Латинский язык / Соболевский С.И. Хрестоматия для переводов с латинского языка на русский

5.Stultä curä est, quae spem non habet (Quint. Decl. 6, 19= p. 151—2 Lemaire).

6.Quae vènit ex tuto, minus est accepta voluptas (Ον. Α. Α. 3,

603).

7.Mulier, quae multis nubit, multis non placet (Syr. 374).

8.Quae indotätä est, ea in potestäte est viri (PL Aul. 3, 5, 60 = 534).

9.Senilis stult^tiä, quae delîratio appellari solet, senum levium est, non omnium (Cic. Sen. 11, 36).

10.Militât omnis amans, et habet sua castra Cupido: Attice, crede rnihi, militât omnis amans.

Quae bello est habllis, Venëri quoque convmit aetas;

Тигре senex miles, turpe senilis amor (Ov. Am, 1, 9, 1).

14.Quae apud alios iracundiâ dicltui;, eä in imperio superbiä atque crudelltas appellatur (Sail. Cat. 51, 14).

16.Phiiosophiae magnam habeo gratiam, quae me non modo ab sollicitudïne abdücit, sed etiam contra omnes fortunae impetus armât (Cic. Fam. 12, 23, 4).

17.Scythae sine pedibus dicunt esse fortunam, quae manus et pennas tantum habet; quum manüs porrigit, pennas quoque comprehendôre non sinit (Curt. 7, 8, 25).

18.Benevolentiä, quae sola formae gratia conciliatur, ferme temporariä est (Erasm. 1, 173).

19.Quae tarn multos habet amicos, eä nullum habet amicum, mihi crede, Lucretiä (Erasm. 1, 210).

20.Justius invidil nihil est, quae proiinus ipsum

Auctörem rodit excruciatque anlmum (Poetae lat. min., ed. Bährens, 3, p. 169).

216.

4.Saepe, quod datur, exiguum est; quod sequltur ex eo, magnum (Sen. Ep. 81, 14).

5.Quod beneficium ;n tempore et cupienti datur, gratum est; at

quod sero et non desideranti datur, ingrâtum est (Dem. Phal. ap. Rut. Lup., p. 4, ed. Halm). /

6. Quod licet, ingrâtum est; quod non licet, acrius urit (Ov. Am. 2, 19, 3). V

7.Vile est, quod licet (Petr. 93).

8.Pectus est, quod disertos facit (Quint. 10, 7, 15).

110

9. Çfuod non opus est, asse carum est (Cato ap. Sen. Ep. 94, 28).

10.Ex malis multis malum, quod minimum est, id minime est malum (PI. Stich. 1, 2, 63 = 120).

11.Multo plus intellegïtur, quod oculis vidëtur, quam quod aure

14.Cave, quod est nimium (B. 470).

15.Cura esse, quod audis (Ног. Ер. 1, 16, l7 ).

16.Graiius est donum, quod vënit ante preces (B. 1254).

17.Non omnibus unum est,

Quod placet, hic spinas colllgit, ille rosas (Petron. fragm. 35).

18.Quod licet Jovi, non licet bovi (B. 2882).

27.Quod nix est, hoc grando non est; nix autem albä est; grando igïtur albä non est (Gell. 18, 13).

28.Quod homo est, non est hoc equus; homo autem animal est; equus igitur animal non est (Gell. 18, 13).

29.Mel, quod optimum est, relïquo ponderosius est. In vase igïtur mellis pars, quae in imo est, utîque praestat pondère, et ideo supernante pretiosior est. Contra, in vase vini pars inferior

admixtiöne faecis non modo turbulentä, sed et sapöre deterior

217.

1.Plurimum hominî negotii alvus exhlbet, cujus causa major pars mortalium viv t (Plin. N. H. 26, 8, 43).

2.Qui apud multi'tudlnem sua causa loquitur, gratior eo est, cujus

4.Non scribit, cujus carmina nemo legit (Mart. 3, 9, 2).

