Латинский язык / Соболевский С.И. Хрестоматия для переводов с латинского языка на русский

202.

3.Hinc illae lacrimae (Тег. Andr. 1, 1, 99=126).

4.Ubi illae sunt? (Ter. Phorm. 749).

5.Illä permlrä naturae opéra, hième mare calidius esse, autumnâle

salsius, omne oleo tranquillari (Plin. N. H. 2, 102 (105), 234).

6.^ntiquiora bénéficia subvertis, nisi illä posterioribus cumulas (Plin. Ep. 3, 5, 6).

10.Ut ceterorym hominum, ita princlpum, — illorum etiam, qui dii sibi videntur, — aevum omne et brève et fragile est (Plin. Paneg. 78).

Местоимение iste (§ 150).

203·

6.Dant sese in fugam istius praecläri imperatoris nocturni milites (Cic. Verr. 4, 43, 95).

7.De istac (=ista) rogas virgïne? (Ter. Eun. 719).

8.Cupio istorum naufragia ex terra intueri (Cic. Att. 2, 7, 4).

Местоимение ipse (§ 150).

204.

5.Qui terret, plus ipse timet: sors istd tyrannis Convënit (Claudian. IV Cons. Hon. 290).

6.Quaeres Alcldae parent: nemo est, nisi ipse (Sen. H. F» 84).

100

7.Qui virtutis ipse expers est, invldet virtuti alterius (Bacon. Sermones fidèles, p. 371).

8.Qui altèrum peccâti arguit, ipse a peccâto débet alienus esse (Ambros. = CU6).

9. Scribentem juvat ipse favor (Ον. Pont. 3, 9, 21).

10. Neque enim potest exercïtum is continêre imperâtor, qui se ipse non contïnet (Cic. Imp. Pomp. 13, 38).

11.Sapiens ipse fingit fortûnam sibi (PI. Trin. 363).

12.Audentes deus ipse Juvat (Ov. Met. 10, 586).

13.Vir bonus et sapiens,

18.Ubi illä sanctä amicitiä, si non ipse amicus per se amatur toto pectöre, ut dicltur? (Cic. Leg. 1, 18, 49).

205.

10.Sapientibus conscientiä ipsä factorum egregiorum amplissimum virtütis est praemîum (Cic. Reip. 1, 6, 8).

11.Ipsä quidem virtus pretium sibi (Claudian. Cons. MalL Theod. 1).

14.Plerumque ipsä superbiä ас fastidium muliëris magis earn amatöri commendat (Porphyr, ad Ног. С. 1, 19, 7).

15.Si philosophiä sapientiam quaerit, non ipsä sapientiä est, quia necesse est, aliud esse, quod quaerit, — aliud, quod quaeritur (Lactant. Inst. 3, 2 = p. 115 Gersdorf).

206.

V

1.Ut hominis decus ingenium, sic ingenii ipslus lumen est eloquentia (Cic. Brut. 15, 29).

2.Elephanti in proeliis magnitudine corporum, barrïtus horrore,

formae ipsius novitâte homines equosque conturbant (Veget. 3, 23).

101

3. Tibi idem consilii do, quod mihimet ipsi (Cic. Fam. 9, 2, 2).

4.Nam castum esse decet pium poêtam

Ipsum; versiculos nihil necesse est (Catull. 16, 5).

5.Medice, cura te ipsum.

6. Multo se ipsum, quam hostem, superare o^erosius est (Val. Max.

9.Nosce te ipsum (B. 2259).

10.Qui laborem atque animi contentionem refugit, is plane se ipsum bonis rebus omnibus indignum ostendit (Majoragii orat. apud Baumstarkium, p. 244).

11.Nil mortaiibus arduum est:

Caelum ipsum petlmus stultitià (Ног. С. 1, 3, З7).

2.Vides hominem ferreum et insomnem, certe perspicaciorem ipso Lynceo vel Argo (Apul. Met. 2, 23= p. 286 Nisard).

3.Sed tempore ipsotamen appäret verltas (Pftaedr. îab. app. 4, 24).

4.Mihi me carior ipso est (Catjill. 68, 159).

5.Gradûs plures sunt societâtis hominum; prima sociëtas in ipso

„(Cic. Lael. 26, Ψ).

10.Homo ab stirpe ipsä neque absolute bonus, neque malus nascïtur, sed ad utrumque proclive ingenium ejus est (Apul. De phil. mor. p. 160 Nisard).

