam Graecam (Cic. Fin. 1, 3, 10).

5.Vitä incultä et déserta ab amîcis non potest esse jueundä (Cic. Lacl. 15, &).

6.Cornificius poëta, a multibus desertus, interiit, quos saepe fugientes galeâtos lepöres appellärat (Suetonius, p. 295, Roth).

229