5.Unä est amicitiä in rebus humän;s, de çujus utilitäte omnes uno Qrç consentant (Ciç. Uel, 23, 86),

Ш

218.

1.Ntinquam est ille miser, cui facile est mori (Sen. Here. Oet. 111).

,2. Cui peccare licet, peccat minus (Ov. Am. 3, 4, 9).

3. Diligltur nemo, nisi cui fortünä seeundä est (Ον. Pont. 2, 3,23).

4.Nimium boni est, cui nihil est mali (Enn. ap. Cic. Fin. 2, 13, 41=Diehl p. 39).

5.Caesàri ipsi, cui omnia licent, propter hoc ipsum multä non licent (Sen. Ad Polyb. 7, 2).

6. Cui placet alterius, sud nlmlrum est odio sors (Ног. Ер. 1,

14, 11).

7.Minus decipïtur, cui negatur celeriter (Syr. 367).

8.Cui homini di sunt propitii, lucrum ei profecto objiciunt (PI. Cure. 4, 2, 45= 531).

9.Cui vis est, jus non metuit (B. 627).

10.Non est, crede mihi} multos qui possidet agros, Dives, sed dives, cui satis unus ager (Bell. p. 88).

H.In hac insula est fons aquae dulcis, cui nomen Arethusa est, incredibïli magnitudïne, plenissimus piscium (Cic. Verr. 4, 53, 118).

219.

1.Nullus perniciosior hostis est, quam quem ^udäcem angustiae faciunt (Sen. N. Q. 2, 59, 5).

2. Fortuna, nimium quem fovet, stultum facit (Syr. 198).

3.Male agltur cum domïno, quem vilïcus docet (Cato ар. Colum.

R. R. 11, 1, 4).

4.Quem di diligunt, adulescens morïtur, dum valet, sentit, sapit

7.Dis proximus ille,

Quem ratio, non ira movet (Claudian. De cons. Mallii Theod. 227).

9.Multos timêre débet, quem multi timent (Syr. 372).

10.Nemo fideliter d:llgit, quem fastidit (Curt. 5, 5, 12).

11.Animal hoc provldum, sagax, multiplex, aeütum, memor, plenum rationis et consilii, quem vocamus hominem, solum est ex tot animantium generibus atque natüris partïceps rationis çt cogi-

«tationis (Cic. Leg. 1, 7, 22),

112

12.Indigne vivit, per quem non vivit alter (Riley 177).

13.Felix, quem faciunt aliéna pericula cautum (Riley 122).

14.Quem ad modum Marti pro ludo est homines interficère, ita et tibi; nisi quod tu, Marte crudelior, occldis etiam amantem (Erasm. 1, 148).

15.Ipse ego is sum, adulescens, quem tu quaeris (Plaut. Pseud. 978).

16.Sola hic mihi nunc videor, quia ille hinc abest, quem ego amo praeter omnes (Plaut. Amph. 640).

17.Pinarium, quem mihi commendas, diligentissime DejotäruS curât, graviter aegrum (Cic. Att. 6, 1, 23).

18.Quem récitas, meus est, о Fidentine, libellus;

Sed maie quum récitas, inclpit esse tuus (Mart. 1, 38).

19.Nullam habet spem salütis aeger, quem ad intemperantiam medlcus hortatur (Sen. Ep. 123, 17).

3.Proverbialïter dicunt raram avem earn, quam post longum tempus videmus (Schol. ad. Pers. 1, 46).

4.Mollis illä educatio, quam indulgentiam vocamus, nervös omnes mentis et corporis frangit (Quint. 1, 2, 6).

5.A. Non est illi commödum.— В. Itane? commödum illi non est

quae me amat, quam ego contra amo? (PI. Mere. 5, 2, 77 = 918).

147Lemaire).