11.Nihil felicius discitur, quam quod ab ipsä pueritiâ discïtur (Erasm. 1, 45).

208·

1. Ipsi me, ut verissime dicitur, pedes ducunt (Plin. Ep. 7, 5, 1).

2.Dei ipsi non tam accurâtis adorantium precibus, quam innocentiä et sanctitâte laetantur (Plin. Pan. 3, 5).

3.Multi laudem amittunt, quoniam ipsi earn de se praedïcant (Varr. Sent. 142).

6.îerentii fabulas pueri avide leguiit, iriagrtopêfe admîrarttuf adulti, et senes ipsi non sine magna laetitia relêgunt (Zeunius, Prefatio ad Terentium).

7. Probae fruges ipsae suâpte naturâ enïtent (Accius apud Cic. Tusc. 2, 5, 13 = Die.hl p. 77).

8.Semper enim me causae eventorum magis movent, quam ipsä éventa (Cic. Att. 9, 5, 2).

9.Aegyptii colunt effigies multorum animalium, atque ipsä magis animalia (Pomp. Mela I, 9, 58).

14.Valde ipsas Athênas amo (Cic. Att. 6, 1, 26).

15.Virtutum omnium pretium in ipsis est (Sen. Ep. 81, 19).

Местоимение is (§ 151).

209.

7.Scilicet id gelidae vitium commune senectae — Divitias curare nimis (Bell. p. 138).

8.Mutari fata non possunt; sin autem id potest flecti, nullum est iatum (Cic. Div. 2, 8, 21).

9.Si enim, quod verbo significatur, id turpe non est, verbùm, quod signiflcat, turpe esse non potest (Cic. Fam. 9, 22, 2).

10.Quam non est facllis virtus! Quam vero diffidlis ejus diuturnä' simulatio! (Cic. Att. 7, 1, 6).

11.Optimum quidem unum est; et proximum, quod ei simillimum;

12.Qui tacet, non utlque fatetur, sed tarnen verum est, eum non negare (Paul. Digest. 50, 17, 142).

103

Î3. Eum adulescêntem ego et frater nieus propter ejus suavissimo$

1, 14, 63).

17.In summo ingenio atque optimis reipublicae moribus quamvis parva vitia elücent magis, eoque notantur facile (Aur. Viet. Caes. 41, 21).

21.Majorum gloria postèris quasi lumen est, neque bonä neque malä eorum in occulto patltur (Sail. Jug. 85, 23).

22.Nihil pulchrius sublimiusque antiquorum poëtis; nihil eorum historïcis, philosöphis, oratoribus suavius aut elegantius (Van Heusde, Protrepfticus = Friedemann, Script, lat., p. 2, p. 174).

23.Dat Galênus opes, dat Justiniänus honores;

Inter eos friget pauper Aristoteles (Bell. p. 29).

24.Condiunt Aegyptii mortuos et eos servant domi (Cic. Tusc 1, 45, 108).

25.Uni gubernatori, uni medico, si digni modo sunt iis artibus,

rectius est —altëri navem committëre, aegrum altëri, quam multis (Cic. Reip. 1, 40, 62).

Местоимение idem (§ 152).

210.

1. Rarum est felix idemque senex (Sen. H. Oet. 644).

2. Primus cunctorum est et Jupplter ultitnus idem,

Jupplter et caput et medium est; sunt ex Jove cuncta (Apul.

6.Non idem semper dicëre, sed idem semper spectare debemus (Cic. Fam. 1, 9, 21).

9.Cantilênam eandem canis (Ter. Ph. 3, 2, 10= 495).

10.Eandem ineüdem diem noctemque tundunt (Cic. De or. 2, 39, 162).

11. De amicitia omnes ad unum idem sentiunt (Cic. Lael. 23, 86).

12.In eodern prato bos herbam quaerit, canis lepörem, ciconiä lacertam (Sen. Ep. 108, 29).

104

18.Coquä est haec, ut ego opînor (PI. Poen. 248).

19.Quod Jovi, hoc régi licet (Sen. H. F. 489).

20.Multä sunt muliôrum vitia, sed hoc e multis maximum est, quum

sibi nimis placent (PI. Poen* 5, 4, 32 = 1203).

21.Cae£is hoc, ut ajunt, satis darum est (Quint. 12, 7, 9).

22.Hoc est melle dulci dulcius (PI. Truc. 371).