3.Malier cupldo quod dicit amanti,

6. Libenter homines, quod volunt, credunt (Caes. B. G. 3, 18, 2). 7. Quod nimis misëri volunt, hoc facile credunt (Sen. H. F. 313).

8.Si illud, quod volumus, dicïtur, palam quum mentiuntur, verum esse insclti credimus (PI. Truc. 1, 2, 89 = 191).

9.Etiam oblivisci, quod scis, interdum expëdit (Syr. 176 var. 1.).

10.Parabile est, quod natürä desidërat; ad manum est, quod satis est; ad supervacua sudatur (Sen. Ep. 4, extr.).

11.Non semper bonum est illud, quod cuplmus ardenter (Cic. Tusc. 4, 17, 39).

12.Liberalis est, qui, quod altëri donat, sibi deträhit (Sen. Clem. 1, 20, 3).

13.Quod in corde sobrius, id in ore ebrius (В. 2880).

222.

1. Quo plura habent homines, eo ampliora cupiunt (Justin. 6, 1). 2. Satis est disertus, e quo loquitur vërltas (Syr. 681).

8.Poëtae spiritum,quo valent, ab ipsis dis ducunt (Berger,Phr. p.86).

9.Narratio, quo brevior, eo dilucidior (Ad Her. 1, 9, 15).

10.Quo(que) minor spes est, hoc magis ille cupit (Ov. Fast. 2, 766).

11. Oceänus est mare magnum, quo totä cingltur terra (Forcellini in v. Oceanus).

12.Momento temporis in montem sudantes conscendlmus, • ex quo haud procul oppidum cernïmus (Petron. с. 116).

13.Apis populorum omnium Aegypti numen est; bos niger, certis maculis insignis, et caudâ linguâque dissimilis aliorum. Raro

nascltur, diesque, quo gignltur, genti maxime festus est (Mela 1, 9, 58).

14.Sive locum specto, locus est inamabllis, et quo Esse nihil toto tristius orbe potest;

Sive homines,—vix sunt homines hoc nomine digni,

Quamque lupiy saevae plus feritatis habent (Ov. Tr. 5, 7, 43—46).

223.

1. Horum sententiae omnium non modo superstitiönem tollunt, in

6.Cond:cio, sine qua non.

7.Scientiä quasi navis est, qua homo calamities tanquam cautes praetervehïtur (Kock ad Fragm. Com. 2, p. 237).

8.Fabula est, in qua nee verae, nee veri similes res continentur (Cic. De inv. 1, 19, V).

9.Non eädem celeritäte disclmus, quä oblivisclmur (Mureti Or. 15= v. 2, p. 132).

10.Si di non sunt, quid esse potest in rerum natura homine melius? In eo enim solo est ratio, qua nihil potest esse praçstantius (Cic. N. D. 2, 6, 16).

114

224.

1.Nulli celefius homines incidëre debent in malam fortunam, cjuam qui aliânum concupiscunt (Petron. 140).

5.Ne di quidem sunt auxilio iis, qui se inconsulto in periculum mittunt (Ad Herenn. 3, 5, 8).

6.Eorum nos magis misëret, qui nostram misericordiam non requî-

1, 11, 27).

8.Gloria ne ab iis quidem, qui contemptum ejus introducëre соnantur, neglegitur (Val. Max. 8, 14, ext. 3).

9.Scelërum promissio et iis, qui exspectant, perniciösä est, et iis, qui promittunt (Cic. Phil. 8, 3, 10).

10. Soli omnium otiösi sunt, qui sapientiae vacant (Sen. Brev. ν.

14.Formosa virgo estr dotis dimidium vocant isti, qui dotes neglegunt uxorias (Afranius = Diehl p. 98).

17.Qui utuntur vino vetëre, sapientes puto, et qui libenter vetëres spectant fabulas (PI. Cas. 5).

18.Qui benignitâte et dementia Imperium tempérant, iis laeta et Candida omnia videntur (Sali. Epist. ad Caes. 1,3 = p. 130 Ger-

20.Qui exemplo aliis esse debent, saepe aliorum exemplo peccant (Liv. 3, 21, 6).

21.Non idem iis, qui summas imperil tenent, expëdit, et multitudlni (Nep. 1, 3, 5).

22.Morb;s corporis medëmur, non irascîmur; sui anïmo morbi sunt, qui desidërant medentem minime infestum aegro.

23.Semper in proelio eis maximum est periculum, qui maxime timent: audaciä pro muro habêtur (Sail. Cat. 58, 17).

5, 13).

31.Apud Lacedaemonios ii, qui amplissimum magistratum gerunt, ut sunt, sic etiam nominantur senes (Cic. Sen. 6, 20).

32.Qui bonam famam bonorum, quae sola vere gloria nominari potest, expëtunt, al:is otium quaerëre debent et voluptätes, non sibi (Cic. Sest. 66, 139).

33.His necesse est vidëri omnem vitam brevem, qui illam voluptatibus vanis et ideo infinitis metiuntur (Sen. Ер. 78, 27).

34.Passim vidämus, homines malitiösos, virtütis simulatiöne nefariä scelëra tegentes, in luce hominum atque celebritäte versari; eos vero, qui virtüte praestant, in tenëbris et caligine jacëre (Osorius, De gloria, 1, 6).

35.De iis, qui praesentes non sunt, aut taceo, aut amlce loquor (Erasm. 1, 244).

36.Judlces, qui ex lege judicatis, obtemperare legibus debëtis (Cic. Inv. 1, 39, 70).

37.Omnes, qui maximo anïmo excellentique ingenio sunt, gloriam

N. p . 2, 6, 17).

41.Objurgat Epicurus non minus eos, qui mortem concupiscunt, quam eos, qui timent (Sen. Ep. 24, 22).

42.Multi sunt, qui non donant, sed projiciunt. Non voco ego liberalem pecuniae suae irâtum (Sen. Ep. 120, 8).

43.Pisces ego credo, qui, usque dum vivunt, lavant, minus diu lavare, quam haec lavât Phronesium (PL Truc 2, 3, 1=322).

45.Qui reprehendunt, inimlcos; qui 1аиаал^ amicos sibi parant (Facciolati, Orat., p. 471).

116

46.lis, qui aetâte et scientia praestant, animo aequiore relïqui pâ* rent (Varro, R. R. 2, 10, 2).

47. Non vivunt contra naturam, qui hiëme concupiscunt rosam? (Sen. Ep. 122, 8).

48.Ut fortunäti sunt fabri ferrarii, qui apud carbones assldent: semper calent (PI. Rud. 531).

49. Aliis qui maledlcunt; fqciunt sibi convicium (Syri append. 53).

50."Domi leönes, foris vulpes"—proverbium de loquacibus et timïdis, qui extra pericülum multä minantur, in periculo fugiunt (Forcellini in v. leo).

51.Erras, si istorum, tibi qui occurrunt, vultibus credis: hominum effigies habent, animos ferarum (Sen. Ep. 103, 2).

225.

1.Nullae sunt occultiores insidiae, quam eaé, quae latent in simulatiöne officii (Cic. Verr. 1, 15, 39).

2.О falläcem hominum spem fragllemque fortunam et inânes nostras contetitiönes, quae in medio spatio saepe franguntur et corruunt! (Cic. De or. 3, 2, 7).

3.Imagines nobis amicorum absentium jucundae sunt, quae memoriam rénovant et desiderium absentiae falso atque inani solacio levant (Sen. Ep. 40, 1).

4.Plus in ipsa injuria detrimenti est, quam in iis rebus emolumenti,

quae· pariuntur injuria (Cic. Fin. 1, 16, 53).

5.In seminibus vis inest earum rerum, quae ex iis progignuntur (Cic. Div. 1, 56, 128).