23.Nontibi hoc soli (Cic. Tusc. 3, 33, 79).

25.Osculum, meä lux, hoc melle dulcius est (Acolastus, 832).

26." Vive et amicitias omnes fuge", vertus, hoc est, Quant "regum" solas "effuge amicitias" (Anth. 408).

27.Profecto verbum hoc verum est: "Scentià non habet inimicum, nisi ignorantem" (Wimpfelingius, Stylpho, p. 9, v. 12, ed. Holstein).

30.Hoc medicamentum stomächum non corrumpit (Scribon. Compos. 137 = Forcellini in v. corrumpo).

31.Magnum hoc vitium vini est: pedes captât primum, luctâtor dolösus est (PL Pseud. 1250).

32.Si hoc est, illud non est (Cic. Top. 11, 49).

212.

1.Praeclärä faciès, magnae divitiae, ad hoc vis corporis et alia omnia hujuscemödi brevi dilabuntur; at ingenii egregiä facinöra,

2, 62).

8.Dies non modo non levât luctum hune, sed etiam auget. Nam cetêri dolôres mitigantur vetustâte; hic^non potest non et sensu

106

praesentis miseriae, et recordatîone praeterïtae vitae cotidie augeri (Cic. Att. 3, 15, 2).

9.Nemo hune amat, qui verba nuntiat mala (B. 2043).

10.Hunc mihi ex animo scrupulum evelllte, qui me dies noctesque stimulât ас pungit (Cic. Rose. Am. 2, 6).

11.Nostrum ego hunc vicinum opinor esse hominem audäcem et malum (PI. Most. 5, 1, 30 = L078).

12.Modo hunc librum evolvêre volo, modo ilium (Sen. Ep. 2, 4).

13.Hanc maculam nos decet effugêre (Ter. Ad. 954).

14.Ego hanc amo, et haec me amat (PI. Asin. 631).

15.Quum "nosce teu dicit Apollo, hoc dicit: "nosce anïmum tuum" (Cic. Tusc. 1, 22, 52).

16.Certo scio hoc, febrim tibi esse (PI. Pseud. 641).

17.Hoc discunt omnes ante alpha et beta (Juv. 14, 209).

18.Plerique sunt invldi, maximeque hoc est commune vitium et perpetuum (Cic. De or. 2, 52, 210).

19.Hoc ίHi maledictum vehëmens existlmant (Ter. Ad. 17).

20. Res sérias omnes extollo ex hoc die in alium diem (PL Poen.

•2,53 = 499).

21. Nullum est hoc stolidius saxum (PL Mil. 4, 2, 33= 1024).

22.Ingenium ingens

Înculto tatet hoc sub corpore (Ног. Sat. 1, 3, 33).-

23.Leva me hoc onëre (Cic. Fam. 3, 12, 3).

26.Obsëcro te, quam primum hoc me libéra misêrum metu (Ter. Andr. 2, 2, 14= 351).

27/. Alter hoc Athënis nemo doctior dici potest (PL Most. 10?2). 28. Saluberrimum ver est; proxime deinde ab hoc hiems; periculo-

sîor aestas, autumnus longe periculosissimus (Cels. 2, l = p . 27, 21).

29.Ferrum —optimum pessimumque vitae instrumentum, siquldem hoc tellurem scindlmus, arbores serlmus, arbusta tondêmus, hoc

exstrulmus tecta, caedim'us saxa, omnesque ad aîios usus ferro utimur, sed eodem ad bella, caedes, latrocinia (Plin. N. H. 34, 14 (39), 138).

30.Multae sunt domus in hac urbe (Cic. Наг. resp. 7, 14).

31.Inter feras satius est aetâtem degëre, quam in hac tantâ immanitâte versari (Cic. Rose. Am. 52, 150).

32.Nee tellus eädem parit omnia: vitibus illâ

Convenu, haec oleis, hac bene farra virent (Ov. A. A. 1, 757).

33.Нас quoque de causa, si te proverbia tangunt,

Mense malas Majo nubëre, vulgus ait (Ov. F. 5, 489).

34.Nemo nos in hac causa plus juvare potest, quam tu (Cic. Att. 16, 16, 18).

107

213.

1.Aetas et corpus tenërum et morigeratio: haec sunt venêna formosarum muliêrum (Afran. = Diehl. p. 101).