6.Neque enim pictûrae probari debent, quae non sunt simïles veritâti (Vitruv. 7, 5 = p. 116. Nisard).

226.

1.Omnia plerumque, quae absunt, vehementius hominum mentes perturbant (Caes. B. G. 7, 84, 5).

2.Multa sunt jucunda, quae tarnen sunt incommoda (Phaedr. App. 27, 1).

9.Plura sunt, Lucîli, quae nos terrent, quam quae premunt, et saepius opiniöne, quam re, laboramus (Sen. Ep. 13, 4).

117

10.In his, quae mala vocantur, nihil terriblle ac durum iilvenîo (Sen. Ad Helviam, 5, 6).

11.Proelium atque arma, quae fortibus honesta, eädem etiam ignävis tuti'ss:ma sunt (Tac. Agr. 30, 5).

12.Quae subito veniunt, multo graviora videntur (B. 2703).

13. Quae minime sunt pulchra, eä pulchrd videntur amanti (Bell,

p. 117).

14.Quae nimis apparent retia, vitat avis (Ov. Rem. 516).

15.Quae non sunt, simulo; quae sunt, eä dissimulantur (Bell. p. 118).

16.Omnia, quae ratiönem habent, praestant iis, quae sunt ratiönis expertia (Cic. Leg. 2, 7, 16).

17. Quae de infëris narrantur, fabulösa sunt omnia (Acolastus,

1130).

18.Nihil est nocentius, quam in iis errare, quae ad felicitâtem nostram pertinent (Ernesti, Doctr. sol. 443).

19.Quod oculo lux est, idem est anlmo" veritas, et, quern ad mo-

23.Spes et amor duo sunt calcaria fortia, quae nos

Audaces faciunt contemptoresque laböris (Palingenius, Zodiacus vitae = Hb. 663).

24.Omnia nomina, quae in pluräli numéro in a deslnunt, neutri sunt generis (Priscianus = Gramm, lat. 3, 461 Keil).

25.Illorum quoque ablativus i terminatur neutrorum, quae in al desïnunt: "hoc tribunal" — „ab hoc tribunali". Similiter faci'unt

ablativum, quae in ar deslnunt neutra et in obliquis casibus prodücunt a paenultimam, ut tthoc calcar calcäris" — „a calcäri",

„lacunar lacunäris" — „a lacunär " (Priscianus).

26. Quae tua sunt, tibi habe; quae mea, redde mihi (Mart. 10, 51, 16).

227.

1.Haud facile emergunt, quorum virtutibus obstat Res angustajdomi (Juv. 3, 164).

2.О miseriy quorum gaudia crimen habent (Maximian. Eleg. 1,

180= Poetae min. Baehrens, v. 5, p. 324).

3.Magistratibus opus est, sine quorum prudentiâ ac diligentia esse civltas non potest (Cic. Leg. 3, 2, 5).

118

4. Mors est terribïlis iis, quorum cum vita omnia exstinguuntur, non iis, quorum laus emöri non potest (Cic. Parad. 2, 18).

5.Adulatio —perpetuum malum regum, quorum opes saepius assentatio, quam hostis evertit (Curt. 8, 5, 6).

228.

1.Omnes, quibus res sunt minus secundae, magis sunt nescio quo modo suspiciösi: ad contumeliam omnia accipiunt magis (Ter. Ad. 4, 3, 14= 605).

est (Sen. De const, sap. 12, 1).

чCresclte, formösi flores, gratoque colore

Exhilarate ociilos, dum viget iste color! (P. Francius, Deutsche Lyr., p. 276).

9.lis fidem habemus, quos plus intellegërq, quam nos, arbitramur, quosque futürä prospicëre credîmus (Cic. Off. 2, 9, 33).

230.

l^Rerum, quas cupis, praesumptio ipsä jueundä est (Plîn. Ep. 4, 15, 11),

319