2.Haec studia adulescentiam alunt, senectütem oblectant, secundas res ornant, adversis perfugium ac solacium praebent, délec-

tant domi, non impediunt foris, pernoctant nobiscum, peregrinantur, rusticantur (Cic. Arch. 7, 16). -

3. Non haec sine numlne divum eveniunt (V. Aen. 2, 777).

4.In amöre haec omnia insunt vitia: injuriae, suspiciönes, inimicitiae, indutiae, bellum, pax rursum (Ter. Eun. 1, 1, 14=59).

6.Nunc amas me, amlcus non es. Quid ergo? haec inter se diversa sunt? Immo dissimilia: qui amlcus est, amat; qui amat, non

utlque amlcus est. Itàque amicitia semper prodest, amor etiam aliquando nocet (Sen. Ер. 35, 1).

9.Hos omnes amîcos habere operosum est; satis est inimicos non habëre (Sen. Ep. 14, 7).

10.Hos ira, odium, ultiönis cupidltas ad virtutem accendit (Tac. Hist. 2, 77).

И.О tempora, о mores! Senâtus haec intellëgit, consul videt, hic tarnen vivit! (Cic. Catil. 1, 1, 2).

12.Qui gemmas et aurum temëre profundit, prodlgus habetur et tutörem accipit. Haec animi bona, tanto pretiosiöra, qui perdit, nonne multo turpius prodlgus est? (Erasm. 2, 142).

13.О Juppiter, serva, obsêcro, haec bona nobis! (Ter. Eun. 1048).

14.Permulti optimi viri valetudlnis causa in haec loca veniunt (Cic. Farn. 9, 14, 1).

15.Haec quum illi dico, tibi dico (Ter. Ad, 96).

16.In his locis matürae sunt hiëmes (Caes. B. G. 4, 20, 1).

17.Agrum in his regionibus meliorem neque pretii majoris nemo habet (Ter. Heaut. 63).

18.Hie Philoläches adulescens habitat hisce in aedibus (Pl. Most. 950).

19.Laudatur ab his, culpatur ab illis (Hör. Sat. 1, 2, 11).

МЕСТОИМЕНИЯ ОТНОСИТЕЛЬНЫЕ (§ 154—157). Местоимение qui (§ 154—155).

108

5.Qui genus jactat suum, aliéna laudat (Sen. H. F. 340).

6.Qui tacet, consentlre videtur (K. 228).

11.Qui a multis timëtur, multos timet (Sen. De mor. 61).

12.Fortissimus in ipso discrimine exercïtus est, qui ante discrlmen quietissimus (Tac. Hist. 1, 84).

13.Is demum mihi vivëre atque frui anima vidêtur, qui praeclâri facinöris aut artis bonae famam quaerit (Sail. Cat. 2, 9).

14.Angustä et lubrlcä est oratio sub principe, qui Hbertâtem metuit (Tac. Ann. 2, 87, 6).

15.Bonis nocet, qui malis partit (Sen. De moribus 114).

16. Fatêtur faclnus is, qui judicium jugit (Syr. 199).

17.Felix, qui nihil débet (B. 1118).

18.Male cum eo agitur, qui caret invïdis (B. 1764).

19. Necesse est facëre sumptum, qui quaerit lucrum (PI. Asin. 1, 3, 65 = 217).

20. Nemo diu gaudet, qui judlce vincit inlquo (Dion. Cat. 2, 14).

21.Non curatur, qui curât (B. 2148).

22.Nusquam est, qui ubique est (Sen. Ep. 2, 2).

28.Libros, qui bene discit, amat (Bell. p. 175).

29.Odium qu; nimium timet, regnare nescit (Sen. Oed. 704).

30.Qui nescit dissimulare, nescit vivëre (Riley 368).

31.Ille magnus et nobllis, qui, more magnae ferae, latrâtûs minutorum canum securus exaudit (Sen. Ira 2, 32, 3).

32.Qui non défendit injuriam neque propulsât, quum potest, injuste facit (Cic. Off. 3, 18, 74).

215.

1. Misera est senectus, quae se oratione défendit (Cic. Sen. 18, 61).

2.Semper potentior lex est, quae vetat, quam quae permittit (Quint. Decl. 374 = p. 483 Lemaire).

3.Eâ demum tutä est potentiâ, quae viribus suis modum impönit (Val. Max. 4, 1, ext. 8).

4.Gravior multo poenä vidêtur, quae a mlti viro constitultur (Sen. Clem. I, 22, 3).

109